Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Duifhuis, Huibert]

DUIFHUIS (Huibert), geb. te Rotterdam 27 Aug. 1531, overl. te Utrecht 3 April 1581. Zijn ouders waren Jacob Duifhuis Simonsz. en Lijsbetje Duifhuis Gijsbertsdr., behoorende tot een aanzienlijk geslacht. Hij studeerde vermoedelijk te Leuven (A.H.L. Hensen, Het R. Kath. Rotterdam in Rotterd. in den loop der eeuwen II, 1ste st. 45 v., 52, 54 v.; 3de st., 15) en werd pastoor van de Sint-Laurenskerk te Rotterdam. Er zijn duidelijke sporen van den hervormingsstrijd in zijn omgeving. Duifhuis was hervormingsgezind en trouwde met Krijntje Pietersdr. (vgl. Jan de Bakker in dl. VII, kol. 71 v.). Toen in 1572 Rotterdam door de Spaanschen onder Bossu was ingenomen, vluchtte hij over Utrecht naar Keulen, mede op raad van zijn broeder Leendert Jacob Duifhuis, regeerend burgemeester. Zijn gezin volgde hem; zijn vrouw stierf 26 Juli 1574. Van regeeringswege kreeg hij aanzoeken te Utrecht, Rotterdam en 's Gravenhage. Hij koos Utrecht, waaruit blijkt, dat hij nog niet formeel zich bij de hervormingsbeweging had aangesloten, want te Rotterdam was reeds 15 Nov. 1572 de eerste preek in de Sint-Laurenskerk gehouden in de van beelden gezuiverde kerk, en zou de deur voor hem geheel open gestaan hebben. Te Utrecht bleef hij nog pastoor van de Sint Jacobskerk. Pas in 1578 verzocht hij toestemming van burgemeesters en schepenen om voortaan op de wijze der gereformeerden te mogen preeken. Hij meende, en deelde deze meening met vele anderen, zich daarmede niet van de oude nationale kerk van Nederland af te scheiden. Men vond zijn verzoek ook in het geheel niet bevreemdend: nadat de vijf kapittelen (zie A.C. Duker, Gisb. Voetius II, Leid. 1910, blz. 295, aant. 1, en de daar genoemde literatuur) waren geraadpleegd werd hem de toestemming verleend. Toen hierna de spanning tot twist dreigde uit te barsten wilde hij, die voor de oorzaak daarvan kon gelden, geheel wijken; doch de magistraat overreedde hem een tijdlang naar zijn vrienden te Rotterdam te gaan, waar hij 1 Juli 1578 aankwam. Pogingen van Jacob Buyck (dl. III, kol. 185-187) om hem te bekeeren waren vergeefsch. Reeds in Aug. 1578 werd hij uitgenoodigd om terug te keeren. De burgemeester Aert Dircsz. van Leyden en de secretaris Gijsb. Thin werden daartoe naar Rotterdam gezonden. Nog aarzelde hij totdat na overleg met prins Willem I (tot wien ook de geestelijkheid te Utrecht zich had gericht) de overheid bij raadsbesluit van 7 Aug. Duifhuis verzocht weder te keeren in zijn pastorie, ‘predikende het Woort Gods soot behoord ende so als hij dat voor God verantwoorden wil’. Nu kwam Duifhuis weer te Utrecht. Intusschen had hij te Rotterdam de godsdienstoefeningen der hervormden bijgewoond en aan de predikanten aldaar beloofd op den door hem aangevangen weg te zullen voortgaan, hetgeen ook aan de utrechtsche overheid gedurende de onderhandelingen was meegedeeld. Midden tusschen de beelden en symbolen, vanouds in de kerk aanwezig, bleef hij vasthouden, bij verwerping van de hiërarchie, aan ‘het geheel der gedoopten’ en wilde

[p. 435]

hij de Kerk in de Kerk hervormen. Eerst toen de regeering de beelden uit de kerk verwijderd had preekte Duifhuis zonder het witte koorkleed, en wel over Luc. 17:32. Het eigenaardige in Duifhuis is dat hij tegenover de ‘consistorialen’ (die alom in den lande sedert 1572 zich beijverden tot het organiseeren van het nieuwe kerk verband en daartoe o.a. de instelling van ‘consistoriën’, kerkeraden, enz. noodzakelijk achtten) het oppergezag over de kerk aan de burgerlijke overheid wilde toegekend zien, goeddeels naar het inzicht van Anastasius Veluanus (dl. III, kol. 1302-1304, en Bibliotheca Reformatoria Neerlandica IV, 's Gravenh. 1906, 108, 328-335). Consistoriën waren dus, zeide hij, onnoodig. Ten aanzien van de praedestinatie wilde hij niet ‘so diep en hoge’ leeren. En tegenover Beza getuigde hij dat men ketters niet mocht dooden. Wè wilde hij zich met de gereformeerden vereenigen, maar hun kerkorde van 1574 (van de synode te Dordrecht) wilde hij niet aannemen. Hierom werd hij een ‘libertijn’ genoemd, die een kerk wilde zonder tucht en ban. Hij was niet bevestigd of geapprobeerd en derhalve onwettig leeraar in hun oog. Over deze en vele andere zaken werden wel onderhandelingen gevoerd en conferenties gehouden, o.a. in Duifhuis' woning met Nic. Sopingius (dl. V, kol. 778 v.) en Wernerus Helmichius (dl. III, kol. 564-568), maar het misverstand tusschen de partijen werd er niet door weggenomen. Nu eens werd hij als een ketter, dan weer als een ‘papist’ aangewezen. Ten slotte heeft de regeering op 22 April 1579 hem zelfs verboden ‘eenig consistorie op te rigten of toe te laten, ten zij hem zulks by den raad der stad belast of bevolen ware’. Op 30 Mei d.a.v. werd dit besluit herhaald met de bijvoeging, dat men ook anderen predikanten verzoeken zou ‘de consistoriën na te laten’. Reeds in Jan. 1580 vroeg Duifhuis ontslag om gezondheidsredenen. Alles werd integendeel gedaan om hem tegemoet te komen en te behouden. In deze dagen was prins Willem I nog onder zijn gehoor en prees hem zeer. Hij is begraven in de Jacobikerk te Utrecht, bij zijn vrouw, die vermoedelijk van Keulen is overgebracht. Hij had drie zonen: Abraham, Jacob en Gijsbrecht Duifhuis. Zijn biograaf J. Wiarda (Huibert Duifhuis...., Amst. 1858) bespreekt uitvoerig eenige sermoenen van Duifhuis (ald. blz. 52-148, 165-190).

Zijn portret is o.a. in G. Brandt, Hist. der Ref. I (Amst. 1677), tegenover blz. 612.

Op zijn graf is in Jan. 1645 een gedicht geplaatst, waarin deze regels voorkomen:

Het consistoriejuk viel voor syn hals te swaer. Van 't duister sweeg hij stil, en sprak alleen van 't [klaer.
Hij leerde niet te hoog van 't kiesen en 't verstooten. Syn catechismus was 't beschreven Woordt van [boven.

Zijn portret is gegraveerd door J. Lamsvelt, en D.J. Sluyter en P. Sluiter.

Zie: van Langeraad en de Bie, Biogr. Woordenboek van Protest. Godgel. in Ned. II, 635-643; L.D. Petit, Repertorium der verhandelingen.... in tijdschriften.... I (Leid. 1907), kol. 1237 v., II (Leid. 1913), kol. 619.

Knipscheer