Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Boursse, Esaias]

BOURSSE (Esaias), schilder, werd te Amsterdam geboren 3 Maart 1631 en is overleden op zee in Ned. Indië 16 Nov. 1672. Hij woonde in Amsterdam van 1656-61, maar schijnt in dezen tijd ook in Italië geweest te zijn. Hij woonde in de Anthoniebreestraat, waar ook Rembrandt gewoond heeft. B. kwam in dienst van de O.-I. Comp. en ging in 1672 naar Indië. Men kent twee schilders met den naam Boursse nl. E. en L.; waarschijnlijk waren zij broeders, en zonen van Jac. Boursse uit Valenciennes en diens vrouw Anna de Foré uit Avienines bij Bergen. Men heeft wel eens gemeend, dat er slechts één interieurschilder had bestaan, dat E. en L. Boursse dezelfde persoon was, maar het schilderij van 1656 uit de Wallace coll. is duidelijk en goed met een L. gesigneerd en van een andere, betere hand, dat te Aken, duidelijk E. gesigneerd. In den inventaris van de nalatenschap van zijn broeder Jan Boursse, opgenomen na 24 Nov. 1671, komen o.a. schilderijen voor van Boursse zelf, van Porcellis en Rembrandt, prenten en teekeningen (2 boeken) door Rembrandt, twee modellen gedaan ‘van’ Rembrandt. B. schijnt, volgens dezen inventaris, ook veel geteekend te hebben, wij lezen ten minste aldaar ook van ‘Een kunstrijk teyckeninghboeck van de Indische Natien op Ceylon gedaan door Esaias Boursse naer 't leve’, ook van een teekening voorstellende de Kaap de Goede Hoop.

Boursse behoort tot een groep schilders, die uit Rembrandt's atelier voortkwamen, zooals P. Janssens, C. Bisschop, P. v.d. Bosch, Jan Vrel, Koedijk. Het zijn geen groote talenten, zij herhalen hun onderwerp (interieurs vooral) telkens weer, zij geven eenvoudige motieven, die zij min of meer aan andere, grootere kunstenaars ontleenen, maar in hun genre brengen zij het tot een bewonderenswaardige volmaaktheid. B. schildert ook interieurs, binnenplaatsen of een hoek van een stal, zijn figuren zijn niet handig in de ruimte gezet. B.'s schilderijen lijken o.a. op die van Pieter de Hooch, maar zij zijn breeder van voordracht, zwaarder en bruiner van toon, de kleur is roodbruin, meestal met wat blauw en wat geel; de techniek is ‘pastos’, met sterk licht en donker.

Schilderijen van zijn hand bevinden zich te Amsterdam, Rijksmuseum (1661), vrouw aan spinnewiel; den Haag, Galerij Bachstitz, slapende boerenvrouw; ook meende men vroeger, dat bij

[p. 211]

den grooten brand van het Museum te Rotterdam een schilderij van Boursse moest verloren gegaan zijn, het schijnt echter een Siberecht geweest te zijn; Berlijn, Kaiser Friedrich Museum, binnenplaats met jongen, die zeepbellen blaast; aldaar, Frau Schoeller, vrouw aan waschtobbe; Düsseldorf, Museum, lezende vrouw (vroeger Gall-Rothmann, Amsterdam); Londen, Wallace collectie (L. Boursse 1656), vrouw aan schouw bij onopgemaakt bed; aldaar, verz. Humphrey Ward, mannen en jongens bij een maaltijd; Aken, Museum, bellenblazende jongens in landschap (ges. E.); Mainz, Museum, verz. S. Michel, oude vrouw aan haard; Stuttgart, Museum, muzikant in kamer; Straatsburg, Sted. Museum, appelschillende vrouw; Bonn, Provinciaal Museum, een met verstelwerk voor de schouw zittende vrouw. Er kwamen schilderijen voor van B. in de verzamelingen van baron van Heeckeren van Brantsenburg (1846); coll. Niesewand (1887), coll. Friesen (1885), op veiling Mersch (Parijs 8 Mei 1908); in de verz. Wesendonck, een vrouw (?) in kamer; coll. Janssen (veil. Fred Muller 26 April 1927), holl. interieur; firma Kleykamp, 's Gravenhage, 1927, keuken.

Teekeningen der familie Boursse in verz. Lannoy Nov. 1890, 2 stuks gesigneerd L.B. 1653; Hamburg, een naar Rembrandt gecopieerde teekening in sepia voorstellende een genrestuk (J. Boersse fec.).

Naar E. Boursse's ontwerp graveerden: H. Rennefeld, C.L. van Kesteren en J.A. Boland(?).

Zie: W. Bode, Repertorium f.K. X (1887), 37, 361; C. Kramm, De Levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche kunstschilders etc. (Amsterdam 1857-64) I, 141; W. Burger, Musée de la Hollande, Amsterdam, La Haye, Mus. v.d. Hoop et musée de Rotterdam (Paris 1858 -60) II, 255; A.v. Wurzbach, Niederl. Künstlerlexikon I, 60, II, 35; W. Martin, in U. Thieme-Becker, Allgem. Künstlerlexikon IV, 467; E.W. Moes, Aanteekeningen Rijks Prentenkabinet, afd. schilderijen; Art in America (1913) I; W. Bodeen A. Bredius in Preuss. Jahrb. (1905) 205, 213, (1890), 71, (1893), 41; C. Hofstede de Groot, Beschreibendes und kritisches Verzeichnis der Werke der Maler des XVII ten Jahrhund. Essling a.N. (Paris) I, 569 no. 9; Biermann in Cicerone (1923), 925; Cat. Mus. Bonn (1914), pl. 50; A. Bredius, Künstlerinventare I, 120-126; A. Bredius, Meisterwerke des Reichsmuseums zu Amsterdam (München); Cal. Kaiser Friedrich Museum (Berlin. Jul. Bard. 1911) II; Cat. Wallace collection; Cat. coll. Hodskon IV (1872), 25; Cat. Mersch 8, V, (1908), 12; Cat. Niesewand (1887), 14; A. Bredius, Amsterdam in de 17de eeuw, 209; Ned. Spectator (1882), 184; Cat. lentoonst. Brussel (1882); C. Hofstede de Groot in Oud-Holland X, 181; E. Plietzsch in Zeitschr. für Bild. Kunst XXV, 223; W.R. Valentiner, Cat. coll. Johnson, Philadelphia.

J.M. Blok