Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Heyn, Pieter Pieterse]

HEYN (Pieter Pieterse), geb. 1588 te Delfshaven, gesn. 20 Juni 1629 bij Duinkerken. Zoon van een eenvoudig haringreeder, was hij vroeg als visscher en matroos op zee en voer op Indië en Spanje. 1600, niet voor het eerst, in spaansche handen gevallen, werd hij op een der galeien van Spinola als roeier gebruikt en na een zwaar leven in den zomer van 1602 met alle staatsche gevangenen losgelaten tegenover de vrijlating van den admiraal van Arragon door de Staten. Later vinden wij hem (tusschen 1608 en 1617) bij de koopvaardij, ten slotte als schipper. 1621 trad hij, die blijkbaar een bescheiden vermogen had vergaard, als bewindhebber op in de Kamer Rotterdam der pas opgerichte W.I. Compagnie, 1623 als vice-admiraal op de vloot van Willekens naar Brazilië, waar hij zich zeer onderscheidde bij de verovering van San Salvador (8 Mei 1624). Ook in 1626 en Maart 1627 behaalde hij daar grooten roem als admiraal bij de verovering eener rijke vijandelijke vloot, opnieuw in Juli 1627. Als ‘zeeschrik van Delfshaven’ was hij zeer gevreesd wegens zijn onverschrokkenheid en beleid, die vooral indruk maakten bij zijn verovering der spaansche zilvervloot (8 Sept. 1628) in de baai van Matanzas, een wapenfeit, dat hemzelven als zoodanig van weinig belang scheen, zoodat hij minachtend sprak van de ‘razernij des volks’ over die zegepraal, met veel minder moeite behaald dan zijn vroegere. Een gouden keten met medaille werd hem van landswege door Frederik Hendrik gegeven en de Prins ontving hem aan tafel. Hij trok zich toen naar Delft terug om er zijn verder leven in eenvoudige rust te slijten. Na den dood van Holland's luitenant-admiraal, Willem van Nassau, werd echter behoefte gevoeld aan hervorming van de staatsche vloot en krachtiger strijd tegen de Duikerkers. Frederik Hendrik bood hem, den ‘pikbroek’, die door het scheepsvolk geëerd en gevierd was en als vroom, manhaftig en beleidvol bekend stond, de waardigheid aan van luitenant-admiraal van Holland, die hij aannam onder voorwaarde van uitgestrekter gezag dan te voren aan die waardig-

[p. 591]

heid verbonden was en het invoeren van belangrijke en hoogst noodige hervormingen op de vloot, waarvan inderdaad onmiddellijk werk werd gemaakt. Zoo werd hij de grondlegger van de roemrijke staatsche vloot uit de 17de eeuw. Verbetering der krijgstucht, betere betaling en verzorging der matrozen, betere rechtspraak en administratie vormden de hoofdzaken in een nieuwen op zijn verlangen gegeven ‘artikelbrief’ en de daarmede samenhangende verordeningen. 19 April 1629 deed hij den eed op zijn nieuwe waardigheid. In Mei daaraan volgende naar de vlaamsche kust uitgezeild, sneuvelde hij echter reeds 20 Juni door een kogel in den schouder in een gevecht bij Duinkerken. Hij werd onder groote eerbewijzen 4 Juli, in het koor vande Oude Kerk te Delft begraven, waar hem een fraaie graftombe werd opgericht. Zijn zinspreuk was: De dapperheyd is meer dan goud of zilver. Hij was gehuwd met Annetje Claasdochter de Reus, die kinderloos bleef en 10 Nov. 1640 te Rotterdam, 75 jaren oud, stierf en in de Groote Kerk begraven werd, waar nog haar grafzerk ligt. Zij was denkelijk in 1613 met hem gehuwd.

Zijn portret is gegraveerd door C.v.d. Passe, Vinkeles, Bogerts, J. Houbraken, D. Veelwaard, W. Swidde en een onbekend kunstenaar, gelithografeerd door H. ten Kate, M. Mourot en F. Waanders; behalve op zijn graftombe, staat zijn standbeeld te Rotterdam (Delfshaven), waar ook zijn geboortehuis door een gedenksteen is aangeduid.

Vgl. over hem: de Jonge, Gesch. van het zeewezen I, 249; Elias, Schetsen I, 102; de Boer, De Zilvervloot in Tijdschr. voor gesch. 31, 1; Scheltema, Mengelwerk I, III, 145; Navorscher V, 166, 170, 231, VI, 20, 44, 45, 79, 112, 241, 313.

Blok