Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Moucheron, Pieter de]

MOUCHERON (Pieter de), oudste zoon van Pierre de M., die voorgaat, en van Isabella de Gerbier, geb. te Middelburg omstr. 1545, gest. te Amsterdam omstr. 1621. Hij verhuisde met zijn ouders naar Antwerpen, waar hij, nog jongeling, in het huwelijk trad met Maria Adriaansdochter. Deze stierf spoedig, waarna hij hertrouwde met Beatrix van Berchem. Nog vóór de verplaatsing van den zetel van het handelshuis naar Zeeland stierf deze. Voor de derde maal huwde hij toen met Catharina Legillom. Deze volgde hem uit Antwerpen naar Arnemuiden, waar hij toezicht kon houden op den aanbouw en onderhoud van de zeeschepen der firma, die zelve te Middelburg gevestigd was. Daar is hem in 1587 ook zijn zoon Balthasar geboren, die de stamvader van de schilders Frederik en Isaac zou worden, over wie artikels hiervoorgaan. Zijn verblijf in het kleine Arnemuiden was niet van

[p. 892]

langen duur. Toen in de zeeuwsche hoofdstad zijn jongere broer Balthasar (zie art.) al spoedig de groote drijfkracht geworden was voor onzen overzeeschen handel, toen op diens instigatie het Consulscollege, het z.g. Consulaat tot stand gekomen was, dat bij resolutie van Wet en Raad in Febr. 1589 zijn statuten zag goedgekeurd, toen brak het tijdstip aan dat ook Pieter een rol zou vervullen, die zijn takt en behendigheid en diplomatiek inzicht tot hun recht deden komen. Het nederlandsche gouvernement had begrepen dat aan de herhaalde zeerooverijen der engelsche kapers paal en perk moest gesteld worden, en Pieter werd aangewezen om als deskundig adviseur voor Zeeland deel uit te maken van het gezantschap naar koningin Elisabeth. De leiding berustte bij Jacob Valcke en Sebastiaan de Looze met Herman Roozenburg als deskundige voor Holland. In eind Mei 1589 daar aangekomen en met veel eerbetoon ontvangen, beantwoordde toch de uitkomst niet aan de verwachting. Onbelemmerde vaart op Spanje en Portugal was niet verkregen. Het eenige, dat feitelijk bereikt werd, was het veilig binnenbrengen van een twintigtal Hollandsche en Zeeuwsche koopvaarders. De Engelschen gingen voort met het opbrengen onzer schepen, en het jaargetijde liet niet altijd toe hen te ontwijken door om Schotland heen te varen. Zoo aanzienlijk waren de verliezen der zeeuwsche kooplieden dat het college der consuls besloot den bekwaamste van hen, Pieter de Moucheron, nog eens met hetzelfde doel naar Londen af te vaardigen. Ortel, onzen politieken agent te Londen, was het niet onbekend hoe omkoopbaar de rechter der admiraliteit was. Die minder prijzenswaardige eigenschap had hij echter nimmer ten profijte onzer reeders uitgebuit; Pieter echter dacht als Jan de Witt: s'il faut duper, soyons fourbes. Omkooping zou nog eeuwenlang het machtige hulpmiddel der diplomatische kunst blijven. Hij slaagde er in een overeenkomst tot stand te brengen, waarbij onzen gezagvoerders een vrijgeleide verleend werd naar Frankrijk, Spanje of verder zuidwaarts, mits geen contrabande aan boord hebbend, wat blijken moest uit een verklaring uit te reiken door Peter de M., die onder den titel ‘Belgicarum navium inspector’ dat onderzoek op zich nam. Voor dit saufconduit mocht een minimum van 250 Gld. per schip in rekening gebracht worden. Geenszins strookte deze dading met de inzichten van Ortel of van diens opvolger in 1592 Noël de Caron. Beiden was de koopman-diplomaat een hinderlijke concurrent. Doch de Staten van Zeeland hielden hun handelsrepresentant de hand boven het hoofd, toen hij openlijk aandrong op de terugroeping van de M. en den hem door de Staten van Zeeland toegevoegden solliciteur Michiel Leeman. Doch de verbittering van Caron werd grooter, toen in 1595 de engelsche Koningin beslag liet leggen op onze korenschepen op weg naar Italië, waar groot korengebrek was. Honderden schippers wendden zich tot de M., door wiens tusschenkomst het gevaar van te worden opgebracht, bezworen werd. Caron wist wel de oorzaak van des consuls alvermogen. Hij bewerkte dat noch deze, noch de solliciteur bij den rechter mochten toegelaten worden. Hierdoor voelden beide zich in hun wiek geschoten. Toen er nog het dreigement van gevangenschap bijgevoegd werd, namen beiden hun ontslag. Intusschen had Londen zijn aantrekkelijkheid nog niet voor hem verloren. In de handelswereld had hij er vele vrienden. Bij Sir Walter Raleigh kwam hij als vriend aan huis. Daar luisterde hij met zijn zoontje Daniël met open oor naar de avonturen ter zee en te land van dien koenen zeevaarder, die geen handels- of zeevaartgeheimen voor zijn gast verborg. Zijn broer, de

[p. 893]

groote Balthasar, zou er later van gebruik maken om Drake en Cavendish in ondernemingszin te evenaren.

Toen hij eindelijk zijn zaken te Londen aan kant gedaan had, keerde hij naar Middelburg terug en trok in het woonhuis van Balthasar, die naar Veere verhuisd was. Jacob Cats, de dichter en latere raadpensionaris, nam in 1603 bij hem zijn intrek. Na den dood van zijn derde vrouw was hij intusschen voor de vierde maal in het huwelijk getreden met Janneke de Grave, welke echt kinderloos bleef. Na den val van het beroemde handelshuis de Moucheron verliet hij Zeeland en sleet zijn verdere levensdagen in Amsterdam, waar hij ook overleden is.

Zijn zoon Cosmo trok in 1624 met een aanbevelingsbrief van prins Maurits naar Rusland, waar hij zich als ingenieur een goeden naam verwierf, o.a. bij de versterking van Astrakan. Zijn vroegtijdig overlijden werd daar algemeen betreurd.

Daniël, een andere zoon, bleef te Middelburg achter en huwde daar met Helena van Malse. Hij werd in 1607 te Punto del Rey vermoord. Twee andere zoons van Pierre, François en Gaspard, zijn weinig bekend geworden. Hun kinderen vestigden zich in Holland, waar zij zich vermaagschapt hebben aan verschillende aanzienlijke geslachten: Chastelain, Huysman, van Hoorn, Macaré, van Straten e.a.

Zie: de Stoppelaar, Balthasar de Moucheron ('s Gravenh. 1901); le Petit, Grande chronique de Hollande et Zélande II, 252.

Bartelds