Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Froger, Willem Anthony]

FROGER (Willem Anthony), geb. te Amsterdam 24 Mei 1812, overl. aldaar 17 Jan. 1883, was de oudste zoon van Isaäc Johannes F. geb. 1781, overl. 12 Dec. 1843, en Anna Elisabeth Kruys. De vader zag zijn handel in engelsche goederen in den franschen tijd geheel verloopen en richtte in 1814 een hoedenfabriek en winkel op, die, mede doordat hij er het kapitaal zijner vrouw, erfgename van den directeur der staatsloterij, instak, eene zoo groote vlucht nam, dat hij de ‘albehoeder’ genoemd werd. Ook in Nederlandsch Indië werden zijne hoeden algemeen gedragen.

De zoon werd 6 Oct. 1828 cadet der artillerie aan de toen te Breda opgerichte militaire academie, en ging wegens uitstekende rapporten 4 Nov. 1829 over bij het wapen der genie. Tijdens de belgische onlusten werd de academie gesloten en Froger als de andere cadetten bij het veldleger ingedeeld. Hij deed in April 1831 met den luitenant der genie Snoeck een even gewaagde als goed geslaagde verkenning tot diep in de provincie Antwerpen en nam deel aan den tiendaagschen veldtocht. Op 9 Nov. 1832 werd hij benoemd tot 2en luitenant en bij het bataillon mineurs te Nijmegen geplaatst. Na in 1834 aangewezen te zijn als adjudant in de 1e fortificatie-directie te Utrecht, werd hij op 29 Oct. 1836 te Breda geplaatst als instructeur aan de militaire academie. Hem werd opgedragen, les te geven in mechanica, burgerlijke bouwkunde en vestingbouwkunde. Dit was eene zeer zware taak, tot dien tijd door I.P. Delprat (VI kol. 390) vervuld. Daar deze kort te voren tot tweeden kommandant dier inrichting benoemd was, had Froger den krachtigen steun van dezen even bekwamen als welwillenden man. Hij werd 2 Mei 1842 tot

[p. 446]

eersten luitenant benoemd en bleef met bedoeld onderwijs belast tot 1 Juni 1844, toen hij bij den staf der genie geplaatst werd ter standplaats Naarden, die hij in 1846 met Amsterdam verwisselde.

Wegens de bijzonder slechte promotie bij de genie verzocht Froger ontslag uit den Rijksdienst, dat hem bij Koninklijk besluit van 10 Juni 1849 eervol werd verleend. Hij zette zich toen als architect te Amsterdam neder. Reeds toen hij nog luitenant was, en wel op 19 Dec. 1848, werd hij door het bestuur van Amsterdam aangewezen als voorzitter van eene commissie ter beoordeeling van aanvragen tot inpoldering van verschillende gedeelten van het IJ bewesten Amsterdam. Deze commissie diende een ontwerp in voor het doortrekken van het IJ naar de Noordzee, niet alleen in het belang van bedoelde inpolderingen en van de afwatering van Rijnland (waarvoor reeds in de 17e eeuw een plan was gemaakt door Jacob Dou (zie II kol. 406), maar ditmaal ook in het belang van den amsterdamschen koophandel. Froger, die het ontwerp gemaakt heeft en het later onder zijne berusting had, kan als de eerste ontwerper van het Noordzeekanaal worden beschouwd. Het denkbeeld eener vereeniging van het IJ met de Noordzee was wel reeds, behalve door koning Willem I, geopperd door A.F. Goudriaan (I kol. 960) en D. Mentz (II kol. 896) in hunne antwoorden op eene prijsvraag in 1824; ook was het genoemd in eene brochure van de niet deskundige personen P. Faddegon Pz. en J. Kloppenburg over de droogmaking der Zuiderzee, maar het eerste goede plan is van Froger. Eerst wilde hij het alleen voor de kleine vaart geschikt maken.

