Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Bor, Livinus]

BOR (Livinus), geb. te Leiden waarschijnlijk omstreeks 1621, overl. op Ambon 5 Jan. 1669. Zijn geboortejaar is onzeker, daar de doopboeken ter plaatse eerst van 1620 dagteekenen. Zijn verwantschap met den bekenden historicus Pieter Bor staat evenmin vast (dl. VI, kol. 160). Deze eenige hollandsch-indische geschiedschrijver, dien wij in de 17de eeuw gehad hebben, trad in 1639 als adelborst in dienst der O.I.C., die hem aanstelde tot assistent op Ternate. Hij had het wel beter kunnen treffen, want zijn chef, de gouverneur Wouter Serroyen, zond hem reeds midden 1645 naar Batavia terug als zijnde traag en vol ondeugden. De waarheid was, dat S. zich door vele knoeicrijen kenmerkte en hij in hem een lastigen dwarskijker kreeg. Toch veroorzaakte die ongunstige conduitestaat eenige stagnatie in zijn bevordering, want in 1650 komt hij nog als assistent op Ambon voor, waar toen gouverneur was de bekende Arnold de Vlaming van Outshoorn (dl. VII, kol. 1265). Met hem maakte hij de reis naar Batavia; kort na aankomst werd hij tot den rang van onderkoopman bevorderd. Toen bij res. van 11 Nov. 1650 besloten was de V.v.O. als superintendent naar Ternate, Ambon en Banda te zenden ter beteugeling van den opstand aldaar, veroorzaakt door de strenge handhaving van het monopolie der Compagnie, werd hij tot diens secretaris benoemd. De Ternatanen, wier sultan spoedig onderworpen was, baarden hem geen moeilijkheden, maar de Ambonneezen hielden den strijd vol (1651-56), die ten slotte door de V.v.O. met ijzeren hand is onderdrukt. Een nauwkeurig verhaal van alles wat hij in die jaren tot midden 1657 heeft gezien en gehoord, stelde Bor te Batavia te boek, dat het licht heeft gezien onder den titel Amboinsche oorlogen door A. de V. van O. als superintendent van de oostersche gewesten oorloghaftig ten einde gebraght (Delft 1663), opgeluisterd met de gebrui-

[p. 181]

kelijke lofdichten door A. Raeff en A. Bon en met een opdracht aan Cornelis de V.v.O., burgemeester van Amsterdam. Het boek is geheel in den stijl van Hooft en kenmerkt zich door opvallend weinig jaartallen en datums. Het is eenigszins twijfelachtig of deze indische auteur de leus van zijn beroemden naamgenoot tot de zijne gemaakt heeft en bij het opstellen van zijn relaas steeds gedachtig was aan diens woorden: ‘dese wet is den histori-schrijveren gegeven, datse niet valsch seggen noch schrijven mogen, noch oock de waerheydt verswijghen’. Daartoe ademt toch het boek te veel doorloopende bewondering voor den niets ontzienden dictator. Op 24 Mei 56 verlieten de V.v.O. en Bor het onderworpen Amboina en zeilden naar Batavia, dat ze 14 Aug. 56 bereikten. Hij voer Juli 61 in den rang van luitenant als fiscaal op de vloot van Jacob Caeuw naar Formosa, die echter het verlies van dat eiland niet heeft kunnen verhoeden. Omstreeks 62 was hij vermoedelijk weer in Batavia terug, vanwaar hij in 63 naar Ambon is gedirigeerd. In 64 wordt hij er vermeld als luitenant en secretaris bij provisie. Een jaar later vroeg hij ontslag uit den dienst der compagnie, welke hem toestond als ambteloos burger daar te blijven wonen.

Hij was gehuwd met Cecilia Suarez van Bengalen. Bijzonder gelukkig schijnt het huwelijk niet geweest te zijn; hij wist althans in 1663 voor haar een plaats in het spinhuis te krijgen. Zoo heel moeilijk was zulks toen niet. Het gebruikelijke voorwendsel ‘harde huysregering’, m.a.w. door haar bedreven slavenmishandeling, heeft hij daartoe waarschijnlijk te baat genomen. Zij schijnt zich daar volstrekt niet ongelukkig gevoeld te hebben. Toen Bor weer naar Ambon zou gaan en haar mee wou nemen, kreeg hij ten antwoord: ‘Liever levenslang in het spinhuis’.

Zie: Bor, Amboinsche oorlogen enz. (Delft 1663); Valentijn, Oud en Nieuw O. Ind. II; Daghregisters van 1644, 45, 61, 64 en 65; Rouffaer in Encycl. voor Ned. Ind.; de Haan, Oud Batavia I, 294 (Batavia 1922).

Bartelds