Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Hoogstraten, David van]

HOOGSTRATEN (David van), geb. 14 Mrt. 1658 te Rotterdam als zoon van François (1), die volgt, en Hester de Koning, overl. 21 Nov. 1724 te Amsterdam; dichter en philoloog. Hij trouwde te Dordrecht met Maria van Nispen, de dochter van den dordtschen boekverkooper, landmeter en dichter Mattheus van Nispen.

Opgevoed in het kunstzinnig milieu van het ouderlijk huis, onderscheidde hij zich reeds op de erasmiaansche school door zijn helder verstand en ging hij om met zijn bekende stadgenooten Petrus Rabus, Joachim Oudaen, Heyman Dullaert, Frans de Haes en Antonides van der Goes. Reeds toen gaf hij gedichten uit. Vooral Oudaen en Dullaert onderwezen hem in de dichtkunst en jegens beiden vervulde hij in later jaren den plicht der dankbaarheid. In 1719 bezorgde hij de uitgave der gedichten van Dullaert en na den dood van Oudaen in 1692 gaf hij diens levensbeschrijving uit, opgenomen achter het derde deel van Oudaen's Poëzij, uitgaaf van 1712 te Rotterdam.

Na zijn schooljaren trok hij naar Leiden, om zich op de studie der medicijnen toe te leggen; toen hij deze voltooid had, vestigde hij zich als geneesheer in Dordrecht, waarheen zijn vader inmiddels verhuisd was. Later evenwel gaf hij de medische wetenschap en zijn praktijk er aan, om zijn liefde voor de klassieke studiën te bevredigen. Hij stelde zich tevreden met een ondergeschikte betrekking aan het gymnasium te Dordrecht en vertaalde vele latijnsche dichters en schrijvers in zijn moedertaal, terwijl hij ook het Nieuw woordenboek der Nederd. en Lat. taal van den rotterdamschen advocaat Samuel Hannot voor de scholen bewerkte, als hoedanig het langen tijd in gebruik is gebleven.

Van Dordrecht verhuisde hij naar Amsterdam op uitnoodiging van de curatoren van het gymnasium aldaar, die hem aanvankelijk tot praeceptor en weldra tot conrector benoemden, welke functie hij bekleedde tot 1722, toen hij met behoud zijner jaarwedde eervol ontslagen werd. Behalve een groot aantal latijnsche en nederlandsche gedichten schreef van Hoogstraten ook de Aanmerkingen over de geslachten der zelfstandige naamwoorden ten dienste der taalievenden tot een proeve opgesteld'. Verder ondernam hij de uitgave van een Groot Historisch woordenboek, doch heeft hiervan alleen een deel van het eerste stuk kunnen bewerken. Naast zijn kabinet van naturaliën bezat hij ook een verzameling van penningen en hielp van Loon bij het samenstellen van diens penningwerk.

Werken: Rymoeffeningen van D.v.H. en Petrus Rabus (Amst., 1678); Geneeskundig verhaal van de Sprouw (aphtis), beschreven door Vincent Ketelaer, Geneesoefenaar en Rector te Zierikzee, nu vertaalt door D.v.H. Med. Dr. (bij F.v.H.); De hodiernae medicinae statu (Dordr. 1683), door hem zelven vertaald; Schets der Geneeskunst, aan Dr. van Morsch opgedragen, ook in Gedichten, 199; Schets der Geleerdheid en Wetenschap aan Dr. van Zanten opgedragen, ook in Gedichten, 244; Overzettingen van de Annotatio in N.T. van Hugo Grotius (de Evangelien verschenen Gouda 1685, 4^o; de Brieven en Openbaringen aldaar in 1693, 1694; zie Gedichten, 221); Overzettingen der Vilae excell. Imperal. van Cornelius Nepos (4e dr. Amsterdam, P. Schouten 1746); Tafereel van Cebes (Dordr. 1683; Amst. 1687); Navolging van Cebes Tafereel, ook in Gedichten, 366 vlg.; Ezopische Fabeten van Fed. us.... in Nederduitsch dicht vertaett en met Aenmerkingen verrgkt door D.v.H. (Amst. 1703, 4^o m. pll. door J. Goerée, gegr. d.P. Boutats; Amst. 1704: m. pll. en portr. den Haag 1739;

[p. 832]