In 1852 stelde de amsterdamsche raad eene commissie onder voorzitterschap van E. de Kruyff (II kol. 732) in, om de mogelijkheid van dit kanaal te onderzoeken. Zij stelde in Dec. van dat jaar een kanaal voor langs de Zuidzijde van het IJ. In 1853 vroegen jhr. C. Hartsen, Mr. J. van Lennep (I kol. 1267) en J.G. Jäger concessie voor den aanleg aan. Zij stelden zich in verbinding met de engelsche ingenieurs Croker en Burn en nadat de beide eerstgenoemde aanvragers zich teruggetrokken hadden, verzocht Jäger in 1859 concessie voor een nieuw ontwerp. Dit werd aan het oordeel eener commissie onder voorzitterschap van F.W. Conrad (II kol. 314) onderworpen, en 1859 werd een wetsontwerp bij de Tweede Kamer ingediend tot aanleg van een Noordzeekanaal van Rijkswege, en in afwijking van de vroegere plannen zonder indijking der IJgronden. Een in Febr. 1860 opgetreden kabinet trok het ontwerp in, en in Oct. d.o.v. werd opnieuw een wetsontwerp ingediend met een kanaal langs de Noordzijde van het IJ. Dit werd door het in Maart 1861 opgetreden ministerie ingetrokken. Nu maakten Croker en Burn in overleg met den daartoe door Jäger uitgenoodigden Froger een nieuw ontwerp op, nadat hij (Jäger) in Dec. 1861 concessie voor een kanaal verkregen had, en dit ontwerp droeg de algemeene goedkeuring weg, zoodat de concessie bij de wet van 23 Jan. 1863 bekrachtigd werd. Een groot succes was dit voor Froger.

Froger publiceerde in 1850 een plan voor eene behoorlijke waterverversching der amsterdamsche grachten. Aan het oostelijk IJ wilde hij versch water ontleenen en het Oosterdok en het Westerdok zouden als versch-waterboezems ingericht worden. Het vuile water zou uit de stad gevoerd worden naar het westelijk IJ en dan naar de Noordzee. Hoewel Froger zelf als lid der beneden te noemen commissie van 1870 een ander voorstel heeft gedaan, zijn juist zijne denkbeelden uit dezen tijd later in hoofdzaak gevolgd.

[p. 447]

In verband met deze ontwerpen werd hij 26 Nov. 1852 door den raad van Amsterdam benoemd tot inspecteur der publieke werken. Wegens zijne vele werkzaamheden als architect was het met zijn goedvinden, dat dit ambt bij raadsbesluit van 25 April 1856 werd opgeheven.

Bij besluit van den raad van Amsterdam van 11 Febr. 1869 werd hij met A. Caland (V kol. 67), J.G.W. Fijnje (I kol. 911) en T.J. Stieltjes (II kol. 1370) in commissie benoemd, om over de verbinding tusschen den Hollandschen en den Rijnspoorweg om Amsterdam te adviseeren. J. Strootman (IV kol. 1281) nam eene benoeming tot lid dezer commissie niet aan en Caland overleed voordat de rapporten werden ingediend. De commissie zond onder datums van 15 April en 7 Mei 1869 hare rapporten in, waarin zij eene verbindingsbaan langs de Zuidzijde der stad aanried. Bovendien ontwierp zij eene reeks aanlegplaatsen voor zeeschepen in de Rietlanden beoosten het Oosterdok, met de noodige spoorwegverbindingen naar het Rijnspoorwegstation. Twee der leden meenden, dat men met zandplemping en wegbaggering van het slib op den duur wel een stabielen toestand zou kunnen verkrijgen. Froger was in deze zeer pessimistisch en meende zelfs, dat de slib aan de noordzijde van het IJ zou oprijzen.

De raad van Amsterdam heeft zich later met de voorstellen der regeering om een centraalstation aan de IJzijde van Amsterdam te bouwen, vereenigd. Dus zijn niet hare denkbeelden, maar die van J.A.A. Waldorp (III kol. 1378) gevolgd. Erkend moet worden, dat het plan Waldorp het groote voordeel heeft, dat het hoofdstation nu nabij de hartader van Amsterdam, Dam en Damrak, gelegen is.

