Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[p. 1203]

T.

[Tasman, Abel Janszoon]

TASMAN (Abel Janszoon), geb. te Lutjegast in 1603, overl. te Batavia in 1659, ging al jong naar zee en had als varensgezel eenigen tijd zijn domicilie te Amsterdam. In 1633 vertrok hij per ‘Banda’ naar Indië, waar hij eerst dienst deed als stuurman, later als schipper; als zoodanig was hij o.a. belast met het zoeken en in kaart brengen van een betere route van Ambon naar Banda, gedurende den Oostmoesson. In 1635 stond hij als commandeur aan het hoofd van eenige vaartuigen, die in de moluksche wateren op den vijand moesten kruisen, keerde in den loop van 1636 naar Batavia terug, vanwaar hij op Oudejaarsdag, weer met de ‘Banda’, als opperstuurman naar het vaderland voer. 11 April 1638 vertrok hij andermaal naar Indië als schipper op de fluit ‘De Engel’; hij had toestemming gekregen om zijn vrouw mee te nemen. 11 Oct. d.a.v. kwam hij te Batavia aan. Toen in 1639 aan den commandeur Thijs Quast werd opgedragen met twee schepen een onderzoek in te stellen naar het al of niet bestaan van een fabelachtig land, ten oosten van Japan gelegen ‘uyttermaten rijck van gout ende silver’, droeg de regeering Tasman het onderbevelhebberschap op; na terugkeer werd hij belast met het kruisen op rijkgeladen Portugeezen in de chineesche zeeën; in volgende jaren bezocht hij Formosa, Kambodja en Japan. Te Batavia teruggekeerd, vervulde hij in April 1642 een belangrijke zending naar Palembang, wat hij tot tevredenheid der regeering deed.

[p. 1204]

Nu volgde de onderneming, waaraan hij zijn grooten roem te danken heeft: 14 Aug. 1642 vertrok hij als schipper-commandeur over twee schepen tot ontdekking van het onbekende Zuidland; hij werd bijgestaan door den bekwamen opperpiloot Frans Jacobsz Visscher. 15 Juni 1643 waren ze te Batavia terug, na Australië te hebben omgezeild; tal van namen als Nieuw-Holland, Nieuw-Zeeland, Tasmania en Kaap Maria van Diemen herinneren aan dezen stouten tocht. Van Jan. tot Aug. 1644 deden T. en V. met drie schepen een nadere verkenning van Australië, waarbij zij in hoofdzaak deelen van de noord- en westkust in kaart brachten. In Nov. 1644 benoemde de regeering Tasman tot lid van den Raad van Justitie, met de speciale taak, om ‘alle aencomende scheepsjournalen te vorderen ende visiteren, mitsgaders ons daer van pertinent rapport te doen’. Intusschen was hij ook nu nog meermalen als schipper-commandeur werkzaam: zoo trok hij in 1645 naar Engano, waar hij met laakbare wreedheid tegen de inboorlingen optrad; vervulde in 1646 een zending naar Djambi en in 1647 naar Siam en maakte op last der regeering verschillende zeilaanwijzingen op, o.a. voor de routes Batavia - Ceylon en Batavia - Manilla. In Jan. 1648 werd hij door den kerkeraad van Batavia tot ouderling gekozen; in hetzelfde jaar vervulde hij zijn laatste commando. 14 Mei vertrok hij aan het hoofd van acht schepen, om de Spanjaarden in de Philippijnen

[p. 1205]

afbreuk te doen en met Siam handelsbetrekkingen aan te knoopen. De resultaten van dezen tocht bleven beneden de verwachtingen en na terugkeer werd T. zelfs voor den Raad van Justitie gedaagd, wegens ergerlijke mishandeling van een zijner schepelingen; het vonnis luidde: 1000 realen te betalen aan den mishandelde, 150 realen boete en vervallenverklaring van den commandeursrang. Bij resolutie van 5 Jan. 1651 werd hij evenwel in zijn rang hersteld, met bepaling, dat de rehabilitatie werd beschouwd te zijn ingegaan 24 Sept. 1650, toen hij voor het eerst weer had dienst gedaan. Naar aanleiding van vermeende grieven jegens de indische regeering wendde T. zich in de volgende jaren eenige malen rechtstreeks tot Heeren-XVII, zonder resultaat evenwel. Eind 1652 of begin 1653 verliet hij den Compagniesdienst en dreef eenige jaren met eigen vaartuigen handel op de kust van Java. In zijn testament herdacht hij de armen van Lutjegast.

Tasman is tweemaal gehuwd geweest: 1e met Claesgie Heyndriks en 2e te Amsterdam 11 Januari 1632 met Jannetje Tjaers (ook genaamd Anna Tjerks). Uit zijn eerste huwelijk had hij een dochter, Claesge Tasman, eerst gehuwd met Mr. Philip Heylman, opperchirurgijn van het kasteel te Batavia (een zoon Abel); daarna met Jacob Breemer; bij den dood van Tasman woonde dit echtpaar met hun kinderen in Nederland. Tasman's tweede huwelijk bleef kinderloos. Anna Tjerks hertrouwde 6 Febr. 1661 met den burger van Batavia Jan Meyndertsz Springer.

Zie: J.E. Heeres, Abel Tasman's Journal, en A.J. Tasman in Groningsche Volksalmanak van 1893; Ch. M. Dozy, Abel Janszoon Tasman in Bijdr. Taall. en v. kunde v. Ned.-Indië XXXVI (1887); G. Lauts, A.J. Tasman; R. Posthumus Meyes, De Reizen van A.J. Tasman en F.J. Visscher (uitg. Linschoten-ver.); F. de Haan, Platenalbum Oud-Batavia, J. 10.

Stapel