Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[p. 263]

[Frisius, Simon Weynouts]

FRISIUS (Simon Weynouts), etser, werd geb. omstr. 1580, waarschijnlijk te Harlingen en overl. te 's Gravenhage vóór 1628. Zijn vader was misschien Wijnolt Bernts uit Leeuwarden. In omstr. 1609 en 1610 maakte F. zijn vroegst gedateerd werk van de oorlogsfeiten van 1608-9, het portret van de Gheyn (1610) en het werk voor den Lusthof der Schrijfkonst, te Amsterdam gedrukt. Hij woont dan volgens den titel van laatstgenoemd werk te Harlingen, maar op den tweeden titel daarvan heeft F. den naam van zijn vader Wijnolt of Wijnhouts er bij genomen, hij noemt zich nog als wonende te Harlingen. Volgens K. Bauch was Frisius een dergenen, die naar Amsterdam trokken uit Friesland, voordat J. Backer en G. Flinck daar kwamen, in den tijd ongeveer van Rembrandt. Een bewijs van zijn verblijf te Amsterdam hebben wij dan in de etsen van F. voorstellende den Overtoom, de S. Antonispoort etc. Omstreeks 1613 schijnt hij in den Haag te zijn gaan wonen, den 16en Maart 1613 ontvangt hij 10 gulden voor exemplaren van de prent van Prins Maurits, zooals wij uit de Resolutiën der Staten-Generaal vernemen. Het volgend jaar behoort hij als ‘plaetsnijder’ tot de gildebroeders van het St. Lucasgilde volgens het register van de nog in 1621 in leven zijnde gildebroeders en den 18en October 1614 betaalt hij ƒ 4 aan gildegeld. Nog in datzelfde jaar 1614, den 17en April verklaart F. een huis gekocht te hebben aan de zuidzijde van de Vlamingstraat te 's Gravenhage voor 2500 carolusguldens, waarvan hij er 600 dadelijk betaalde en 1900 op hypotheek, waarvoor hij jaarlijks 118 gulden en 15 stuivers zou aflossen. Waarschijnlijk is het ook deze Frisius, die vóór of in 1616 een vers maakte onder het portret van den schrijfmeester Rolant, in prent gebracht door F. Schillemans. Voor den tijd van 7 jaar werd octrooi aangevraagd door Sim. Frisius, wonende in den Haag, voor het drukken van zijn prentwerk De Stadt van Sevilla door den drukker Jan Janny van Arnhem te Amsterdam. Te voren was hem een verzoek om octrooi voor 10 jaar voor dat werk afgeslagen; op 18 en 19 Aug. 1617 werd zijn verzoek voor den tijd van zeven jaar toegestaan. Het kan zijn, dat Fr. in 1620 in Praag geweest is, hoewel wij maar weinig bewijs er voor hebben. Hij zegt namelijk den 9. Nov. van dat jaar stellig te weten, dat Jac. Hoefnagel in Praag zich weinig goed had gedragen en er gestraft was. Een paar maanden later, in 1621, schijnt F. een lange reis gemaakt te hebben (misschien was deze reis naar Praag, misschien ook ging hij toen voor langercn tijd naar Friesland) want in zijn plaats werd als kapitein van een aantal schutters een ander benoemd, wegens afwezigheid gedurende langen tijd. Bauch meent, dat Frisius in dien tijd in Friesland was om er te werken aan de voorstellingen van friesche vorsten voor de Kroniek van P. Winsemius, die in het jaar 1622 in Febr. verscheen. Wellicht hebben F. en de etser P. Feddes samen in Friesland gewerkt, beiden zijn ook te Harlingen woonachtig geweest. In 1623 blijkt F. een vermogend man te zijn geworden, hij kocht op 2 Jan. 1623 het huis te 's Gravenhage in de Warmoesstraat bij de Groenmarkt van Adr. Fredericz. v. Oudendijck, beeldhouwer, voor 4350 carolusguldens, en bij hem woonde toen een zekere Jan v. Baerlandt, een zeer vermogend advocaat

[p. 264]

en voor dezen een zekere Gouterius. Frisius schijnt vóór 1628 overleden te zijn, want in 1628 was het huis bewoond door de weduwe van S. Frisius, die 6000 gulden vermogen bezat. Zij leefde nog in 1636 en kocht zich een graf in de Kloosterkerk in den Haag. Misschien zijn ook Joh. Eillarts en J. Vredeman de Vries familie van S. Fr. geweest.

