Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Delft, Gerrit Jansz.]

DELFT (Gerrit Jansz.), of Delff, geb. zeel waarschijnlijk te Amsterdam, overl. te 's Gravenhage na 1 Mei 1584. Hij wordt in onze geschiedenis het eerst genoemd als een der ‘oude geuzen’, die in 1566 Jan Arentsz. (zie dl. I, kol. 165) per schuit uit Waterland afhaalden voor een buiten de Haarlemmerpoort te houden hagepreek. Delft woonde in dien tijd in het ‘Embder of Condees Hoeckgen’, het echte geuzenkwartier bij genoemde poort, in het huis genaamd ‘de gulden harinckton’. Hij kan dus wel haringkoopman geweest zijn, ofschoon lang niet altijd de naam van het huis en die van het daarin uitgeoefende beroep met elkaar overeenstemmen. Ingedaagd voor den Raad van Beroerten, maar tijdig uitgeweken, denkelijk April 1568, werd hij met zeer vele lotgenooten voor eeuwig verbannen en werden zijn goederen verbeurd verklaard. Zijn broeder, Pieter Jansz., en zijn zwager, vermoedelijk Egbert Pietersz., alias kapitein Vinck, hadden zich eveneens tijdig in veiligheid gesteld. Het is onbekend waarheen D. de wijk heeft genomen. Van zijn stadgenooten zochten velen een veilig toevluchtsoord in Emden of in de Oostzeesteden. Bij de z.g. satisfactie van 8 Febr. 1578 werden de ballingen, w.o. ook D. behoorde, weer in hun vaderstad toegeiaten. Tien jaren had hun ballingschap geduurd; het spaansch pardon van Requesens had voor hen niet gegolden, aangezien de overheid van Amsterdam van Alva's opvolger gedaan had gekregen, dat het den uitgewekenen eerst na de volledige onderwerping van hun gewest vri zou staan naar hun woonplaats terug te keeren. Nog datzelfde jaar werd hij op 24 Mei bij de verkiezing van een kerkeraad tot ouderling benoemd. Ook nam hij zitting als raad en schepen en vaardigde men hem met anderen af, als vertegenwoordigers der handboogschutterij, naar den Prins van Oranje te Antwerpen. In 1580 koos de vroedschap hem tot gedeputeerde ter

[p. 376]

dagvaart; de res. Holl. 23 Jan. 1580 vermeldt hem als lid eener commissie voor financieele aangelegenheden; blijkens die van 7 Apr. 1580 werd hij ontvanger van Holland, tot hij op 24 Aug. 1580 beëedigd werd als thesaurier-generaal ol commies-generaal van dat gewest. Volgens zijn instructie ‘soude hij staat opmaken van alle incomsten en achterwezen van den lande, soowel in het onderhoud van de knegten, van de oorlogscheepen als munitiën van oorlog’. Op de nominatie hadden gestaan Jan Pauli, Gerrit Jansz. Delff en Reynier van Neck. Die aanstelling bracht verhuizing naar den Haag met zich mee. Zeer aannemelijk is de veronderstelling dat het hem niet aan aardsche goederen heeft ontbroken, daar hij als thesaurier soms persoonlijk moest borg blijven voor de gelden, die hij ten behoeve van het land had op te nemen (zie res. Holl. 1 Mei 1581). Op 17 Febr. 1584 werd besloten, dat hij 1 Mei van dat jaar zijn ambt zou neerleggen, daar in dien tusschentijd orde zou gesteld worden op het beleid der gemeene middelen tot het voeren van den oorlog. Daardoor zou voortaan geen thesaurier meer noodig wezen, aangezien alleen het z.g. achterwezen behoefde geregistreerd te worden. Nadat hij op dienzelfden dag verklaard had zijn ambt tot de opheffing zonder vergoeding te willen blijven waarnemen, ‘soo wanneer sijne cyghen affaires sulcks mogen lijden,’ en hij tegelijk ‘een eerlijck affscheydt van de Heeren Staten’ genomen had, werd hij op 18 Febr. uitgenoodigd zijn bezoldiging tot 1 Mei te blijven genieten. Hiermede houdt alle kennis van bijzonderheden uit zijn leven op. Hij werd begraven op het koor in de Groote of St. Jacobskerk te 's Gravenhage. Zijn zerk is niet meer aanwezig.

Commelin, Wagenaar en Tergouw laten hem in 1574 te Amsterdam voorkomen als regent van het dolhuis. Daar het echter volstrekt vaststaat, dat hij eerst in 1578 daar is teruggekeerd, is hij door hen met een naamgenoot verward, waarschijnlijk met Gerrit Jansz. Coesvelt.

Uit zijn huwelijk met Aagje Pietersdr. had hij een dochter Aeltjen, die omstreeks 1584 huwde met Heinrick Barentsz. Bontemantel. Uit dit huwelijk sproot een zoon Hans (zie dit dl.). Genoemde Aagje of Aichte moet wel een zuster geweest zijn van D.'s lotgenoot Egbert, alias kap. Vinck, daar de zoon van laatstgenoemde, Pieter Egbertsz. V., getuige was bij den doop van Hans Bontemantel, die dan het kind van V.'s zuster wezen moet.

Zie: Kernkamp, De regeeringe van Amsterdam.... enz. I ('s Grav. 1897); Brandt, Hist. der reformatie I.

Bartelds