Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Bastiaansz, Cornelis]

BASTIAANSZ (Cornelis) of Sebastiaansz., een zeevaarder uit den tijd der vóór-compagnieën in de laatste jaren der zestiende eeuw. Toen in 1601 de compagnieën van Balth. de Moucheron en die van Adr. ten Haeff tot een Vereenigde Zeeuwsche Comp. waren samengesmolten, werd Bastiaansz de aanvoerder der vloot, die in 1601 naar de Oost voer en nog datzelfde jaar Atjeh bereikte, waar hij goed ontvangen werd en het geluk had Frederik de Houtman (zie dl. VII, kol. 627) uit zijn 26 maanden lange gevangenschap te kunnen verlossen, waardoor ook het door dezen vervaardigde maleische woordenboek spoedig het licht kon zien. Van daar voer hij naar de golf van Cambaja aan de westkust van Voor-Indië,

[p. 55]

waar hij de handelskota Soerate aandeed. Ook Patani is door hem bezocht. Na de centralisatie, dus na de samensmelting der compagnieën, werd hij onderbevelhebber der vloot van Steven van der Haghen, die in opdracht had te beproeven Mozambique, Goa, Malakka en Tidore in bezit te nemen. Dit lukte niet, maar de expeditie had toch het gunstige resultaat, dat Ambon op de Portugeezen veroverd werd (21 Febr. 1605), waar als eerste gouverneur Fred. de Houtman optrad. Bastiaansz' aanslag op de portugeesche sterkte op het eiland Tidore (Mei 1605) slaagde wel is waar, maar door het achterlaten van geen of te geringe bezetting viel het fort in 1606 den Spanjaarden in handen. Na ook Matjan en Djohore aangedaan te hebben, keerde deze vloot en ook B. behouden naar patria terug. Men had op deze reis den voorzorgsmaatregel genomen de schepen voor een deel uit snelzeilendekleine vaartuigen, z.g. jachten, te laten bestaan, die voor verkenningstochten zeer geschikt waren. Met het jacht ‘Delft’ werd o.a. de kust van Coromandel onderzocht en de eerste nederlandsche factorij, te Masoelipatnam, gesticht.

Zie: de Jonge, Opkomst v.h. ned. gezag I-III; Tiele, Bouwstoffen I-II; Colenbrander, Koloniale gesch. II, 91, 94 ('s Grav. 1925).

Bartelds