Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Hatry, Jacques Maurice]

HATRY (Jacques Maurice), geb. te Straatsburg 13 Febr. 1742, overl. te Parijs 30 Nov. 1802, was de zoon van Jacques en van Marie Agathe Rénievin. Hij trad 2 Oct. 1758 als 2e luitenant der infanterie in dienst bij het koninklijke leger (regiment van la Marck), waarin hij van 1759-1762 deelnam aan den zevenjarigen oorlog in Duitschland, in 1768 en 1769 aan den veldtocht in Corsica, en van 1781-85 in Indië krijg voerde, gedurende welken tijd hij in 1782 tot kapitein werd bevorderd. Voorstander geworden van de beginselen der revolutie, verkreeg hij, 29 Juni 1792, in den rang van luitenant-kolonel, het bevel over het 77e regiment infanterie.

Na zich onderscheiden te hebben in het Rijnleger, werd hij binnen korten tijd achtereenvolgens bevorderd tot chef de brigade (kolonel), général de brigade en 28 Jan. 1794 tot divisie-generaal, in welken rang hij in 1795 en 1796 diende in het Sambre- en Maasleger, waarover hij, 1 Febr. 1796, bij afwezigheid van Jourdan, tijdelijk het commando voerde. In 1797 was hem het bevel opgedragen over de 17e (territoriale) militaire divisie (hoofdkwartier Parijs); doch toen de directeuren Barras, Larévellière Lepeaux en Rewbell den staatsgreep van 18 fructidor (4 Sept. 1797) beraamden, was niet Hatry de man, om hun hierin ter wille te zijn, waarom hij vooraf (8 Aug. 1797) in die betrekking vervangen werd door Augereau. Tegen het eind van dit jaar, werd hem, ingevolge eener overeenkomst op het Congres van Rastadt, opgedragen om Mainz te bezetten, hetgeen den 30en December door hem ten uitvoer werd gelegd, waarna die stad in handen der Fran-

[p. 535]

schen bleef, totdat het Congres van Weenen haar aan het groothertogdom Hessen toewees. Hatry is aan het hoofd van het leger van Mainz gebleven, totdat hij tot général-en-chef werd benoemd van de fransche troepen in de Bataafsche Republiek, in welke betrekking hij in den aanvang van 1799 vervangen werd door generaal Brune. Hij diende daarna weder als général de division bij het leger in Italië onder Moreau. Na den staatsgreep van 18 brumaire schaarde hij zich aan de zijde van generaal Bonaparte en werd hij 24 December 1799, bij de eerste benoeming, lid van den staatsraad. Drie jaren later maakte eene beroerte een einde aan zijn leven.

Hier te lande is de verschijning van Hatry als opperbevelhebber van de fransche troepen slechts van korten duur geweest. Zijne benoeming tot dien post dateert van denzelfden dag als de verplaatsing van Joubert (dien hij ging vervangen), naar het leger van Mainz (11 Juli 1798). Schimmelpenninck, die uit Parijs onmiddellijk bericht ervan zond, gaf daarbij te kennen, dat ‘het bekende caracter van den generaal Hatry, die voor een zeer braaf mensch, en voor een man van zagte zeden bekend is, daarenboven zeer geruststellend is.’ Den 12en Augustus d.a.v. deed de nieuwe genéral-en-chef met zijn staf onder kanongebulder zijne intrede in den Haag, waar het fransche hoofdkwartier gevestigd bleef. Na het vertrek van Joubert (24 Juli 1798) tot aan de komst van Hatry was het commando over de fransche troepen ad interim waargenomen door den divisie-generaal Tilly (1759-1822).