Op 16 Sept. 1870 werd Froger met N.T. Michaëlis (IV kol. 983), Stieltjes, Strootman en den münchenschen architect Baurat Zenetti door genoemden raad in commissie benoemd om de middelen aan te geven, die tot zuivering der grachten en van den bodem van Amsterdam zouden kunnen leiden. De commissie vergaderde in den eersten tijd onder voorzitterschap van den wethouder, Mr. H.J. van Lennep, later onder dat van Froger. Na twee voorloopige rapporten werd haar eindverslag 14 Dec. 1872 uitgebracht. De commissie wilde het water ververschen door een stroomkanaal, dat water uit het IJ voor Amsterdam in de grachten zou brengen, terwijl oostwaarts van de stad een boezem zou komen, waaruit het water naar het open IJ ten oosten van den toen in aanleg zijnden afsluitdijk zou stroomen, of als de waterstand daar te hoog was, door een te stichten stoomgemaal zou worden opgemalen. Ook zag zij de mogelijkheid om het ververschingswater niet uit het Noordzeekanaal (dat brak was), maar van elders te bekomen, in het oog.

Reeds naar aanleiding van een der voorloopige rapporten werd in 1872 een uitwaterings-, tevens scheepvaartkanaal door de Stads Rietlanden aangelegd, met sluis aan het noordoostelijk uiteinde, en een tijdelijk stoomgemaal op den afsluitdijk bij den Paardenhoek. Op 5 Juni 1873 kwam deze afsluitdijk gereed en kort daarna werd het gemaal in werking gesteld.

Door den op 14 Mei 1873 opgetreden directeur der publieke werken van Amsterdam, J. Kalff, werd 26 Mei 1874 een rapport ingediend, waarbij hij in hoofdzaak met de commissie medeging. Hij wilde van Amsterdam een afzonderlijken polder maken, groot 315 hectaren. Zijn rapport werd in een schrijven der commissie van 5 Mei 1875 behandeld, bij een rapport van 19 April 1876 antwoordde Kalff daarop, maar verder bewaarde

[p. 448]

de commissie het stilzwijgen, omdat de raad had geweigerd, aan hare niet te Amsterdam woonachtige leden reis- en verblijfkosten te vergoeden. Het kanaal door de Stads Rietlanden met sluis werd in 1873 aangelegd. Later werd het door het Merwedekanaal gekruist, waartoe door L.J. Eymer (IV kol. 584) een syphonduiker onder dat kanaal ontworpen en gebouwd werd. In 1878 kwam een stoomgemaal aan het uiteinde van het kanaal bij Zeeburg tot stand. Dat aan den Paardenhoek was reeds in 1876 buiten gebruik gesteld en werd nu afgebroken. Het kanaal werd op voorstel van Kalff, vooral daar het bleek, dat de bemaling naar het IJ beoosten den afsluitdijk zeer groote sommen aan kolen vorderde, in plaats daarvan voor inlating en zoo noodig inmaling van water op groote schaal gebruikt, dus geschiedde de werking in omgekeerden zin van die, waarvoor het kanaal was aangelegd. Vervolgens werd dit tot doorspoeling van de grachten gebruikt en naar het Noordzeekanaal afgevoerd. Eene discussie hierover had plaats in de vergadering van het Koninklijk Instituut van ingenieurs van 11 April 1893, waarin door J.F.W. Conrad (II kol. 320) zeer belangrijke mededeelingen werden gedaan. Toen in 1894 de tweede sluis te IJmuiden gereed was, bleek het Noordzeekanaal véél beter op peil te houden te zijn dan vroeger, en toen is door het Rijk met Amsterdam overeengekomen, dat bij Zeeburg geen water zou worden ingelaten zoodra in het Noordzeekanaal een zeker peil overschreden werd.

