Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Burgh, Jacob van der]

BURGH (Jacob van der), geb. vermoedelijk in 1600 te Leiden, overl. te Amsterdam op 25 Dec. 1659 in den namiddag (Dagboek van Huygens). Op 19 Febr. 1611 werd hij onder den rector Snellius ingeschreven te Leiden als student in de letteren; hij studeerde er ook rechten en noemt zich later juris consultus. Toen hij werd ingeschreven woonde hij bij zijn ouders te Leiden. Hij beoefende de dichtkunst en de muziek. Reeds te Leiden heeft hij zijn vriend Brosterhuizen leeren kennen. Later verkeerde hij, als hij in Amsterdam was, in den Muiderkring, doch vooral met Huygens is hij bijzonder gelieerd geweest. Wat wij van hem weten hebben wij grootendeels uit zijn correspondentie met Huygens en uit diens gedichten.

Hij schijnt lang in Leiden gestudeerd te hebben. Als Huygens hem blijkbaar in 1624 aangespoord heeft om naar den Haag te komen, antwoordt hij in een gedicht, dat hij, ondanks de pest, die er heerscht, nog wat blijven wil in het ‘letterrijcke Leijen, corts noch leijdster van mijn ieucht’. Ook schijnt een meisje hem daar vastgehouden te hebben.

Reeds in 1623 schijnen hij en Brosterhuizen Huygens hulp beloofd te hebben bij diens plan tot het maken van een reeks vertalingen (Ged. uitg. Worp I, 285). In 1625 schreef hij een lofdicht voor de Otia van Huygens, in 1627 een bruiloftsdicht op diens huwelijk met Suzanna van Baerle. Hij bleef nog tot 1626 in Leiden, dan wordt hij secretaris van den kolonel Johan Wolfert van Brederode. Uit een brief aan Huygens van Dec. 1627 uit Utrecht blijkt, dat hij zich in die positie niet tevreden gevoelt. Hij wilde graag secretaris worden van Rutger Huygens, lid der Staten-Generaal, sedert 1618 burgemeester van Arnhem en meermalen gezant. Dit schijnt hij te zijn geworden, hoewel slechts kort; in een brief van Huygens van 11 Sept. 1629 noemt hij Rutger Huygens ‘mon vieux patron’.

Caspar Barlaeus gaf in deze jaren aan van der Burgh en Brosterhuizen in een vers den raad voortaan liever enkel latijnsche verzen te schrijven; Huygens heeft toen in een latijnsch vers hun recht verdedigd om ook in andere talen verzen te maken. Vermoedelijk in 1626 gaf van der Burgh aan Bros-

[p. 115]

terhuizen een levendige berijmde beschrijving van het rosse leven in het leger te velde (Dietsche Warande V, 218). Van Jan. 1628 is het eenig werkelijk heel goede gedicht, dat hij geschreven heeft, een Nieuwe-Jaars-Beede (Versch. Nederd. Gedichten II (1653), 230). De stemming van dit gedicht is verklaarbaar uit zijn rijmbrief van 30 Jan. 1628 aan Huygens, waarin hij zich verontschuldigt over zijn lichtzinnig gedrag (Huygens, Ged. Worp II, 190). Huygens gaf hem antwoord hierop in een paedagogisch en tevens de persoonlijkheid van van der Burgh kenschetsend gedichtje (Ged. Worp II, 192).

In het voorjaar van 1628 zond Huygens hem met een brief van zeer warme aanbeveling aan Sophia Hedwig van Nassau naar den frieschen stadhouder Ernst Casimir. Hij werd diens secretaris. Reeds in Oct. 1628 klaagt hij over de ongezelligheid van het hof; hij troost zich met zijn luit; maar hij blijkt een nuttig dienaar van den stadhouder, die hem handen vol werk geeft. 3 Mei 1629 is hij in Hintham met Ernst Casimir bij het beleg van den Bosch. Zijn hoop Huygens daar te zien werd door diens ziekte verijdeld. 17 Juli 29 was hij in Vucht; in Sept. 1629 schrijft hij uit Arnhem, dat hij denkt te dingen naar het ambt van secretaris van 's Hertogenbosch. Hij is de rechterhand van Ernst Casimir en voortdurend bij hem in touw, maar juist dit bezorgt hem afgunstigen. Men ging hem belasteren, voor Arminiaan uitmaken; men maakt hem er verdacht van onrust te stoken tusschen Ernst Casimir en Frederik Hendrik. Ook de burgemeester van Arnhem, Dibbets, werkt hem tegen. Van der Burgh's klachten nemen toe als hij kort daarna in Leeuwarden is; hij gevoelt zich daar in ballingschap en zint weer op een anderen werkkring. Huygens raadde hem berusting.

