Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Thomasz, Jan]

THOMAS(Z) (Jan), geb. te Langwerd bij Oosterlittens 28 Jan. 1682, overl. te Surhuisterveen 26 Juli 1744, zoon van den doopsgezinden landbouwer Thomas Jansz en Wijtske Sijberens. Reeds jong moest hij zijn ouders in de boerderij helpen, maar bezocht tevens ijverig de zg. collegien of oeffeningen, die onder de Doopsgezinden in zwang waren en waaruit de latere (ongestudeerde) voorgangers voortkwamen. Den 11den Mei 1710 huwde hij te Bozum met Reimme Durcks (overl. 30 Juni 1744), uit welk huwelijk een zoon (overl. 1732) en een dochter (overl. 1744) werden geboren. In 1714 nam hij voorgoed afscheid van het vaderlijk bedrijf en nam een beroep van leeraar bij de Waterlandsche Gemeente der Doopsgezinden te Heerenveen en Knijpe aan. Hij werd daar geroemd als een vrijzinnig, vroom en welsprekend redenaar. Van sociniaansche ‘dwalingen’ beschuldigd, werd hij in 1720 ingevolge plakkaten van 1662 en 1687, na verhoor voor classis en grietman, door den laatste in zijn ambt geschorst. Het gevolg van zijn optreden schijnt zelfs te zijn de uitvaardiging in 1722 door Gedeputeerde Staten van Friesland van een resolutie, dat alle doopsgezinde leeraren vier artikelen moesten onderteekenen op straffe van afzetting en een boete van 100 friesche rijders als

[p. 1296]

zij desondanks het leeraarschap bleven waarnemen; 149 van de 150 leeraren weigerden echter de artikelen te onderteekenen. Na eenige jaren van ambteloos leven werd Jan Thomas in 1722 beroepen te Surhuisterveen, waar hij verder zijn leven doorbracht. Jan Jochemsz, leeraar der Doopsgezinden te Drachten, sprak op 16 Aug. 1744 zijn lijkrede uit.

Van Jan Thomasz is, voor zoover bekend, gedrukt een leerrede, getiteld Den wandel des geloovigen in de vrese Gods enz. (Heereveen 1716), benevens Kort onderwijs voor de jeugd in de voornaamste gronden van den christelijken godsdienst; zijnde een korte schets van al het geene dat wij te gelooven en te betragten hebben enz. (ald. 1719). Het laatste is inderdaad niet geheel vrij van Socinianisme.

Zie: Doopsgezinde Bijdragen 1896, 149; Boekenoogen, Catalogus der werken.... aanwezig in de Bibliotheek der Ver. Doopsgez. Gem. te Amsterdam, 243, 252; J.C. van Slee, De geschiedenis van het Socinianisme in Nederland (1914) 192, 277.

Wijnman