Zeer groot is het aantal gebouwen van beteekenis, door Froger ontworpen en onder zijn toezicht gebouwd. Daaronder zijn in het bijzonder te noemen: te Amsterdam: het verbouwen van het verkoophuis de Zon op den Singel; de opdracht hiertoe ontving hij den dag na de opheffing zijner betrekking in 1856; het Gullshofje, de Kasvereeniging, de Amsterdamsche bank, het gebouw van het Bijbelgenootschap, de Ontvang- en betaalkas, de concertzaal in het Park (welke later is afgebroken en waarvoor toen de Parkschouwburg in de plaats gekomen is), eindelijk de Nederlandsche bank, een bijzonder monumentaal gebouw. In opdracht van het bestuur der bank deed hij voor de en bouw in 1864 en 1865 reizen naar Brussel en Keulen, maar kwam tot de overtuiging, dat de daar bestaande bankgebouwen, wier directeursgebouwen veel te groot waren, geen navolging verdienden. Te München en Berlijn slaagde hij beter, zelfs leverden de daar geraadpleegde architecten Zenetti en Stark ontwerpen voor gevels van de bank in, doch het door Froger gemaakte ontwerp werd gekozen. De bouw werd in 1866 aangevangen en 1 Mei 1869 werd het bankgebouw in gebruik genomen. Buiten Amsterdam: een molen in het drooggemaakte Graftermeer en de verlichting der Nederduitsch-hervormde kerk te Bolsward, later gevolgd bij andere kerken in Friesland.

Froger was van 1860 tot 1865 lid der plaatselijke schoolcommissie te Amsterdam. Als zoodanig heeft hij in 1863 met drie medeleden een verslag over de schoollokalen uitgebracht. Van 1867 tot 1871 was hij lid der commissie van toezicht op het middelbaar onderwijs aldaar.

Toen het lid der Tweede Kamer Dr. T.J. Stieltjes 23 Juni 1878 was overleden en geheel Amsterdam vervuld was met de vraag, welke verbeterde kanaalverbinding die koopstad met den Boven-Rijn zou behooren te verkrijgen, werd een deskundige gezocht, die met gezag over dit onderwerp zou kunnen spreken. De beide liberale kiesvereenigingen boden aan Froger de candidatuur aan en hij werd 23 Juli 1878 gekozen. Bij de behandeling van het wetsvoorstel van den minister van Water-

[p. 449]

staat, Handel en Nijverheid Mr. J.P.R. Tak van Poortvliet (IV kol. 1295) tot den aanleg van een aantal kanalen in het geheele land, sprak Froger in de vergadering van 12 Mei 1879 tot ondersteuning van dat voorstel, dat evenwel 20 d.a.v. verworpen werd. Nog sprak hij in de vergaderingen van 17 Dec. 1878 over de bank, door storting van baggerspecie buiten en niet ver van de hoofden te IJmuiden (deze bank is later door de stroomen in zee opgeruimd), 20 d.a.v. en 23 Dec. 1880 over het centraalstation te Amsterdam en de verschoven viaducten, 19 Dec. 1879 en 20 Juni 1881 over den Rotterdamschen waterweg, en 12 Maart 1880 over de bevordering van zeeofficieren. Hij stelde 23 Dec. 1880 een amendement voor om den post voor den bouw van het Amsterdamsche centraalstation met ƒ 250.000 te verminderen ten einde nog nader te onderzoeken of dit station niet als de nabijgelegen viaducten naar het IJ zoude schuiven en scheuren. Dit amendement werd met 44 tegen 30 stemmen verworpen. Eindelijk verzette hij zich in de vergadering van 20 Juni 1881 tegen den aanleg van het Merwedekanaal, waartoe niettemin besloten werd. Hij had hieromtrent bij het onderzoek van het wetsontwerp in de afdeelingen in Maart te voren eene uitvoerige nota ingediend.

Froger voelde zich in de Kamer niet op zijne plaats, wellicht omdat hij er op te hoogen leeftijd voor het eerst zitting nam. Hij verzocht dan ook, toen de verkiezing wegens zijne periodieke aftreding nog voor de behandeling van het wetsontwerp tot aanleg van het Merwedekanaal, en wel op 14 Juni, zou plaats hebben, aan de kiezers om niet meer in aanmerking te komen.