Hierboven zagen wij reeds F.'s connecties met schoonschrijfkunstenaren; ook met de familie van de Velde stond F. in betrekking: Jan v.d. Velde, de schrijfmeester, schrijft aan zijn zoon Jan in 1613 over een zekeren Frisius, maar is niet zeer tevreden over hem; een opdracht van J.v.d. Velde aan Fr. voor een boek over de schrijfkunst schijnt Fr. ook niet uitgevoerd te hebben. Betrekkingen met andere kunstenaren heeft Fr. ook gehad blijkens de reeks portretten van schilders door hem gegraveerd, en ook daar hij met A. Stock en Hondius een reeks van vier jaargetijden naar D. Vinckeboons maakte. Ook heeft H. Goltzius een prent gemaakt, voorstellende den zoon van een zekeren Theod. Frisius (onze Frisius?) zittende op een hond. Met de Gheyn had F. ook connecties in verband met de reeks schildersportretten, waarvoor hij ook diens portret maakte. Hij was een zeer vruchtbaar en veelzijdig kunstenaar, hij etste in de eerste plaats landschappen, daarnaast ook portretten, geschiedkundige voorstellingen, bijbelsche, mythologische en allegorische onderwerpen. Een twintigtal jaren na zijn dood zegt de Franschman Abr. Bosse van hem in zijn ‘traicté’ van 1645, dat Frisius etste met ‘grande liberté’, ‘fort imité la netteté et la termeté du burin’. In zijn etsen tracht Frisius de uitdrukking van de burijngravure te bereiken door een groot verschil tusschen de fijne en dikke lijnen te geven of ook wel door een grovere manier van etsen. Wat betreft het etsen van het landschap, is hij een van de voorloopers geweest van de reeks belangrijke etsers op dit gebied in de 17de eeuw. Technisch vooral belangrijk zijnde, is hij, wat het aesthetische aangaat, slechts een enkele maal boven het gewone uitgekomen. Stylistisch staat hij in tusschen K. van Mander en de zijnen, en Frans Hals en zijn groep. Als etser staat hij hooger dan P. Feddes, doch hij behoort tot een andere generatie en zijn werk tot een vroegere stijlperiode dan dat van Feddes. Fr. heeft slechts twee prenten gegraveerd, ongeveer 9 stuks etste hij naar eigen ontwerp, maar hij was voornamelijk reproducent. Hij werkte o.a. naar M. Bril (landschappen), D. Vinckeboons, M. Geeraerts, I. Goeiemare, H. Goltzius (ged. 1608), H. Hondius (ged. 1610, 1618), L. van Leyden, P. Lastman, A. Tempesta, K.v. Mander. De uitgevers van zijn prenten waren o.a. H. Hondius, R. de Baudons, J.v.d. Velde, Herm. All. Koster, Willem Jansz. te Amsterdam, Colom, J. Visscher, v.d. Hoeye.

Zie: A.v. Wurzbach, Niederl. Künstlerlexikon (1906) I, 558; K. Bauch in Oud-Holland (1926), 107-111; K. Burchardt, Die Holl. Radierung vor Rembrandt (Halle a.d. Saale 1912), 32-35, 128-137 etc.; K. Zoëge von Manteuffel, Die Niederl. Radierung (Münch. 1925), 34; E.W. Moes, aant. Rijksprentenkabinet te Amsterdam, afd. prenten; F. Muller, De Nederl. Geschiedenis in platen (Amsterdam 1863); J.G. van Gelder in Oud-Holland (1931), 52-53.

J.M. Blok