Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Emden, Jacob Israel ben Tsewie Aschenazi]

EMDEN (Jacob Israel ben Tsewie Aschenazi), ook wel Jacob Herschel of naar de beginletters van zijn hebreeuwschen naam JaABeZ genaamd, geb. te Altona 4 Juni 1697 en aldaar gest. 19 April 1776. Deze duitsche rabbijn vooral bekend door zijn strijd tegen Jonathan Eijbenschütz, het hoofd der aanhangers van de Sabbatai Tsewie-beweging heeft ook in de geschiedenis der Joden in Nederland een rol gespeeld. Zijn vader, de beroemde amsterdamsche opperrabbijn Tsewie Hirsch Aschhenazi, kortweg Chacham Tsewie genaamd, en zeker één der grootste geleerden, die de Joden van Nederland ooit bezaten, heeft door zijn actie tegen deze geestdrijverij zijn ambt moeten nederleggen en 's nachts uit Amsterdam moeten vluchten. In de jaren van zijn opperrabinaat (1710-14) was de zoon eveneens te Amsterdam gevestigd en had er zich ook het Hollandsch en het Latijn eigen gemaakt. In een autobiographie, door hem nagelaten, heeft hij de amsterdamsche kwestie echter te subjectief en eenzijdig belicht. Groot geleerde, als talmoedist, kabalist, philoloog en philosoof was hij in 1728 als opperrabbijn van Emden beroepen, van welke plaats hij zijn naam kreeg. Vermelden wij nog dat hij in 1715 gehuwd was met de dochter van Mordechai Cohen, den rabbijn van Hongaarsch-Brod (Moravië) en dat van zijn talrijke werken te Amsterdam de navolgende strijdgeschriften in zake zijn bovenvermelden strijd met Eijbenschütz verschenen: n.l. Torath hakena'oth, een Sabbatai Tsewie-biographie (1752) en Schimmoesch, bevattende de drie kleinere werkjes Schoth la Soes, Metech la Chamor en Scheweth le gew Kesiliem (1758-62). Van zijn rabbinale werken verschenen te Amsterdam Els Aboth een commentaar op het talmoedtractaat Aboth, benevens Lechem Nekoediem, grammaticale aanteekeningen (beide 1751), en Schaagath Arjé, een preek, samen gedrukt met zijn Kischoeriem le Jaäcob (1755).

Zie: Jewish Encyclopaedia V (New York-Londen 1903) 149; de polemiek tusschen J.M. Hillesum en D.M. Sluys in het Centraat Blad voor Isr. in Nederland (1925) en Sluys, Beelden uit de Hoogduitsch- Joodsche Gemeente te Amsterdam in het begin der 18de eeuw (Amsterdam 1925).

Zwarts