Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Hoboken, Anthony van]

HOBOKEN (Anthony van), geb. te Rotterdam 4 Nov. 1756, overl. aldaar 14 Jan. 1850, was de zoon van Willem van Hoboken en Maria van Aertbeek.

Zijn grootvader, Willem van Hoboken, werd reeds in 1724 eigenaar van een woning aan de Botersloot te Rotterdam, wel een bewijs, dat het te Rotterdam gangbare verhaal, dat Anthony in zijn jeugd polderwerker was en dat hij, om zijn zonen nederigheid te leeren, in de vestibule zijner woning den kruiwagen, waarmede hij toen den kost verdiend had, plaatste, zuivere fantasie is. Hij begon reeds in 1774 aldaar handel te drijven, in de eerste jaren vooral in boter en kaas, die hij vooral naar Londen uitvoerde. In 1788 nam hij de zaken van Hendrik Hesselaar, zeehandelaar, over en ging hij ook handelen op de Kaapkolonie en N.O.I. In het begin werden de schepen door hem uitgerust en door de O.I. Compagnie bemand en van Hoboken gaf als vele anderen zijn goederen aan die schepen mede. In Nov. 1795 kocht hij een hoeker, de Waakzaamheid, die op een reis naar de Middellandsche Zee aan de Engelschen ontsnapte. Voor zooveel zijn middelen hem dit toelieten, werden meer schepen door hem gekocht, zij maakten vooral reizen naar de Oostzee. De bemanningen deden zich voor als onderdanen van Pruisen. Vooral naar Riga en Libau werd boter en kaas uitgevoerd. Verder deed hij zaken over Emden, dat pruisisch was, later ook over Hamburg en het deensche Altona. Kort na 1795 richtte hij te Rotterdam een jeneverstokerij op.

In 1800 leverde hij reeds, vooral naar het buitenland, boter, kaas en vleesch voor een millioen gulden. De jaren van 1803 tot 1814 werden steeds moeilijker; men had h.t.l. vooral te Delfzijl, maar ook te Rotterdam en elders, fransche douanebeambten. Sedert 1806, toen het continentaal stelsel afgekondigd werd, werd hun getal steeds grooter. Van Hoboken wist o.a. door omkoopen door de mazen te glippen, en voerde vooral naar Engeland veel uit, maar eens werd een zijner fregatten, uit Indië komend, door de Engelschen opgevangen en met de lading publiek verkocht.

Te Bordeaux lagen sedert het laatst van 1806 vele schepen, op de Pruisen buitgemaakt. Van Hoboken kocht daarvan een tiental, zoogenaamd voor inwoners van Kniphausen en Jever, die nog

[p. 365]

souvereine staatjes waren. Op 24 Febr. 1808 bepaalde keizer Napoleon, dat de paspoorten, door die staten afgegeven, ongeldig waren, en nu was het bijna alleen smokkelhandel, dien van Hoboken dreef. En dit werd door Engeland bevorderd, daar het verschillende waren uit het vasteland, vooral keukenzout, dringend noodig had. Ook Napoleon gaf, nadat Nederland in 1810 bij Frankrijk ingelijfd was, aan van Hoboken dikwijls consenten voor uitvoer en invoer, bij wijze van veiligheidsklep op de smokkelarij; van zulke goederen werd een zeer zware belasting betaald.

Terwijl hij als bekwaam en slim koopman zelfs in die ellendige tijden nog goede zaken had kunnen doen (hij had dikwijls ook groote verliezen te boeken, echter veelal door verzekering gedekt), kon hij sedert 1814 zijn vleugelen uitslaan, en hij liet dit niet na. Vooral naar Engeland, dat in Apr. van dat jaar den handel voor 6 maanden vrij verklaarde, zond hij groote bedragen en zijn schepen keerden met koffie, suiker en andere koloniale waren terug. Ook naar Lissabon, Marseille en Smyrna en naar de Oostzeehavens voeren zijn schepen reeds in 1814.

In datzelfde jaar kocht hij een scheepswerf bij het Boerengat aan de Nieuwe Maas ten oosten van Rotterdam. Daar werden sedert zijn schepen hersteld en later ook nieuwe schepen gebouwd.

Toen Nederland Java in 1816 terug ontving, werd langzamerhand voor van Hoboken de handel op dat eiland de hoofdzaak. Ook militairen werden veel op zijn schepen daarheen en terug vervoerd. Bijna alle passagiers 1e klasse maakten van zijn schepen gebruik, daar zij betere kajuiten en betere voeding hadden dan andere; persoonlijk droeg hij hiervoor groote zorg. Steeds vervoerden zijn schepen meer, sedert 1833 vooral door bemiddeling der Nederlandsche Handelmaatschappij.

In 1825 werd door hem met eenige anderen een reederij van 4 schepen opgericht, hij nam daarin voor ƒ 40000, koning Willem I voor ƒ 20000 deel. Omstreeks 1840 werden deze schepen verkocht en de reederij geliquideerd; zij had gemiddeld 's jaars 4% opgebracht. De Koning zeide eens in navolging van Alexander: Als ik geen koning der Nederlanden was, zou ik van Hoboken willen zijn.

In 1831 werd hij commissaris der Nederlandsche Handelmaatschappij. Hij bleef dit tot zijn overlijden. Op 1 Jan. 1832 nam hij zijn drie zonen op in zijn firma, die toen A. van Hoboken & Zonen werd. Hij was in 1847 nog elken dag van 9 tot 1 uur op het kantoor der firma.

Hij huwde M. van den Heuvel, bij wie hij 3 zonen had.

Zie een gedenkboek door A. Hoynck van Papendrecht (Rott. 1924) (niet in den handel). Het is merkwaardig, dat hierin de vrouw als een quantité négligeable beschouwd wordt. Zelfs de naam van de vrouw van den stichter komt in dit werk niet voor.

Ramaer