Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Horst, Hendrik van der]

HORST (Hendrik van der), zoon van Albertus en van Elsje Heuner, geb. te Amsterdam, waarschijnlijk omstreeks 1670, overl. te Batavia Februari 1715. In 1689 voer hij als soldaat op het schip Schieland naar Indië. Na zijn ontslag uit den militairen dienst in den rang van korporaal, werd hij tot assistent benoemd en als zoodanig naar Tegal gezonden om daar het Javaansch, dat hij goed sprak, ook te leeren lezen en schrijven. Die studie schijnt hij tot een goed eind gebracht te hebben, in 1703 werd althans zijn naam genoemd als javaansch translateur. In 1704 van boekhouder tot onderkoopman bevorderd, werd dat jaar van zijn diensten gebruik gemaakt bij de verheffing van den kroonpretendent Poeger tot soesoehoenan van Mataram als Pakoe Boeana I. Toen diens onverzoenlijke tegenstander, Soenan Mas zich tegen dit keizerschap verklaarde, Semarang ging belegeren en hem bij Tegal overviel, was het v.d. H., wien de Compagnie, die op dat oogenblik over weinig troepen beschikken kon, opdroeg de hulp in te roepen van Tjakraningrat van Madoera. Inmiddels opgeklommen tot koopman (1705), werd hem een dergelijke zending naar Soemenap toevertrouwd; tegelijk werd hij ter beschikking gesteld van den legeroverste de Wilde en naast den kapitein-luitenant de Bevere of van Beveren en den kapitein W. Sergeant tot medelid van den krijgsraad benoemd. Aan de groote achting, die Tjakraningrat voor v.d. H. koesterde, schrijft diens vriend Valentijn het toe, dat de Compagnie in den veldtocht van 1706 diens steun ontving. Het schijnt dat Tj. van Madoera aan hem zijn benoeming tot ‘groot-gouverneur over de noorderstranden’ te danken heeft gehad. Bij res. van 21 Apr. 1706 tot kapitein benoemd, volbracht hij nu verschillende politieke zendingen en maakte den oorlog in Oost-Java mee onder de bevelen van Govert Cnol, die den geduchten Soerapati diens hoofdsterkte Bangil stormenderhand ontrukte (16 Oct. 1706), in welken veldtocht hij als brigade-aanvoerder fungeerde. In Dec. van dat jaar trok hij met Cnol naar Karta om met Poeger te beraadslagen. Toen het voor de Compagnie geraden was tot herstel der rust den

[p. 851]

oostmadoereeschen Raden Soederma onschadelijk te maken, werd v.d. H. heimelijk naar dat eiland gezonden met de opdracht dezen pretendent levend of dood in handen te krijgen. Soederma, diens broer en diens zwager vielen kort daarna door een inlandschen moordenaar. De Wilde en Cnol stelden de regeering hiervan in kennis, met de verklaring, dat de kapitein v.d. H. ‘dat werk wel voor- en omsigtig behandelt had’. Het heeft er allen schijn van, dat hij een minder fraaie rol daarbij gespeeld heeft. Na den dood van de Wilde werd de naar Batavia teruggekeerde v.d. H. met de waarneming van diens betrekking als veldoverste belast. Bij res. 10 Apr. 1708 werd hij provisioneel gezaghebber te Semarang; bij die van 5 Nov. 1709 gecommitteerde tot en over de zaken van den inlander. Tot dit ‘opsigt over de inlanders onder d'ordre en 't bevel van den Hecre G.-G.’, was hij als oud-translateur en gecommitteerde voor de suikercultuur wel eenigszins voorbereid. Een half jaar later volgde bovendien zijn aanstelling tot landdrost, wat een zeer lucratief ambt was; ook mocht hlij zijn bezoldiging van kapitein blijven trekken, ofschoon hij niet meer tot de legerformatie behoorde. Als landdrost omvatte sedert 1651 zijn ressort liet geheele koninkrijk Jacatra, met uitsluiting van de stad en de zuider voorstad, die tot het rechtsgebied van den baljuw gerekend werden.

Aan een langdurige ziekte is hij bezweken. Den toenomaligen raad van Indië, later G.-G. Hendricus Zwaardecroon (1718-1725) vermaakte hij een gedeelte van het land, dat hij ten N. van de Mookervaart bezat. Van zijn groot vermogen, dat tusschen 1706 en 1714 enorm schijnt toegenomen te zijn, wat wel uit zijn landdrostschap zal zijn voortgesproten, erfden zijn vier zusters Catharina, Maria, Eva en Willemina te Amsterdam samen 20.000 Rds. Verschillende andere personen werden in het geheel met 15.000 Rds. bedacht; de rest kwam aan zijn universeelen erfgenaam, den luitenant Hendrik Vuijstman, gehuwde met zijn schoonzuster Maria Jacoba Slier, Hij was geplaatst op den post te Tandjoengpoera, waar hij tot 1716 gebleven is, toen besloten werd hem te vervangen ‘als ondienstig om syne geïnteresseedheid omtrent de Javanen’, anders gezegd, om zijn knevelarijen. In 1719 is hij als kapitein op Java's N.O. kust overleden.

Door zijn kennis van de taal des lands in een voor de Compagnie zeer moeilijke regeeringsperiode is hij een handig, verdienstelijk ambtenaar geweest. Van zijn hand is waarschijnlijk de belangrijke verhandeling: Oorspronk van de eerste heerschappije ofte de beginselen van de Javaanse regeringen (1710) in Rianglata I, 1855, 262.

Hij was gehuwd met Johanna Margaretha Slier overl. 1706, dochter van Jan Jacob en van Maria Hamstede. Uit de bepalingen van zijn testament mag opgemaakt worden, dat hij geen kinderen naliet. Hij heeft nog een broer Jacobus gehad, in 1708 te Semarang als luitenant gestorven.

Zie: de Haan, Priangan I-IV; Valentijn, IV; de Jonge, Opkomst VIII.

Bartelds