Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Broeckhuysen, Jan van]

BROECKHUYSEN (Jan van), overl. 17 Dec. 1450 in het H. Land, zoon van Willem, erfhofmeester ambtman van het land van Kessel, heer van Geysteren en Spraeland en van Agnes de Cock, vrouwe van Waardenburg, was een der voornaamste en bedrijvigste ridders van Gelderland uit de eerste helft der 15de eeuw. Hij was heer van Loë, Geysteren, Oostrum en Spraeland 1429-50, erfhofmeester van Gelder 1427, welk ambt hij 1442 aan zijn neef Gerrit, zoon van Jan, heer van Waardenburg en Amersoy en van Adriana van Brakel afstond en na diens dood in 1444 wederkreeg. Ook was hij drost van Kessel 1431-36 en heer van Horst. 5 April 1431 hfelden Jan van B., drost van het land van Kessel, de schepenen en kerspellieden van Venray, Alard van Gruysdunck, pastoor van Lochem en meerdere anderen op het koor der venraysche kerk een getuigenverhoor nopens een overeenkomst, die voor 32 jaren te Venlo gesloten was door de cistercienser-abdij O.L. Vr. Munster te Roermond, in betrekking tot de tienden van Venray; in 1435 was Arnold, hertog van Gelder, hem 6000 overlandsche rijnsche guldens schuldig en verpandde hem, daar hij die wegens den oorlog niet kon betalen, zijn renten en pachten te Venray; 19 April 1436 zegelde Jan van B. mede het verbond tusschen de ridderschap en steden van Gelderland; in 1444 werd hij met Roelman van Arendael, heer van Well (Lb.), naar den bisschop van Luik afgevaardigd, om de geschilpunten tusschen den hertog van Gelder en genoemden bisschop in der

[p. 222]

minne te schikken. Hij werd 3 Nov. 1444 in den slag te Linnich, waar zijn neef Gerrit v.B. heer van Waardenburg sneuvelde, gevangen genomen; in Mei 1445 beloofde hij het dorp, kerspel en gemeente zijner heerlijkheid Horst in haar oude rechten te handhaven; in 1446 was hij een der gezanten bij de vredesonderhandelingen te Grave tusschen Brabant en Gelder, in 1447 de gevangene van Willem, heer van Buren. Alvorens naar het H. Land te vertrekken maakte Jan van B. 15 Mei 1450 op het slot Wissen bij Weze zijn testament. Hij was de stichter van het voormalige klooster Bethlehem der reguliere kanunniken (augustijnen) te Oostrum bij Venray en van een klooster van karmelieter monniken te Zaltbommel. Zijn echtgenoote Anna van der Straeten, welke na 1465 te Keulen overleed, schonk hern geen kinderen, waarom zijn heerlijkheden en goederen aan zijn naaste bloedverwanten kwamen. Zij had als weduwe in de kerk te Horst een jaargetijde voor haar man, haar zelf en hun beide ouders gesticht en sloot 8 Sept. 1451 een magescheid met de executoren en erfgenamen van haar man.

Zie: M.J. Janssen, Historie der aloude heerlijkheid Spraeland-Oostrum in de Publ. de la soc. hist. et arch. dans le duché de Limbourg (1896-97), 19-30, 90-91; zijn testament aldaar (1898), 123-134; het magescheid zijner weduwe aldaar (1898), 135-139; Adolf Steffens, Geschiedenis der aloude heerlijkheid en der heeren van ter Horst, 20-22; Slichtenhorst, Gelderse Geschiedenissen, 225, 228, 232, 236, 240, 243; J.B. Sivie, Inventaris van het oud archief der gemeente Roermond III, 265; Archief van Venray; Fr. Nettesheim, Geschichte der Stadt und des Amtes Geldern (Crefeld 1863), 112; M.J. Wolters, Recherches sur l'ancien comté de Kessel et sur l'ancienne seigneurie de Geisteren (Gand 1854), 58; Kerkarchief van Geysteren; Knippenberg, Historia ecclesiastica ducalus Gelriae, 206; Jos. Strange, Beiträge zur Genealogie der adlichen Geschlechter V. 30; Anniversarienboek van het klooster Bethlehem te Oostrum, 129; Maasgouw (1898), 56, (1899), 4, 15, 28, 60, 76; Gerard Lemmens, Ridder Johan van Broichuysen, de Noord-Limburgsche Swentibold-figuur in de Neder-Maas (Mei-Juni 1928).

Verzijl