Hij schreef: Ontwikkeling van formulen tot het berekenen der dwarsafmetingen van balken, kolommen, hangers enz. in Nieuwe wis- en natuurkundige verhandelingen van het genootschap ‘Een onvermoeide arbeid komt alles te boven’ te Amsterdam 1840, 1e deel, 6e stuk; Proeve eener handleiding tot het beoordeelen der inrigting van heiwerken onder muren in Bijdragen van de maatschappij tot bevordering der bouwkunst jaargang 1843, 4e gedeelte; Handleiding tot bepaling der dwarsafmetingen van brugliggers in dezelfde Bijdragen, jaargang 1844, 3e en 4e gedeelte; Handboek bij het bepalen der afmetingen van bouwkundige samenstellingen naar de daarop werkende krachten, 3 dln. (Amst. 1845-1859); Verslag aan den minister van Oorlog betreffende eenige voorname verbeteringen aan de ophaalbruggen (met jhr. J.G.W. Merkes van Gendt) ('s Grav. 1848); Over de verdediging der landgrenzen van den staal, vooral in verband met handel, rivierverbetering, kanalisatie en wateronilasting (Amst. 1849); Ontwerp tot bekoming eener geregelde waterverversching in de grachten der stad Amsterdam, met atlas (Amst. 1850); Algemeene voorwaarden en bepalingen voor bij bestek binnen het rijk plaats hebbende werken en leveringen (Amst. 1857); Leerwijze tot het beoordeelen van den vorm en de dikte van gewelfde overdekkingen in verschillende bouwstoffen, en tot het bepalen der afmetingen van gewelfregtstanden (Amst. 1859); Ontwerpen en rapporten betreffende het verbeteren der groote handelswaterwegen van Amsterdam en de te maken aanlegplaatsen voor stoombooten in het IJ aldaar, met atlas (Amst. 1859); Rapport (met J.F. van Lennep, J.W. Aberson en D.J. Muntendam Wz.) over de openbare schoollokalen te Amsterdam, gedateerd Dec. 1863 (niet in den handel); Verslag (met J.G.W. Fijnje en T.J. Stieltjes) over het voor Amsterdam het best passende centraalstation (Amst. 1869); Rapport (met Mr. H.J. van Lennep, J. Strootman, N.T. Michaëlis, T.J. Stieltjes

[p. 450]

en Zenetti), houdende een plan tot reiniging en reinhouding van de wateren en van den bodem van Amsterdam (Amst. 1872); Rapport (met T.J. Stieltjes) over het peil van het Noordzeekanaal, gedateerd 30 Nov./5 Dec. 1872; Nota met 4 bijlagen en 2 kaarten, overgelegd in eene afdeeling der Tweede Kamer in Maart 1881, bij het onderzoek van het ontwerp tot verbetering der Keulsche Vaart (Amst. 1881).

In de bibliotheek van het Koninklijk instituut van ingenieurs komen 11 deelen brieven van hem voor, geschreven toen hij inspecteur der publieke werken te Amsterdam was. Van zijne rustelooze werkzaamheid krijgt men bij lezing daarvan een goed denkbeeld.

Froger huwde 9 Dec. 1836 met Catharina Stork, geb. 1814, overl. 1 Sept. 1869, bij wie hij drie zonen en drie dochters had; van de laatsten stierven twee jong. De zonen waren: I.J. Froger, hoofd der afdeeling handelszaken bij de Hollandsche spoorwegmaatschappij, geb. 17 Sept. 1837, overl. 9 Dec. 1902, F.R. Froger, luitenant-generaal der artillerie, geb. 15 Jan. 1843, overl. 13 Dec. 1905, en R. Froger, generaal-majoor der infanterie, geb. 13 Oct. 1852, overl. 11 Dec. 1925.

Ramaer