Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Saudeur, Adrien]

SAUDEUR (Adrien), geb. 2 Jan. 1764 te Valenciennes, overl. 1813, vinde hier plaats als eerste fransche militaire commandant te Rotterdam, Delft en den Haag. Van 1782-1788 heeft hij in het fransche koninklijke leger gediend, waarin hij, na den graad van sergeant te hebben behaald, uit bezuinigingsoogpunt niet tot het sluiten van een nieuw dienstverband werd toegelaten. Toen het volgend jaar de revolutie uitbrak, nam hij dienst bij de nationale garde te Valenciennes, waarbij hij 14 Juli 1789 tot kapitein eener grenadier-compagnie werd benoemd. Bij de instelling van nationale vrijwilligers werd hij 17 Sept. 1792 met algemeene stemmen verkozen tot commandant van het 1e bataljon vrijwilligers van Valenciennes. Van dien tijd af heeft hij met veel onderscheiding aan alle oorlogen van de Republiek en het Keizerrijk deel-

[p. 1102]

genomen. Onder Dumouriez maakte hij de verovering der oostenrijksche Nederlanden in 1792 en den inval in onze Republiek in 1793 mede; 5 Aug. 1794 werd hij bevorderd tot chef de brigade (kolonel) van de 154e halve-brigade, aan het hoofd van welke hij deelnam aan de verovering der Vereenigde Nederlanden in 1794-95. Daarna werd hij naar de Vendée gezonden, diende in 1796 en 1797 onder Moreau bij het Rijnleger, waarin hij het bevel voerde over de 38e halve-brigade, en in 1799 onder Massena bij het leger van Helvetië, waarin hij de 44e halve-brigade aanvoerde. In 1800 nam hij, aan het hoofd van dezelfde halve-brigade bij het leger van Italië (aangevoerd door den Eersten Consul) deel aan den slag bij Marengo, na afloop waarvan Bonaparte hem persoonlijk de woorden toevoegde: ‘Vous avez donné aujourd'hui un fameux coup de collier’, terwijl hem 4 pluviose an IX (24 Januari 1801) een eeresabel werd geschonken. In 1806 is hij met Napoleon bij Jena, waar hij buiten gevecht gesteld wordt. Den 30en December 1806 tot brigade-generaal bevorderd, werd hij kort daarna, omdat zijn lichaam door de aanhoudende vermoeienissen van het leven te velde te veel geleden had, gepensionneerd. Tijdens den veldtocht van Napoleon in 1807 in Polen, werd hij weder in dienst gesteld, en daarna 16 Juni 1808 belast met het plaatselijk commando in la Spezzia. Bij interim werd hem nog het bevel opgedragen over de golf van Genua en over het departement der Apennijnen, welke betrekkingen hij tot zijn dood, 27 Mei 1813, waarnam.

Met betrekking tot zijn diensten tijdens den inval van Dumouriez in onze Republiek in 1793 heeft zijn biograaf in de Fastes de la Légion d'honneur opgeteekend, dat hij zich bij de inneming van Breda (26 Febr.) onderscheidde bij de bezetting van het ‘fort du Terreil’ (dat zal wel de schans bij ter Heyde moeten zijn) en kort daarop bij de nachtelijke overvalling, den 3en Maart, van het ‘fort de Spangen’ (??), ten gevolge waarvan Geertruidenberg zou overgegeven zijn (4 Maart).

In 1794, tijdens den inval der Franschen in onze Republiek, maakte de 154e halve-brigade, die door den chef de brigade (kolonel) Saudeur werd aangevoerd, deel uit van de Ve divisie (Bonneau) van het Noorder-leger (Pichegru). Zij was samengesteld uit het 2e bataljon van het oude (koninklijke) 83e regiment (Foix), het 1e bataljon vrijwilligers van Valenciennes (Nord), hetwelk Saudeur als eersten commandant gehad had en het bataljon van Parijs ‘dit 1er Republicain’. Deze drie bataljons zijn achtereenvolgens de eerste fransche troepen geweest, die Rotterdam, Delft en den Haag bezet hebben. De namen hunner commandanten zijn, voor zoover bekend, niet bewaard gebleven.

Nadat de 82-jarige hollandsche generaal Bedaulx den 19en Januari 1795 Geertruidenberg had overgegeven, begon ook aan die zijde de intocht der fransche troepen binnen de provincie Holland over het ijs. Saudeur's halve-brigade is daarbij aan het hoofd geweest, terwijl de geheele afdeeling, aanvankelijk ter sterkte van ongeveer 8000 man, onder het rechtstreeksch bevel stond van generaal Dumonceau, en generaal Bonneau zich daarbij bevond. Over den Biesbosch werd Dordrecht bereikt. Den 21en Januari marcheeren 's morgens ± 400 man - zoo infanterie als cavalerie - begeleid door eene vrij sterke afdeeling gewapende burgers van Dordrecht af, komen tegen het vallen van de duisternis de Oostpoort te Rotterdam binnen en worden bij de burgerij ingekwartierd.

[p. 1103]

Den volgenden dag trekt die afdeeling bij gedeelten naar Delft, waar zij overnacht en daarna den tocht voortzet naar den Haag. Dit voorste gedeelte (waarschijnlijk het bataljon van het 83e regiment van Foix en de huzaren van Chamborant) is dus den 23en Januari in den Haag aangekomen op denzelfden dag, waarop generaal Moreau met een klein geleide huzaren van de zijde van Amsterdam de stad was binnengetrokken. Zoo wisselen steeds nieuw uit Brabant te Rotterdam aankomende troepen de verder naar Delft en den Haag doortrekkende af, en zoo vinden wij Saudeur zelf eerst commandant de place in Rotterdam, waar hij 24 Januari zijn functie overgeeft aan den chef de brigade Ferdut; 25 en 26 Januari staat hij in dezelfde betrekking opgegeven in Delft, en daarna in den Haag, waar hij ‘sut faire respecter et chérir le nom français par la justice, la fermeté, la modération et le désintéressement, avec lequel il exerça ses fonctions’. Waarschijnlijk heeft hij dezen post blijven vervullen tot 7 Maart 1795, toen Pichegru het geraden oordeelde, een generaal als militair commandant in den Haag aan te stellen en daartoe Dumonceau uitkoos.

Uit het verhaal, dat de 1e luitenant (later gep. kolonel) J.W. van Alphen in De Militaire Gids van 1892 (bl. 88) onder den titel van Een militair schouwspel heeft samengesteld betreffende de overdracht door de fransche aan de bataafsche volksvertegenwoordigers van eenige historische herinneringen uit het kabinet van zeldzaamheden van den gewezen stadhouder, op den 11en Maart 1795, blijkt, dat Saudeur op dien datum nog in den Haag was. De daarin genoemde fransche generaal Sandeus zal wel moeten zijn de ‘chef de brigade’ (kolonel) Saudeur, de eerste fransche ‘commandant de place’ van de oude stadhouderlijke residentie.

Zie: Lievyns, Verdot et Régat, Fastes de la Légion d'honneur. Biographie de tous les décorés (Paris 1842) II, 163; verder de gemeente-archieven van Rotterdam, Delft en 's Gravenhage.

Koolemans Beijnen