Amst. 1769, m. kunstpl. van Fokke); G. Faernus, Fabelen (Amst. 1718, 1746); Oratio Funebr. in Did. Hoeufft (Dordr. 1695): ook een Elegie afzonderlijk gedrukt en in Poem. p. 366; C. Nepos c. notis D.H. per secundas curas auctioribus (Amst. 1706; Ultraj. 1780); Terentii Comoediae (Amst. 1699; Lond. 1702) cum locis Terentii ipsius parallelis et indice formularum s. phrasium uberrimo cúra D.H. (Amst. 1718, 4^o en 8^o); Phaedri, Augusti Liberti, Fabularum Aesopiarum Libri V Nolis illustravil in usum serenissimi principis Nassauii D.H..... Amst. 1699, 1701, 1718, 4^o en 8^o, Dordr. 1773); Nieuw Woordenboek der Nederd. en Lat. Taal (Amst., Dordr. 1704; Amst 1709, 1729; Amst., 's Gravenh., Leyden, 1756; Amst. 1771); opgesteld door S. Hannot, maar door v. H. ‘van veele misstellingen en andere vlekken gezuivert, ook met veele woorden en spreekwijzen merkelijk vermeerdert en verrijkt’; Beginselen of Kort begrip der Reederykkunst (Amst. 1725, na zijn dood door Vlaming uitgegeven); Beschrijving der Heidensche Goden en Godinnen (Amst. 1715, 3e dr. 's Gravenhage 1761); Carmina (Amst. 1682, 1697, 1700, F. Halma. Rott. 1700); Poëm. lib. XI ed. altera priori multo auctior, m. portr. (Amst. 1728); Gedichten (Amst. 1697, 4^o); Aanmerkingen over de geslachten der zelfst. naanmw. len dienste der taallievenden tot eene proeve opgesteld (Amst., 1700; ze dr. 1710; 3e dr. 1725), onder den titel; Lijst der gebruiklijke Zelfstandige Naamwoorden door hunne geslachten beleekent (4e dr. 1733, met Bijvoegsels door Ger. Outhof; 5e dr. met Aanteekeningen van Adr. Kluit; 6e dr. 1785); Groot algemeen hist. geogr. geneal. en oordeelk. woordenboek, onder zijn toezicht begonnen en voortgezet door J.L. Schuer (Leiden 1725-33).

Door hem werden de gedichten van Broekhuizen (in 1711 de latijnsche, in 1712 de hollandsche gedichten), Antonides van der Goes (1714), Dullaert (1719), Oudaen (1712) met levensberichten uitgegeven. Verder bezorgde hij een uitgaaf van de Decker' s Rymoeffeningen, Vondel' s Treurspelen en Hooft's Mengelwerken. Hij schreef ook een woord aan den lezer bij den 5en druk van J. Nijloë, Aanleiding tot de Nederduitsche taal, Horatius Flaccus, Dichtlkunst op onze tijden en zeden gepast door A. Pels (3e dr. 1705), J. Oudaen's Aanmerkingen over Q. Horatius Flaccus Dichtkunst door A. Pets (Amst. 1713).

Van Hoogstraten's beeltenis komt voor op een te zijner eere geslagen penningplaat, terwijl verder P. Schenk en A. Boonen, de eerste zelfs tweemaal, zijn portret schilderden. Van alle drie bestaan zwarte kunstprenten, voor welke J. Broekbuyzen als onderschrift latijnsche verzen vervaardigde. Verder gegraveerde portretten door P. van Gunst naar A. Boonen, door J. Houbraken en J. Wandelaar. Een portret in miniatuur door A. van Halen in het Panpoeticon Batavum in het Rijksmuseum te Amsterdam.

Zie: Th. Nolen, lets over David van Hoogstralen en de letterkundige twisten van zijn tijd (Rott. 1886); te Winkel, Ontwikkelingsgang, 2e dr. IV, 440, 472; V, 6, 8, 9, 10, 59, 79 en volgg. 90, 94, 98, 101-103, 105, 108, 138, 150, 427; P. Hofman Peerlkamp, De poëtis Latinis Nederlandiarum, 476 en volgg.; E.F. Kossmann, Nieuwe bijdr. gesch. ned. tooneel (1915), 31-69; Frederiks en van den Branden, Biografisch woordenboek der noord- en zuidnederlandsche letterkunde; A.G. van Hamel, François Hoogstraten in Rotterdamsch Jaarboekje 1921; H.C.H. Moquette, Catalogus

[p. 833]

van de portretverzameling in het Archief der ge meente Rotterdam i.v., waar echter als plaats van overlijden abusievelijk Dordrecht genoemd wordt.

Wiersum