Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Nicolaî, Willem Frederic Gerard]

NICOLAÎ (Willem Frederic Gerard), geb. 20 Nov. 1829 te Leiden, overl. 25 April 1896 te 's Gravenhage, ontving zijn opvoeding in het luthersche weeshuis te Leiden. Aanvankelijk werd hij voor onderwijzer opgeleid, daarna koos hij het vak van boekbinder, doch het meest trok hem de studie der muziek. Door de bemoeiingen van prof. Geel besloten de regenten ten slotte Nicolaï geheel voor muziek te laten opleiden. Op de muziekschool der Mij. voor Toonkunst ontving hij zang-, piano- en orgelles van den directeur le Lièvre, terwijl voor violoncel de Graaff zijn onderwijzer was. Weldra was hij in staat om op de concerten van de studentenvereeniging ‘Sempre Crescendo’ en van ‘Musis Sacrum’ als solist op te treden en nam hij waar voor le Lièvre, die tevens organist der Waalsche gemeente was.

In 1849 vertrok Nicolaï naar Leipzig, waar hij studeerde onder Moscheles, Rietz en Plaidy. In 1851 behaalde hij, na op een ‘Hauptprüfung’ een ouverture van eigen compositie gedirigeerd te hebben, een einddiploma en begaf zich naar Dresden om bij den vermaarden organist Johann Schneider te studeeren. In October 1852 keerde hij naar Leiden terug, waar hij eenige concerten gaf. Ook in andere steden van ons land trad hij met veel succes op. In 1853, dus op 24-jarigen leeftijd werd hij benoemd tot leeraar in theorie en orgelspel aan de Kon. Muziekschool te 's Gravenhage. Hij vestigde zich nu te 's Gravenhage en trad in 1861 in het huwelijk met Sophia Helena Catherina Campbell. Binnen korten tijd kreeg hij vele lessen in de hoogste kringen; ook prins Alexander en koningin Sofia telde hij onder zijn leerlingen. In 1865 volgde hij Lübeck als directeur der Kon. Muziekschool op. Ook op ander gebied vond Nicolaï nog den tijd werkzaam te zijn. Gedurende eenigen tijd was hij organist der fransche kerk, tevens directeur van Toonkunst in den Haag en tijdelijk van Toonkunst te Rotterdam. De Mij. ‘de Toekomst’ benoemde hem tot haar directeur.

Als componist heeft Nicolaï een welverdienden naam verworven. Van zijn liederen zijn er meer dan dertig uitgegeven. Het meeste succes behaalde hij met zijn Loverkens van Hoffmann von Fallersleben. In later jaren schreef hij

[p. 908]

bijna uitsluitend composities van grooter omvang, o.a. Das Lied von der Glocke en De Zweedsche Nachtegaal, gedicht van Julia de Geyter, gecomponeerd voor kinderstemmen, gemengd koor en orkest, ter eere van Jenny Lind, de stichteresse der Mij. ‘de Toekomst’, en op het 50ste concert dezer maatschappij voor het eerst uitgevoerd (1 Dec. 1880). Het meest bekende werk van Nicolaï is Bonifacius, tekst van Lina Schneider. Zijn andere groote werk, Jahve's wraak, had weinig succes.

Sedert 1870 was Nicolaï redacteur van het muziektijdschrift Caecilia. Hij was één der oprichters der Nederl. Toonkunstenaars Vereeniging, waarvan hij in 1880 tot voorzitter werd gekozen. Zijn leerboek over de theorie der muziek, dat van algemeene bekendheid was, is nu door meer moderne werken verdrongen. Van vele voorname muziekgenootschappen en vereenigingen was Nicolaï eerelid.

Een portret en lijst van compositiën van Nicolaï is te vinden in Henri Viotta, Onze hedendaagsche toonkunstenaars (Amst. 1893-1896).

Zie: Henri Viotta, Onze hedendaagsche toonkunstenaars (Amst. 1893-1896); Hugo Riemann, Musik- Lexicon; J.H. Letzer, Muzikaal Nederland 1850-1910 (Utrecht 1911); Caecilia en Muziekcollege VII en VIII (1920), 2.

Spier