Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Gelre, Reiner van]

GELRE (Reiner van), heer van Grunsfoort (op de Veluwe), Arcen en Velden, geb. in 1476, overl. 10 Nov. 1522, natuurlijke zoon van hertog Adolf van Gelder Egmond en van Elisabeth van Haeften. Hij ontving van zijn halfbroeder, hertog Karel, den 13. Oct. 1496 uit den tol te Wageningen 100 pond en uit de inkomsten van Venlo en Kriekenbeck een jaarrente van 150 rijnlandsche gulden; en in 1499 de beleening met Grunsfoort (op de Veluwe) en kreeg eveneens van hem op den 2. Maart 1502 twaalf morgen land in de Moft, een uitgestrekt bosch aldaar gelegen, waarvan hertog Karel op St. Victorsdag (28 Juli) 1503 op Reiners verzoek diens vrouw den lijftocht toestond. Den 22. Juli 1502 schreef genoemde hertog aan den Magistraat van Venlo, dat hij zijn bastaardbroeder Reiner van Gelre, drost van de Veluwe, tot stadhouder van het Overkwartier had benoemd. Door zijn huwelijk heer van Arcen en Velden geworden, wist Reiner van zijn halfbroeder voor de ingezetenen van Arcen aanzienlijke voorrechten te verwerven, o.a. den 26. Sept. 1503 twee jaarmarkten en een weekmarkt. In 1504 werd hij door de Kleefschen op het huis Middelaer gevangen genomen en naar Brabant gevoerd; in 1505 streed hij vóór Hattem, waar hij zich door zijn standvastigheid en dapperheid bijzonder onderscheidde. Vooral als staatsman is hij bekend. In 1506 moest hij voor den hertog van Gelder over een verdrag met Frankrijk onderhandelen, en in 1507 eveneens met de Bourgondischen. In 1513 droeg de hertog hem alle landerijen en erven over, welke Hendrik van der Stege, die wegens zijn halsstarrigheid en de aan de kartuizers te Roermond betoonde vijandschap niet alleen zijn goederen, maar ook zijn leven had verbeurd, in de voogdij Roermond bezat. Den 20. Juli 1516 werd hij door genoemden hertog naar Noyon afgevaardigd om aldaar diens rechten op Friesland te verdedigen. Reiner verwierf in 1517 op St. Vitus en Modestusdag (15 Juni) van Joost, graaf van Holstein en Schauenburg, heer van Gemen, het van Johan Schenck van Nydeggen aangekochte, van ridder Goessen Steck afkomstige recht op de heerlijkheid Meyerich, de ‘Wairtzpenning’ uit den tol te Orsoy, de Crombeck, den Hoven, Ingenbremen, Venbroch, Spicker, Gansberch, het pandschap van het ambt Dinslaeken en het ambt van den hofmeester Ailf of Alof van Wylick; en hij kocht in hetzelfde jaar van genoemden graaf de halve heerlijkheid Grubbenvorst. Reinerstierf 10 Nov. 1522, nadat hij op 28 Oct. van dat jaar verklaard had, dat zijn kinderen na zijn dood verplicht moesten zijn, hun moeder die som gelds terug te betalen, welke zij tot delging hunner gezamenlijke groote schulden hadden moeten uitgeven. De schulden waren zoo zwaar, dat de hertog van Gelder de weduwe te hulp moest komen. Hij droeg haar den 9. Jan. 1523 de rente van 150 goudgulden uit het ambt Kriekenbeck over, waartegen hij het huis Grunsfoort aan zich trok. Reiner was volgens huw. vw. van 29 Juni

[p. 277]

1503 gehuwd met Adelheid (of Aleid) Schenck van Nydeggen, erfgename van Arcen, Velden en Schandelo (overl. 21 Dec. 1555, dochter van Wijnand en van Johanna van der Donck), die hem de volgende kinderen schonk: Wijnand, kanunnik te Aken en pastoor van Arcen; Karel, kanunnik te Xanten; Dirk, heer van Arcen, Velden en Schandelo, onmondig beleend met Grunsfoort 1 April 1528, in 1555 en 1565 vermeld op de twee eerste riddercedulen van het Overkwartier (overl. in 1580), was gehuwd met Frederika van Heeckeren genaamd Rechteren (overl. op het kasteel Enghuizen te Hummelo in 1577), gescheiden in 1561; hij werd in 1564 onder curateele gesteld; Valenus of Philenus, heer van Walbeeck, was op het gericht te Barneveld in 1552, stond in hetzelfde jaar op een riddercedule van het Overkwartier, kwam in 1561 in proces met zijn stiefbroeder Caspar van der Lippe genaamd Hoen, over Grubbenvorst, waarmede zij beiden als erfgenamen van hun moeder in 1560 waren beleend; in 1562 had hij nog een proces met zijn broeder Dirk en in 1564 met den graaf van Meurs; Anna, huwde volgens huw. vw. van 1517 met Johan van Quadt, heer van Wyckradt; Catharina, werd 29 Nov. 1559 na den dood harer moeder met haar aandeel aan Grunsfoort beleend; zij huwde eerst Hendrik van Stepraedt, heer van Ewijck en Doddendael, drost van Wageningen en burgemeester van Nijmegen (overl. in 1555), hertrouwde Gerard van Eys, heer van Beusdael; Johanna, non in het Benedictinessenklooster Neuwerck bij München-Gladbach.

Zie: Kneschke, Adelslexicon III, 473; H. Ferber, Geschichte der Familie Schenck von Nydeggen, insbesonder des Kriegsobristen Martin Schenck von Nydeggen (Köln und Neusz 1860); Maasgouw (1890), 74, 89, 95; H.M. Werner, Geldersche kasteelen (Arnhem 1905) I, 57-63; Nijhoff, Gedenkwaardigheden uit de geschiedenis van Gelderland VI, 287, 356, 357, 371, 381, 531.

Verzijl