Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Gijselaer, Nicolaes de]

GIJSELAER (Nicolaes de) of de Giselaer, geb. te Dordrecht in 1583, overl. (waarschijnlijk te Utrecht) omstr. 1656, kunstschilder. Hij stamde uit een gegoede familie; zijn grootvader Jacob Cornelisz de Gijselaer wordt althans vermeld als raad te Dordrecht. Diens zoon Jacob Jacobsz de Gijselaer huwde in 1576 met Grietje Adriaansdr., doch stierf reeds in 1588, toen zijn tweede zoon Nicolaes eerst vijf jaar oud was. Grietje Adriaansdr. (overl. 1623) hertrouwde met Jan Marcusz van Ypre, waard in ‘De Vechtende Leeuw’ te Leiden, die echter reeds in 1600 overleden was. Nicolaes de Gijselaer bracht dus zijn jeugd door te Leiden. Zijn huwelijk met Cornelia van Riebeeck, een utrechtsch meisje, dat d.d. 7 April 1616 in de Buurkerk te Utrecht werd ingezegend, deed hem echter zijn woonplaats kiezen in laatstgenoemde stad, waar hij nog hetzelfde jaar als meester in het gild werd aangenomen. Blijkbaar bleef hij aldaar zijn verder leven gevestigd. Hij wordt het laatst vermeld den 26sten Mei 1654. Zijn weduwe overleed te Amsterdam den 4den November 1659, waar haar zoon Cornelis de Gijselaer als chirurgijn woonde.

Het later geadelde geslacht de Gijselaar stamt af van Cornelis Jacobsz de Gijselaer, een oom van den schilder.

De schilderijen van Nicolaes de Gijselaer zijn veelal architectonische voorstellingen, gestoffeerd door figuren; zij zijn gesigneerd ‘N D Giselaer P’. In het Rijks-Museum te Amsterdam bevindt zich ‘De verschijning van den Engel Gabriël aan Zacharias’ (1625); in het Fitzwilliam Museum te Cambridge een schilderij, voorstellend den voorhof van een paleis met figuren (1621); te Dublin een interieur; in de coll.-Dr. Stüve te Osnabrück: ‘David en Bathseba’ (1626): in de Hermitage te Leningrad: ‘Het Gastmaal van Herodes’; in de coll.-Delaroff: ‘Jozef en de vrouw van Potiphar’; in de coll.-Dormus te Lemberg: ‘De Zegening van Jacob’; in de voormalige coll.-Kainz te Weenen eveneens een Gastmaal van Herodes (hetzelfde als dat te Leningrad?). In 1864 zag J.Ph. van der

[p. 648]

Kellen als schoorsteenstuk in een huis op de Oude Gracht te Utrecht (nu behoorende tot de gebouwen van de Rijks-Munt) een schilderij van Nicolaes de Gijselaer, voorstellende Mordachai, door Haman te paard rondgeleid wordende op de binnenplaats van een paleis; ‘vooral de boomen waren goed, in een manier van van Deelen; de beeldjes goed geteekend en geestig getoetst’. Dit schilderij was op de tentoonstelling te Utrecht in 1894 te zien (eigendom van H.C. Menger); is het hetzelfde als het zich thans in het Fitzwilliam-Museum te Cambridge bevindende stuk?

Zie: Oud- Holland 1885, 146; Kramm, II, 575; S. Muller, De Utrechtsche Archieven I, Schildersvereenigingen (1880), 104; Jantzen, Das Niederl. Architekturbild (1910), 162; Frimmel, Blätter für Gem. Kunde I (1905), VII (1912), met alb.; Bulletin Ned. Oudheidk. Bond IV (1902/1903); A. Wurzbach, Künstler-Lexikon I, 623; Thieme-Becker, Allg. Lexikon der Bilendenden-Künstler XV (1922), 378; P.M. van Walchren, Een vergeten tak van het geslacht de Gijselaer en een weinig bekend kunstenaar in Maandschrift De Ned. Leeuw 1928, 4 e.v., ook blz. 281.

Wijnman