Van het oogenblik af, dat de opvolger van Delacroix als fransch gezant bij de Bataafsche Republiek, Lombard de Langres, eene voor zijne taak weinig berekende persoonlijkheid, hier te lande was aangekomen (5 October 1798), heeft deze niet opgehouden, in zijne correspondentie generaal Hatry bij zijne regeering voor te stellen als veel te zwak in het waarnemen van zijne betrekking. Reeds 7 October schrijft hij o.a. aan Talleyrand: ‘Plus actif que le général Hatry, qui craint les maladies et cherche du repos, Tilly est à moi ....’; zoo ook later nog (19 Nov. 1798): ‘Hatry n'est pas un homme ferme, enz.’ In zijne in 1823 uitgegeven Mémoires (I, 270) bekent hij hierin, al is het wel wat laat, ruiterlijk zijn ongelijk in de woorden: ‘Le général Hatry était un homme respectable, un militaire distingué, aimé du soldat. Avant que de vouloir influer sur le sort de pareils hommes, il faudrait avoir été à portée de les juger; et où aurais-je pris ces connaissances? était-ce à mon tribunal? J'avais donc une fausse opinion du général Hatry que je croyais faible, enz.’ Nog geen twee maanden waren sinds Hatry's aankomst in den Haag verloopen of von Bielfeld, de pruisische zaakgelastigde bij de Bataafsche Republiek schreef aan zijn koning (11 Oct. 1798): ‘Terwijl de ongenade van generaal Hatry, die plotseling van het commando over het Noorderleger ontheven is, waarschijnlijk te wijten is aan de bescherming, die hij heeft schijnen te verleenen aan de Hollanders, door aan de fransche zeelieden te Vlissingen te verbieden, zich metterdaad te verzetten tegen de bevelen van de bataafsche beambten ....’ Den 25en October reeds werd generaal Brune, die het opperbevel in Italië voerde, tot Hatry's opvolger aangewezen; maar het duurde nog tot 7 Januari 1799 vóórdat hij in den Haag aankwam, om den volgenden dag het commando over te nemen. Moeilijkheden met het bataafsche bewind schijnen tijdens het verblijf van Hatry alhier zich niet te hebben voorgedaan.

[p. 536]

Het commando over de bataafsche troepen is hem niet opgedragen geworden, hoewel Joubert in de order, waarbij hij het bevel overgaf, de woorden had doen stellen: ‘remet jusqu'à l'arrivée du général-en-chef Hatry, qui doit le remplacer, le commandement des troupes françaises et bataves, qui étaient à ses ordres, entre les mains du général de division Tilly (Orderboek van Dardenne te Rotterdam, R.A.).

Als chef van den generalen staf was aan Hatry, ten tijde van zijn verblijf alhier, toegevoegd de adjudant-général, chef de bataillon (luitenant-kolonel van den generalen staf) Henri François Marie Charpentier (1769-1831), die met hem was medegekomen, en evenzoo met hem vertrokken is. In 1804 tot divisie-generaal bevorderd, later tot graaf verheven, streed hij in Italië, Spanje en Oostenrijk, maakte dan met onderscheiding den tocht naar Rusland mede en den daarop volgenden veldtocht in Duitschland, waarna hij na den slag bij Hanau (30 en 31 October 1813) met de overblijfselen van Macdonald's korps nog een korten tijd in ons land is geweest, zwaar gewond is geworden bij de inneming van Arnhem door de Pruisen onder von Bülow (30 November 1813) en toen krijgsgevangen is gemaakt.

Hatry's portret in olieverf hangt in het Musée de l'armé te Parijs; een gegraveerd portret door Oleszcynski in Gall. Versailles VIII.

Zie over hem: Robinet, Robert et le Chaplain, Dictionnaire historique et biographique de la révolution et de l'empire (Paris s.d.) I, 142; Revue d'histoire (Paris 1906) 3, 456; Hermann Hüffer, Der rastatter Congress und die zweite Coalition (Bonn 1878) I, 27, 28; dez., Der Krieg des Jahres 1799 und die zweite Koalition (Gotha 1904) I, 33, 34, 40; Correspondance de Napoléon I (Paris 1859) III, 454 no. 2384; Jomini, Histoire critique et militaire des guerres de la révolution (Bruxelles 1841) III, 176; Albert Vandal, L'avènement de Bonaparte (Paris 1902) I, 548; Lombard de Langres, Mémoires anecdotiques pour servir à l'histoire de la Révolution française (Paris 1823) I, 260, 268, 270; I. Mendels, Herman Willem Daendels ('s Gravenhage 1890), 204, 206; H.T. Colenbrander, R.G.P. III, naamregister; Gazette de Leyde 20 juillet, 17 août, 26 octobre 1798. Zie voor Charpentier: Robinet, Robert et le Chaplain, Dictionnaire historique et biographique de la révolution et de l'empire (Paris s.d.) I, 381; Fastes de la légion d'honneur III, 136; Historisch Gedenkboek 1813, naamregister.

Koolemans Beijnen