Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Schaap, Leib Benjamin]

SCHAAP (Leib Benjamin), geb. te Amersfoort 1813, overl. aldaar 7 Juni 1859, zoon van Benjamin Mozes Schaap en Maria, dochter van Raphael Hijmans. Gesproten uit een bekende amersfoortsche joodsche familie, legde hij zich met zijn jongeren broeder Raphael op den wijnhandel toe. Daar hij hierin geen bevrediging vond, trok hij naar Amsterdam, naar het in 1810 hervormd joodsch ‘theologisch seminarium.’ Hier leerde hij behalve joodsche wetenschap (een ongekende moderniteit voor die dagen) ook de nederlandsche taal, rekenen, wiskunde en logica terwijl prof. Bosscha van het atheneum illustre daar voordrachten hield. Ter voltooiing van zijn studiën ging hij nu naar het protestantsch seminarium van de theologische faculteit van Straatsburg, alwaar hij op 20 Juli 1849 eerst het diploma verwierf. Verder had hij het joodsch doctoraal diploma (Morétitel) bij den rabbijn Schoppe de Hagenau behaald; hier was hij diens tijdelijke opvolger, totdat hij als vreemdeling niet definitief benoembaar, op 19 Februari 1846 naar Nederland terugkeerde. In 1844 werd hij tot opperrabbijn van het ressort Limburg benoemd met standplaats Maastricht. Hij trad in het huwelijk met Sophia, de dochter van Magnus Norden uit Maarssen. Op 17 Juli 1847 werd hij tot opperrabbijn van het synagogaal ressort Amersfoort benoemd, dat de provincie Utrecht omvatte en op 5 Mei d.a.v. werd hij aldaar plechtig geïnstalleerd. Dikwijls kon hij nu zijn schoonouders te Maarssen bezoeken, alwaar hij met Jozef Israëls bevriend werd, die later met Aleida Schaap gehuwd is. Deze schijnt toen een jeugdliefde voor des opperrabbijn's schoonzuster te hebben opgevat, die later met den

[p. 1105]

componist Berlijn gehuwd is. Jozef Israëls, op wien de opperrabbijn grooten indruk heeft gemaakt, teekende diens portret als litho en schilderde later zijn portret in olieverf. De groote beteekenis van opperrabbijn Schaap is de harmonie van zijn persoon tusschen de oude orthodox-joodsche opvatting en zijn zin voor moderne wetenschap en beschaving. Vooral het hebreeuwsch-nederlandsche gebed bij de inwijding der utrechtsche synagoge op 5 Juni 1849 maakte zoowel op de gemeenteleden als op andersdenkenden diepen indruk. In Amersfoort richtte hij eenige joodschsociale vereenigingen op en aan zijn gemeenteleden in het ressort zond hij herderlijke brieven. Hij overleed in 1859 aan de pokziekte en werd denzelfden dag op de oude begraafplaats aan de Diependaalsche Poort begraven. Treurdiensten werden in Amersfoort, Utrecht, Nijmegen en in de portugeesche synagoge van den Haag voor zijn nagedachtenis gehouden.

Zijn portret verscheen verder nog als litho (in ambtsgewaad) bij Sjouwerman en Snoek te Amsterdam.

Zie: Jac. Zwarts, L.B. Schaap, een Nederlandsch opperrabbijn uit het begin der vorige eeuw en zijn tijd in Nieuw Israël. Weekblad, no. 47, 48, 49 en 50, 57e Jrg. (1922); dezelfde, Een Jozef Israëlsherinnering in hetzelfde weekblad van 23 Juni 1922, No. 5, jrg. 58 (met portret) en dezelfde in De oudste Synagoge van Utrecht in het feestboekje van de inwijding der nieuwe synagoge te Utrecht (1926).

Zwarts