Als in Italië het schandaaltje van de schennis van Petrarca's graf heeft plaats gehad, maken ook de hollandsche dichters zich op om hun verontwaardiging te berijmen; van der Burgh maakt voor deze zaak propaganda onder de friesche dichters. Nov. 1630 zond hij eenige verzen aan Huygens, waarbij een italiaansch, Laura Latroni, van zichzelf (zie Hooft, Br. II, 466 en Huygens Ged. Worp II, 219). In Febr. 1631 zond hij werk van Erasmus terug aan Huygens, dat hij geleend had. Aug. 1631 lag hij ziek te Amsterdam; hij kon langen tijd zijn betrekking niet waarnemen. Intusschen was in Juni 1632 Ernst Casimir gesneuveld; minder dan ooit had hij lust om te Leeuwarden zijn ambt onder een anderen stadhouder voort te zetten. Hij stelde pogingen in het werk om terug te keeren in zijn vroegere positie bij Johan Wolfert van Brederode, die sedert 1636 generaal der artillerie was en in 1641 veldmaarschalk werd. Het jaar te voren, in Oct., was hij als secretaris mee geweest met de gezanten Rutger Huygens en Beaumont naar Keulen. Van Keulen uit deed hij het verzoek aan Huygens, om, als diens collega Pieter Hoen mocht komen te overlijden, als diens opvolger bij Frederik Hendrik in aanmerking te mogen komen. In 1634 echter aanvaardde hij in den Bosch zijn ambt bij den heer van Brederode en volgde dezen op zijn krijgstochten en omzwervingen. Hij stond hem ook ten dienste met juridische adviezen.

In 1636 bezorgde hij de uitgave van de Gedichten van den Heer Pieter C. Hooft verzaemelt en uytgegeven door Jacob vander Burgh, Raedt des Heeren van Brederode, t'Amsterdam by Johan Blaeu 4^o, met een opdracht aan Huygens. Ook Brosterhuyzen schijnt aanvankelijk hieraan meegewerkt te hebben.

Twee jaar later vergezelde hij den graaf van Culemborg en den heer van Brederode, die door de Staten

[p. 116]

Generaal waren aangewezen om Maria de Medicis in den Bosch te ontvangen en naar den Haag te geleiden. 8 Sept. 1638 gaf hij aan Huygens een beschrijving van de ontvangst in Amsterdam, die hij had meegemaakt (Hooft, Br. III, 268).

In Jan. 1641 vergezelde hij Brederode op een gezantschapsreis naar Londen, toen deze met Sommelsdijk en Heenvliet de princes-royaal ten huwelijk ging vragen voor den lateren Willem II. In hetzelfde jaar deelde hij in de algemeene extase over Jan Vos' Aran en Titus.

In Maart 1642 schreef hij aan Huygens over zijn pogingen om agent der Staten te Luik te worden. Hij kreeg dit ambt op 1 Mei in hetzelfde jaar, op een salaris van 2000 gld. en 300 voor huishuur, ‘te nemen uyt de Fransche subsidiën’. Hij vroeg van Baerle om voor hem een propempticon (afscheidsdicht) te schrijven. Toen hij het wilde betalen, was van Baerle daarover diep verontwaardigd (Oud. Holl. VI, 247). De reis is moeilijk geweest. 18 Juni is hij in Maastricht en hij hoopte den volgenden dag in Luik aan te komen. Te Luik vond hij het land mooi, maar de menschen minderwaardig. Ook het Roomsche stond hem tegen. Huygens gaf hem over een en ander een reprimande. Als Huygens in Sept. 1642 Heilersieg aanbeveelt als opvolger van van der Burgh bij Brederode, schrijft hij dit typeerend zinnetje: ‘Je l'ose appeller homme à tout faire comme vous qualifiez van der Burgh; il est dissemblable à luy en une chose, c'est qu'il a de la piété et ne sied pas au banc des mocqueurs.’

In Jan. 1643 heeft hij verlof gevraagd voor een reis naar Amsterdam in verband met een dreigend bankroet aldaar, dat hem schade kon berokkenen. In het voorjaar is hij vrij lang in Amsterdam geweest. Hij heeft er met Tesselschade bij Barlaeus gedineerd en later nog eens met Barlaeus bij een franschen kok. Hij verkeerde in den Muiderkring, waar toen Huygens ook te gast kwam.

18 April van dit jaar beklaagt hij zich, dat hij zijn vader, ‘qui a eu tous jours soin de moy’, moet verlaten, terwijl de man doodelijk ziek is. 1 Juni 1643 is hij in den Haag; zijn vader is dan juist gestorven. In den Haag moest hij een deputatie van Luikenaars ontvangen; hij hoopt de vroegere verbittering door ‘une bonne et humide conférence à la Liégeoise’ te doen verdwijnen.

Begin Nov. eerst ging hij op weg naar Luik, waar men hem liever niet zag. Hij kon geen escorte krijgen en werd bovendien opgehouden door graveel en jicht. 17 Nov. is hij weer in Luik. Nu en ook vroeger geeft hij Huygens verslag van den politieken toestand aldaar, soms met verzoek om daaruit aan den Prins mee te deelen wat Huygens goedvindt. Hij interesseerde zich in deze dagen voor de Disquisitio metaphysica Gassendi adversus Cartesium, die in 1642 uitgegeven werd. Hij bracht den luikschen musicus Egidio Henny met Huygens in relatie. 5 Juli 1644 heeft hij Huygens' Momenta desultoria ontvangen; hij beweert, dat ze hem van een ziekte genezen hebben. In 1645 maakte hij met den heer van Obdam een uitstapje naar Spa.

