Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Hondius, Jodocus (1)]

HONDIUS (Jodocus) (1), geb. 14 Oct. 1563 te Wacken (bij Deinze en bij Gent), overl. 16 Febr. 1611 te Amsterdam. Zoon van Olivier de Hondt en Petronella van Havertuyn. Toen hij twee jaar was, verhuisden zijn ouders naar Gent, waar hij een kunstzinnige en wetenschappelijke opleiding kreeg Reeds op jeugdigen leeftijd sneed hij in koper. Voor Alexander van Parma vervulde hij verschillende opdrachten. Deze wilde hem medenemen naar Rome, waartoe hij, als Protestant, geen lust had. In 1583 vestigde Hondius zich te Londen. Hier hield hij zich bezig met de vervaardiging van wiskundige instrumenten, globes en kaarten. Op 11 April 1587 trouwde hij daar met Colette van der Keere, uit welk huwelijk 7 zoons en 6 dochters geboren werden, waarvan in 1633 nog 2 dochters en 4 zoons in leven waren. Bij de geboorte van zijn zoon Jodocus (?), uiterlijk 1593, woonde hij in Amsterdam. Van de erfgenamen van Mercator kocht hij in 1604 de platen van diens beroemden atlas. Een vermeerderde uitgaaf hiervan gaf hij in 1606 uit, nadat hij in 1605 van de Ptolemäusatlas van Mercator een nieuwe uitgaaf in het licht had gegeven. Hij woonde in de Kalverstraat bij den Dam; zijn uithangbord was ‘In den Wackeren Hont. Sub cani Vigilanti’. Drukkerswerk gewoonlijk een hazewindhond met zijn poot op de wereldkloot rustende, met het randschrift: Utor. describo. orno. vitupero et opto fideliter. Zijn zoons Jodocus (2) (die volgt) en Hendrik (2) (zie kol. 807) zetten zijn bedrijf voort; een andere zoon was Ludovicus (zie kol. 811).

Hondius is vooral van beteekenis als geograaf en cartograaf, als kunstenaar is hij tamelijk onbeteekenend (vgl. ook het art. J. Hondius, kol. 808).

Door hem werden gegraveerd of uitgegeven: Cl. Ptolemaeus, Geographiae libri octo Graeci-Latini. Latinè primum recogn. et emend. cum tabulis geographicis restit. per Ger. Mercatorem. Iam vero ad Graeca et Lat. exempl. à Petro Montano iterum recogn. et castigali (Francof., Amst., Jod. Hondius et Corn. Nicolai, 1605. gr. fol.); Gerardi Mercatoris, Atlas sive cosmographicae meditationes de fabrica mundi et fabricati figura. Iam tandem ad finem perductus, quam plurimis aeneis tabulis.... auctus ac illustratus à Iudoco Hondio, etc. (Amst. 1606. fol.); Atlas minor Gerardi Mercatoris à I. Hondio plurimis aeneis tabulis auctus atque illustratus (Amsterodami excusum in aedibus Iudoci Hondii [1607]. 4^o. obl.); Theatrum artis scribendi, varia summorum nostri seculi artificum exemplaria complectens, novem diversis linguis exarata Iudoco Hondio eelatore (1594), schrijfvoorbeelden van beroemde calligraphen, waaronder van H. zelf; Tractaet ofte handelinghe van het ghebruyek der hemelscher ende aertscher globe (Amst. 1612); Tractatus de globis coetesti et terrestri eorumque usu (Amst.

[p. 810]

1617); Map of the world, with the title, Novissima ac exactissima totius orbis terrarum descriptio magna cura & industria ex optimis quibusque tabulis Geographicis et Hydrographicis nuperrimisque doctorum virorum observationibus duobus planisphaerijs delineata Auct. I. Hondio. (facsimileuitgave naar het eenige bekende exemplaar, bij vorst Maximiliaan von Waldburg te Wolfegg-Waldsee bewaard in het licht gegeven door E.L. Stevenson en J. Fischer (New York 1907); Speeds theatre of the empire of Great Britain (London 1611); The Union of the Roses of the Families of Lancaster and York (wapenkaart van 1589 naar Tallot, met de portretten van Hendrik de VII en Elisabeth); Karte Gallia, met portret van Hendrik IV; Volkstypen (1591); Kaart van de expedities van Drake en Cavendish met hun portretten en allegorische voorstellingen (1595); kleine illustraties bij Hugh Broughton's Moyses sight on Mount Sinai (1592) en A concent of scripture (ongev. 1589-1590); Surrey described.... (kleine figuren van Adligen; eerst 1610 verschenen); Curia Hollandiae, gezicht op den Vijver in den Haag. G. de Saen pix. H. Hondius fec. et excudit hagensis 1598.

Zijn portret komt voor op de groote wereldkaart van 1611; een ander portret (met foutieve opgaaf van sterfjaar en leeftijd) bevindt zich, naast dat van Mercator, in de uitgaaf van den Atlas van zijn zoon Hendrik (2) van 1633, die ook zijn levensloop bevat.

Zie: Lavie dutrès fameux et illustre Jodocus Hondius. Voorrede bij: Gerardi Mercatoris et J. Hondii Atlas.... Ed. nouv. A. (Amsterdam, chez Henry Hondius... 1633); Kramm, Levens en werken der Holl. en Vlaamsche schilders III, 720; Renouvier, Des types.... des maitres graveurs IV (Montpellier 1856), 171; Biographie nationale de Belgique (Brux. 1876) V, 188; L. C[ust] in Dictionary of national biography XXVII (1891); dez., Foreign artists etc. in London 1560 to 1660 in Proceedings of the Huguenot Society of London VII (1903), 51; Denucé, Oud-Nederl. kaartmakers in betrekking met Plantijn (Antw. 1912-1913) 2 dln.; F.C. Wieder, Nederlandsche historisch-geographische documenten in Spanje (Leiden 1915), 89, 178, 183, 185, 287, 303, 316-7, 319-22, 324-8, 344; ook in Tijdschr. Kon. Ned. Aardr. Gen. (1914-1915); W. Stechow in Thieme-Becker, Allgem. Lexikon der bildenden Künstler (Leipzig 1924) 17, 437; Catalogue of engraved British portraits.... British Museum, dl. I (1908), 55, 369, II (1910), 84, 85, 121, 123, 146, 495, 497, 498, 501, 507, III (1912), 571; A. von Wurzbach, Niederl. Künstlerlexikon I (1906); Wauwermans, Essai de l'histoire de l'école cartographique anversoise au XVIe siècle in Bulletin de la Societè royale de géographie d' Anvers XIX (1895), 398; J. van Raemsdonck, Gerard Mercator (St. Nicolas 1869), 187 en 260; S. Colvin, Early engravers in England (London 1903); Univ. Catal. of books on art, South Kens. Museum (London 1870), 861; E. Heawood, Hondius and his newly formed map of 1608 in Geogr. Journal LIV (1919), 178; E.L. Stevenson, Terrestrial and celestial globes (New Haven 1921) I, 208, II, 4; Tiele, Nederl. Bibliographie van land en volkenkunde (Amst. 1884); Catalogus geographie en reizen (van de) Bibliotheek der Universiteit van Amst. 1e ged. (Amst. 1923); Phillip, A list of geographical atlases in the library of Congress I, 167, III, 122.

Hoogeveen