Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Randwijck, Mr. Lodewijk Napoleon graaf van]

RANDWIJCK (Mr. Lodewijk Napoleon graaf van), geb. te Amsterdam 2 Mei 1807, overl. te 's Gravenhage 4 Dec. 1891, was de zoon van Frans Steven Carel van Randwijck en Adelaide Jeanne baronesse van Zuylen van Nijevelt.

Hij werd te Utrecht 5 Apr. 1824 als student ingeschreven en promoveerde aldaar 29 Apr. 1829 op een dissertatie De reticentia illorum ad quorum notitiam laesae majestatis aut perduellionis crimina committenda pervenerunt.

Hij zette zich als advocaat te Arnhem neder en werd 1 Juni 1833 door de ridderschap van Gelderland tot lid van de Staten dier provincie gekozen. Op 19 Juli 1835 werd hij tot vrederechter in de kantons Elst en Bemmel benoemd. Hij verkreeg eervol ontslag uit die betrekkingen, toen hij 5 Juli 1837 door de Staten tot lid van Gedeputeerde staten gekozen werd.

Op 2 Juli 1842 werd hij met ingang van 1 Aug. d.a.v. tot gouverneur van Drente benoemd en 11 Dec. d.a.v. tot curator der groningsche universiteit. Op 6 Dec. 1845, 's Konings verjaardag, werd hij tot staatsraad in buitengewonen dienst benoemd. Op 30 Jan. 1846 volgde zijn benoeming met ingang van 1 Apr. tot gouverneur van Gelderland en eindelijk op 6 Oct. 1846 met ingang van 12 d.a.v. tot minister van Binnenlandsche Zaken. Kort daarna, 1 Nov., ontving hij op verzoek eervol ontslag als curator.

Hij kwam in een moeilijken tijd aan het bewind, en dat bij een der moeilijkste departementen van bestuur. Telken jare waren er bij de periodieke aftreding van ⅓ der leden van de Tweede Kamer eenige liberale in de plaats van conservatieve leden gekozen en de liberalen gaven in Juli en Aug. 1847 van hun ontevredenheid over den gang der zaken blijk, door tegen verscheidene hoofdstukken der staatsbegrooting te stemmen. De begrooting van van Randwijck werd, met nog kleiner meerderheid dan de andere, op 3 Aug. met 31 tegen 27 stemmen aangenomen, terwijl van de 11 roomsch-katholieke leden 7, die een gunstige grondwetsherziening voorstonden, voor stemden.

Een circulaire van hem van 13 Aug. 1847 heeft een funesten invloed uitgeoefend; daarin werd gezegd, dat een fransche wet van 1797, die het bouwen langs rijkswegen aan beperkingen onderwierp, h.t.l. ongeldig was.

Koning Willem II, die zich tot dien tijd tegen alle grondwetswijziging verzet had, veranderde in Oct. 1847 gedeeltelijk van meening doordat hij op raad van den vice-president van den Raad van State, van Doorn (dl. I, kol. 739), op 23 Oct. 4 ministers, onder wie van Randwijck, met W. van Rappard (dl. IV, kol. 1115) en als secretaris A. van Rappard (dl. IV, kol. 1114) benoemde om een ontwerp daarvoor op te maken. Op 11 Nov. leverden zij dit, in 27 ontwerpen verdeeld, aan den Koning in en 21 Febr. 1848 kwam daarover het advies van den Raad van State in, op 9 Mrt. werd en zij bij de Tweede Kamer ingediend.

Onderwijl verwisselde van Randwijck zijn portefeuille 1 Jan. 1848 met die van Buitenlandsche Zaken. De minister van Financiën van Hall, die neigde naar een zuivere herziening, was tegelijk afgetreden en mi waren er slechts conservatieve ministers. Door de Februari-revolutie in Frankrijk beangst geworden, riep de Koning 15 Mrt. het kamerlid Luzac bij zich en na overleg met hem en

[p. 839]

met den voorzitter der Kamer Boreel droeg hij, zonder het kabinet te raadplegen, aan hem en 4 anderen, onder wie Thorbecke (dl. IV, kol. 1308), op, een afdoende grondwetsherziening te ontwerpen. De ministers verzochten met het oog daarop gezamenlijk hun ontslag, dat him op 25 Mrt. 1848 eervol verleend werd.

Bij een aanvullingsverkiezing op 3 Jan. 1849 werd van Randwijck in het kiesdistrict Hoogeveen tot lid der Tweede Kamer gekozen; men herinnerde zich daar nog zijn 4-jarig beheer als gouverneur. Maar toen de districten Assen en Hoogeveen ingevolge de kieswet samengevoegd waren, werd hij bij de verkiezing van 27 Aug. 1850 niet herkozen.

Sedert heeft hij alleen hof-ambten gehad. In het bijzonder was hij grootmeester van het huis van koningin Sophie. Als zoodanig heeft hij nog eens van zich doen spreken, toen in den Gids van Jan. 1865 een artikel van Cd. Busken Huet (dl. VI, kol. 823), getiteld Een avond aan het hof, Dec. 1864, verscheen. Daarin werd het jaarboekje Aurora, onder redactie van den dichter S.J. van den Bergh, gecritiseerd. De Koningin en hare 4 hofdames werden hierin sprekend ingevoerd, zij wordt door de dames op eerbiedige wijze toegesprokon, H.M. verhaalt het een en ander over Wurtemberg, kortom het gesprek zou aldus gevoerd kunnen zijn. Daar naar van Randwijck's oordeel dit artikel oneerbiedig en beleedigend voor de Koningin was, verkreeg hij van H.M. machtiging om namens haar een brief aan de redactie van den Gids te zenden, waarin gezegd werd, dat het artikel onbehoorlijk was. Na eenige onderhandelingen, niet door bemiddeling van van Randwijck, is de brief met goedvinden der Koningin niet in den Gids geplaatst. Het gevolg van deze geschiedenis is geweest, dat Potgieter (dl. VII, kol. 1009), de eenige van de redactie, wien Huet inzage van zijn artikel gegeven had, en Huet uit de redactie traden.

Hij werd in 1822 met de verdere afstammelingen van zijn toen reeds overleden vader in den adelstand verheven met den titel graaf.

Hij huwde 25 Sept. 1835 jkvr. Claire Julie Hélène Philippine van Vredenburch, geb. 1 Febr. 1811, overl. 1 Juli 1899, bij wie hij 2 zonen en 2 dochters had.

Zie over de geschiedenis der grondwetsontwerpen tijdens zijn ministerie een opstel van zijn zoon Mr. A.J. graaf van Randwijck, De geschiedenis der 27 ontwerpen van wet tot herziening der grondwet in 1847-1848, toegelicht ('s Grav. 1879); B.D.H. Tellegen, 1848. Het voorstel van de herziening der grondwet in Gids 1883, 1e deel, blz.1.

Ramaer