Door Huygens' invloed werd hij secretaris der gezanten van de Republiek bij den munsterschen vredehandel. Zijn eerste brief aan Huygens uit Munster is van 6 Mrt. 1646. Hij beklaagde zich ook hier, dat men hem niet graag ziet en dat hij tegenstanders heeft. Hij zond ook berichten over den gang van zaken aan Huygens. In Juni 1647 is hij nog weer in Amsterdam geweest. Na het sluiten van den vrede moest hij zijn ambt in Luik weer aanvaarden, zeer tegen zijn zin. Luik is hem een hel. In dezen tijd schijnt hij ook nog een zending naar Weenen te hebben gehad, waarvan mij echter

[p. 117]

niets naders bekend is. In Oct. 1650 dringt hij er in een schrijven aan Huygens zeer op aan, dat men hem te Luik ontslaan zal. Dit zal vermoedelijk na den dood van den Prins gebeurd zijn. Hij schijnt verder in Amsterdam als ambteloos burger te hebben geleefd. In 1654 maakte ten minste Brandt een gedicht op hem: ‘O van der Borgh, Die aan het Y van Poezy weer zwanger gaat.’

Jan. 1657 meldt hij Huygens, dat hij diens gedicht op het nieuwe Raedthuys te Amsterdam aan de burgemeesters heeft voorgelezen en ter hand gesteld. Met enthousiasme spreekt hij van de dichteres, schoonschrijfster, glasschrijfster enz., Cornelia Pluvier, die met den schilder Willem Kalf is getrouwd geweest. Zij heeft Huygens' gedicht voor burgemeesteren gecalligrafeerd. Van der Burgh schreef een gedicht Op de bevalligheden van juffr. Cleonira Vitelli (Apollos Harp 1658, 23, gedateerd 2 Nov. 1656). Over de amsterdamsche dichteres Catharina Questiers uitte hij zich aan Huygens in minder elegante en geestdriftige termen.

In Maart 1658 dankte hij Huygens voor de toezending van diens Korenbloemen, waarvoor hij een lofdicht schreef (Huygens, Ged. VI, 320). In Sept. 1659 zond hij Huygens een ‘viole angloise’ zonder eenig begeleidend schrijven. In zijn antwoord maakte Huygens er een grapje over: hij beschouwt het als een legaat na zijn overlijden, dat inderdaad kort hierna gevolgd is.

De gedichten van Jacob van der Burgh zijn niet bij elkaar uitgegeven. Men vindt ze o.a. in de Verscheyde Nederduytsche Gedichten, 2 dln. (10 stuks), in Apollos Harp (Amst. 1658) (vier stuks), in de Dietsche Warande V (1860) in een opstel over van der Burgh, 211 vlg. (5 stuks); voor Aran en Titus van Jan Vos; voor Huygens Korenbloemen, in Hoofts Brieven door van Vloten II, 466; in de Nieuwe Verscheidenheden van N. Beets (Haarl. 1890), 147; op een planouitgave van Vondel's Stede-croon des Prince van Orangien (Unger Bibliographie no. 209). Een onuitgegeven latijnsch gedicht op den dood van den musicus Varenne (1631) berust in hs. in de leidsche universiteitsbibliotheek (zie Huygens, Ged. IX, 56). Sommige van de hier vermelde gedichten vindt men ook in Huygens' Gedichten door Worp, terwijl men tevens aldaar verschillende verzen aan van der Burgh aantreft.

Zijn portret is door Gerard ter Borgh geschilderd te Munster in 1647; gegraveerd door P. Holstein (zie Oud Holland IV (1886), 154). Verder bestaat er een geteekend portret door een onbekende van van der Burch en Johan Brosterhuysen bij elkaar van 1624 in het museum Teyler te Haarlem. Dit is gereproduceerd bij Jan ten Brink, Gesch. d. Ned. Letterk., 363. Als dit hetzelfde portret is, dat Moes van Brosterhuyzen vermeldt (N. Ned. Biogr. Wb. II, kol. 257) is het van Bailly volgens de meedeeling van Moes. Deze spreekt echter aldaar van een portret van 1625, terwijl op de reproductie bij Jan ten Brink 1624 staat.

Zie: J. van Vloten, Jacob van der Burgh in Dietsche Warande V (1860), 211; De briefwisseling van Constantyn Huygens, uitgeg. door J.A. Worp (den Haag 1911 vlg.); Gedichten van Constantyn Huygens, uitgeg. door J.A. Worp (Groningen 1892-99); Hoofts Brieven, uitgeg. door J. van Vloten (Leyden 1856); Georg Penon, Bijdragen tot de geschiedenis der Nederlandsche letterkunde (Groningen 1880, I en II); Oud-Holland IV, 178, VI, 247, 249; van Baerle, Epistolae variae (2 dln. 1667).

Prinsen