Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Oudaen, Joachim]

OUDAEN (Joachim), geb. te Rijnsburg 7 Oct. 1628, overl. te Rotterdam 26 April 1692. Hij was de zoon van den vorige en is te Rijnsburg gehuwd met Ewoudje Stout, dochter van Marten Stout in 1656. Omstreeks 1656 verhuisde hij naar Rotterdam. Daar hij hartelijk de zaak der Collegianten was toegedaan, was zijn vertrek uit Rijnsburg voor den kring aldaar een groot verlies. Te Rotterdam, waar hij het beroep van tegelbakker uitoefende, was hij de ziel van de nieuwe gemeente aldaar. Van hem verscheen in 1672 Aenmerkingen over het Verhaal van het eerste begin en opkomen der Rijnsburgers. Genus a quo sanguine nostrum (Rott. 1672). Het in dezen titel bedoelde ‘verhaal’ is van Paschier de Fijne (zie dl. VI, kol. 536, onder) en verschenen ‘tot Waerstadt’ in 1671. Oudaen zette daarin uiteen dat de beschuldiging van afval en afscheiding, tegen de van der Kodde's (zie kol. 538 e.v.) gericht, ongegrond was, omdat de Collegianten hun vereeniging al hadden opgericht vóórdat de Remonstranten zich geconstitueerd hadden. Het verwijt van onverdraagzaamheid kon hen dus niet treffen. Evenmin mocht men zich, zeide hij, daarvoor beroepen op het feit dat de van der Kodde's Paschier's voorstel om beurtelings op de gewone wijze en die der Rijnsburgers tot stichting samen te komen van de hand wezen, omdat zij om des gewetens wil zoo gehandeld hadden overtuigd van de noodzakelijkheid van de volledige vrijheid van spreken.

Oudaen had te Leiden gestudeerd. Hier en te Rotterdam verkeerde hij in een kring, door van Slee beschreven (a.w., 121v), waar zijn ‘zoo ontvankelijk gemoed weldra met warme liefde allerlei chiliastische denkbeelden aanhing’. Zijn dichtader ontsloot zich om vooral uit de Openbaring van Johannes, naar zijn eigen woorden, ‘de voorafschaduwing van het zegepralende rijk van Christus hier op aarde’ te bezingen. Wel was hij geen drijver maar toch ging Joost van Geel (zie dl. VII, kol. 462-465) hem te ver in zijn Redevoering over de algemeene Christelijke Kerk (Rott. 1687), en sprak Oudaen als zijn meening uit dat de algemeene kerk in den zin van de zichtbare, alle Christenen omvattende, kerk niet vereenzelvigd mocht worden met het rijk der heiligen, omdat daarin dan ook de Roomschen werden ingelijfd. Dat noemde hij ‘verborgen Papisme’. Van Geel kwam weer hier tegen op in een Nader verklaringe .... (Rott. 1689) en achtte Oudaen's standpunt een uitvloeisel van onverdraagzaamheid. ‘Zoo iets smartte hem van een bejaard man die vijftig jaar van verdraagzaamheid en liefde had hooren spreken, en nu zelf vóór den tempel der liefde bleef staan’. Oudaen daarentegen noemde van Geel's verdraagzaamheid indifferentisme, dat ook wel atheïsme genoemd werd.

Veel heeft Oudaen bijgebracht ook tot verbetering van den kerkzang bij de Doopsgezinden die zijn hulp dankbaar aanvaardden. Het archief van de Doopsgezinde gemeente te Amsterdam bewaart nog een brief van Galenus Abrahamsz (zie dl. V, kol. 215; de Bie en Loosjes, Biogr. Woordenb. van Protest. Godgel. in Ned. III, 166-171; Mennonitisches Lexikon, Frankf. a Main und Weierhof, 1913 enz., II, 26-29; Inventaris der archiefstukken .... bij de Ver. Doopsgez. gem. te Amsterdam, Amst. 1884, 118, no. 778, 780, 781), waarin deze zijn blijdschap te kennen geeft over de proeven van psalmberijming en hem dringend aanspoort daarmede voort te gaan, ‘om deze so

[p. 740]

heerlijke maetgezangen op de leest van de Christelijke en geestelijke leer des Nieuwen Verbonds te schoeien, gelijk hij daarin al vrijwel was geslaagd, a was er hier en daar nog wel wat verzachting en verbetering aan te brengen’.

