Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Koppius, Wibrandus Joannes]

KOPPIUS (Wibrandus Joannes), geb. te Groningen, 4 Febr. 1774, overl. te Borger 15 Mei 1859, was de jongste der drie kinderen van Frans Koppius, die een bloeienden kleinhandel in wol dreef in de Poelestraat, hoek Schuitendiep, en van Adriaantje Quaestius, een dochter van den dokter te Zuidhorn (prov. Groningen).

Reeds in 1781 werd hij op de latijnsche school geplaatst. In alle klassen behaalde hij den prijs, alleen niet in het jaar dat hij de kinderpokken had gehad. Op veertienjarigen leeftijd hield hij, als primus, bij zijn toelating tot de hoogeschool, een rede: De Catone Uticensi. Hij liet zich als student in de theologie inschrijven 16 Aug. 1788. Hij studeerde 9 jaar, gaf les als repetitor en bekwaamde zich in dien tijd, door tevens de colleges te volgen, ook in vakken van de wis- en natuurkundige en de letterkundige faculteit. Vooral botanie en geschiedenis trokken hem aan.

De proponent-doctorandus in de theologie werd door de municipaliteit van Groningen in 1797 naar Klooster-ter-Apel gezonden als predikant, echter zonder verzekering van geregelde traktementsbetaling. Hij werd Oct. 1799 te Anlo beroepen, waarheen hij begin 1800 vertrok. In 1805 werd hij vijfde predikant te Zutfen. Daar bleef hij slechts tot het einde van het jaar. Hij nam om gezondheidsredenen begin 1806 het beroep naar Peize (Drente) aan. Tevens districtsschoolopziener, was hij als zoodanig bekend om zijn nauwgezetheid. In Peize trad hij in het huwelijk met Arnolda Gezina, dochter van Ds. Petrus Adrianus Speckman te Eelde en Christina Johanna Grootholtman. Van Peize ging hij naar Twijzel en Kooten (Friesland), om, na een kort verblijf, in 1808 het beroep naar (Klein) Midlum (Oost-Friesland), Reiderland, aan de Eems, aan te nemen. Te voren stonden in Oost-Friesland, en geregeld in Reiderland, nederlandsche predikanten, maar in 1806 was de geheele provincie, op bevel van koning Lodewijk Napoleon, door Daendels bezet, en aan Holland gebracht.

Van daar vertrok hij in 1809 naar Noorddijk (prov. Gron.), welke standplaats hij reeds weer in 1811 verwisselde voor Blijham, in dezelfde provincie, waar hij ten slotte 45 jaar predikant was. In 1856, na 59 jaar zijn bediening te hebben waargenomen, vroeg hij emeritaat aan. Hij stierf ten huize van zijn oudste dochter in de pastorie te Borger (Drente), 15 Mei 1859.

Hij was een algemeen ontwikkeld man, met hart en ziel predikant, en had een hooge opvatting van zijn ambt. Als kanselredenaar vooral had hij een grooten naam, zooals de talrijke beroepen (15), waarbij de beste uit den omtrek, bewijzen. Hij volgde de richting der bijbel-

[p. 549]

sche godgeleerdheid. Persoonlijk was hij zeer streng, veeleischend voor zichzelf, en van den kansel ook voor zijn hoorders. Daarbij buitengewoon ijverig in zijn gemeente. Op aansporing van de professoren der faculteit, woonden vele theologische studenten van Groningen zijn predikaties in Noorddijk bij. Niet minder bekend werd hij om zijn letterkundige bekwaamheden, vooral zijn diepgaande kennis der oude talen werd in dien tijd, toen het Latijn de voertaal van alle academische studiën was, zeer gewaardeerd. In Ciceroniaanschen stijl schreef hij met gemak. In Blijham vatte hij het plan op om jongelui van goeden huize voor de academie te bekwamen, waarin hij uitstekend slaagde, zoodat hij vele jaren achtereen met succes telkens eenigen naar de hoogeschool, vooral naar die te Groningen, kon zenden. Soms was het noemen van den leermeester voldoende om tot een academisch examen te worden toegelaten. In 1825, toen hij zeker reeds een groot aantal tot student had opgeleid, werd hem door de universiteit te Groningen het doctoraat honoris causa in de letteren verleend. Hij maakte in zijn dankbetuiging aan den senaat bijzonder melding van zijn ouden leermeester Driessen, wiens groote kennis der oude talen ook hem ten goede was gekomen. Koppius moet meer dan eens voor een professoraat zijn gepolst. Hij wenschte echter in den zelfgekozen werkkring te blijven.

Op lateren leeftijd heeft hij nog eens de hoogeschool van Groningen aan zich verplicht. Zijn oudste zoon Frans (die voorgaat), bekend door zijn dissertatie over de Cistercienser Abdij van Aduard had, uit de boekerij van prof. J.R. van Eerde, die tevens universiteits-bibliothecaris was geweest, na diens dood, in 1837 teruggevonden en aangekocht de oorspronkelijke kroniek van Emo en Menko, abten van het, in de vroege middeleeuwen, zoo beroemde praemonstratenser klooster te Wittewierum (Gron.). De heeren Acker Stratingh en H.O. Feith merken op in het voorbericht van hun uitgave dier kroniek in 1866 (Historisch Genootschap te Utrecht, Nieuwe Reeks, No. 4): ‘kwam het handschrift (van zijn zoon) aan diens hoogbejaarden vader, den als leeraar in de oude talen, zoowel als van het Evangelie niet minder bekenden predikant: W.J. Koppius. Deze had het gelukkige denkbeeld, het door hem, zoowel als door zijn zoon, hooggeschatte H.S. aan de universiteitsbibliotheek ten geschenke te geven, en zoo het behoud daarvan te verzekeren. Hij deed dit met een in klassiek Latijn geschreven brief, tot geleide en opdragt aan den bibliothecaris, den hoogleeraar W.A. Enschedé, waarin hij vermeldt, hoe, na het verblijf van den heer Bethmann bij zijn zoon, deze van Parijs aanzoek had gekregen, om voor een zeer aanzienlijken prijs het H.S. aan een of andere fransche bibliotheek af te staan, maar dit uit liefde voor zijn geboortegrond geweigerd had.’

Koppius heeft noch op letterkundig, noch op theologisch gebied geschriften nagelaten.

Koppius