Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Amelander, Menachem Mann ben Salomo ha Levie]

AMELANDER (Menachem Mann ben Salomo ha Levie), of Amlander, bekend joodschduitsch volkskroniqueur te Amsterdam uit de eerste helft der 18de eeuw, gest. aldaar vóór 1767. Uit de hebreeuwsche betiteling ‘de grammaticus’ leidt opperrabbijn Vredenburg af, dat hij, behalve joodsch leeraar en predikant ook de schrijver van een hebreeuwsche grammatica zou geweest zijn. Menachem was een leerling van den amsterdamschen rabbijn, uitgever en publicist Mozes Frankforter (dl. VII, kol. 442) van wiens vermaarde Kehellath Mosche, Biblia Rabbinica (Amsterdam 1724-28) hij de correctie van den bijbeltekst op zich nam. In 1725 publiceerde hij gezamenlijk met zijn zwager Eliezer Rudelsheim in het Jiddisch Maggisché Mincha (zij die een offer brengen), een bijbelcommentaar met tekst in folioformaat, die hem een groote reputatie bezorgde en voor dien tijd ook inderdaad verdienstelijk was. Ook gaf hij een editie van het joodsche haggadische werk Midrasch Tanchoema uit (1733), door hem voorzien van velerlei aanteekeningen. Ook zijn Pentateuch-editie met twee commentaren in 1767 na zijn dood verschenen, bevat velerlei uitvoerige aanteekeningen van zijn hand. In de Vidas' Réschieth Chochma (het begin der wijsheid) (Amsterdam 1776), schreef Amelander het commentaar Ladaäth Chochma (het begrip der wijsheid). In 1744 verscheen te Amsterdam zijn meest bekend werk, n.l. een joodsche historie tot zijn dagen, als vervolg van de oude ‘Josippon’-kroniek, doorweven met legenden, vergelijkingen enz., doch waarin voor het eerst de geschiedenis der Joden in Holland breed werd behandeld (2de druk Furth 1767). Vooral was dit met de amsterdamsche editie van 1771 het geval, geheeten Kether Malchoeth of Scheërieth Jisraël, onder welken laatsten naam dit werk (door een ander tot dien tijd bijgewerkt) langen tijd het joodsche historieboek bleef. L. Goutsmit en G. Polak zonden in 1855 te Amsterdam een nederlandsche vertaling hiervan in het licht.

Zie: Jewish Encyclopaedia I, 490; Jac. Zwarts, Een Bronnenpublicatie voor de Geschiedenis der Joden in Nederland in Tijdschrift voor Geschiedenis 1925 (Groningen 1925).

Zwarts