Hij schreef behalve het genoemde: Hollands dankbaarheyd op den dank-dagh .... (1651); Zweedschen hoogmoed gebroken .... (1658); Paraenesis aen den autheur van het logen-rijm, met den tytel van Wederroepinge tegen 't advijs van J. Boot aeng. de sententie van J. van Oldenbarnevelt .... (1664); Vrijheid in staat en godsdienst.... (1666); De laster-kladde der landverraderie, op de magistr. uytgeworpen, afgekeert .... (1672); Hollants venezoen in Engelant gebacken .... (1672); Weeklage over Britanjes bloedigen toeleg op overheerschend zeegebied .... (1673); Rouw-klage over de doot van M. de Ruyter .... (1676); Blijdschap en zegewensch aen P. de Groot over des zelfs betuygde onschuld .... (1676); Lijkrouw der Maasstroom op de ontfanghenis van het lijk van M. de Ruyter (1677); Den grooten Rotterdammer in zijn geboortestad herstelt .... (1677); De zegepralende deugd van P. de Groot .... (1678); Uyt-vaart van den Kato dezer eeuw, W. van der Aa .... (1678); Lijk-gedachtenis van Joost van Vondel .... (1679); Lijk-gedachtenis van Jac. Borstius .... (1680); Rouw-klage over den dood van G. Brandt de Jonge .... (1683); Engeland Romens gewetensdwang ontheven .... (1688); Over de regtsvordering van Adr. Bakker tegen Rom. de Hooge .... (1690); Op het namelooze Parnaspasquil der majesteytschenders .... (1690); Haagsche Broedermoord, waar agter de beantwoording tegen de lasterlijke beschuldiging van Lambert van den Bosch in zijn reizende Mercurius, de Heeren de Wit ten laste gelegd (Leid. z.j.); Uitbreiding over het boek van Job (Amst. 1714); God in het goddelijke gekend en doorzien in de schepselen, in Rijm (Rott. 1675); Uitbreiding over het boek der psalmen, met muzijk, twee deelen (Amst. 1706); Beschrijvinge der wijdberoemde koopstad Rotterdam, behoorende bij een kopergravure door Jacob Quacq; enz. Hij was in zijn tijd ook een bekend penningkundige.

Zijn gedichten werden verzameld uitgegeven als Joachim Oudaan's poëzy, met achterin het leven van den dichter beschreven door David van Hoogstraten (Amsterdam 1712) en J. Oudaan's Toneelpoëzy (Amsterdam 1712); voorts vindt men van hem gelegenheidsgedichten gedrukt en in handschrift in het Archief der gemeente Rotterdam. Te Rotterdam is een straat naar hem genoemd.

Zijn portret is gegraveerd door J. Jonckman naar A. Houbraken. Een miniatuurportret van A. van Halen is in het Rijksmuseum te Amsterdam.

Zie: J.C. van Slee, De Rijnsburger Collegianten (Haarl. 1895), 11, 44v., 55 v., 90, 94, 118, 121-124, 261, 335, 360, 365 v.; R. Arrenberg, Naamregister van nederduitsche boeken tot 1787, 393; H.C. Rogge, Bibliotheek der Remonstr. geschriften (Amst. 1863), 284 v.; dez., Geschriften betreffende de Ned. Herv. Kerk .... (Amst. 1864), 98, 101; Kobus en de Rivecourt, Biogr. Handwoordenboek II (Zutphen 1870), 474v.; J.I. van Doorninck, Bibliotheek v. Ned. anonymen en pseudonymen ('s Gravenh. en Utr. 1870), no. 78, 606, 929, 2090, 2593, 2754, 3542, 4995; Noordbeek en Mourik, Naamrol der godgel. schrijvers, 4e dr. (Amst. [1752]), 139; Catalogus v.d. bibliotheek der Ver. Doopsgez. gem. te Amsterdam (Amst. 1919), 160, 164 v., 222 v., 239, 276; Genealogie van het geslacht Oudaen door W.A. van Rijn in Maandblad Ned. Leeuw (1931),

[p. 741]

137; Joachim Oudaen en de Oudaenstraat door J.H. Scheffer in het Zondagsblad van Rotterdam.

Knipscheer