Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Dapper, Olfert]

DAPPER (Olfert), zoon van Gerrit Gerritsz. (Dapper) en Trijntje Heeres, geb. te Amsterdam in 1636, gest. in December 1689. Hij werd in Mei 1658 te Utrecht als student ingeschreven; misschien had hij eerst aan het Athenaeum te Amsterdam gestudeerd. Of hij in Utrecht heeft afgestudeerd, weten wij niet. In ieder geval noemt hij zich in een acte van 16 December 1659 doctor medicinae. Of hij te Amsterdam werkelijk geneeskundige praktijk heeft uitgeoefend, blijkt niet. Openbare ambten heeft hij in ieder geval niet bekleed. Maar wel moet hij zeer veel hebben gestudeerd, blijkens het groot aantal boeken, dat hij in betrekkelijk korten tijd heeft doen verschijnen. Zijn eerste werk was de Historische beschrijving der stadt Amsterdam (Amsterdam 1663, 4^o). Zooals Wagenaar terecht opmerkt, overtreft het werk van Dapper alles wat tot dusverre over Amsterdam was geschreven. Het boek is opgedragen aan burgemeester Cornelis Witsen, die hem ook met ‘eenige aloude gedenkteekenen en schriften’ had bijgestaan. Aangeteekend mag worden, dat Domselaar, die in 1665 een beschrijving van Amsterdam uitgaf, daarin geheele stukken uit het werk van Dapper overnam. In hetzelfde jaar 1665 zag een tweede werk van dezen het licht: Herodoot van Halikarnassus' Negen boeken der historiën gezegt de musen vervattende onder andere de Lydische, Grieksche, Persiaensche, Egiptische en Medische historiën.... Beneffens een Beschrijving van Homerus leven door denzelfden Herodoot. Uit het Grieks vertaelt .... (Amsterdam 1665, 4^o). Dit was de eerste vertaling van Herodotus in het Nederlandsch; zij is opgedragen aan Nicolaas Witsen ‘om U.E. genegentheyt mijwaerts met plichtelijke erkentenis eenigszins te vergelden.’

Maar Dappers ‘dagelixe oeffening’ was ongetwijfeld het bestudeeren van vreemde landen. Uit die studie is de groote reeks landbeschrijvingen ontstaan, die wij van de hand van Dapper bezitten. Het eerst verscheen de Naukeurige beschrij-

[p. 355]

vinge der Afrikaensche gewesten, van Egypten, Barbaryen, Libyen, Biledulgerid, Negroslant, Guinea, Ethiopiën, Abyssinië getrokken uit verscheyde hedendaegse lantbeschryvers en geschriften van bereisde onderzoekers dier landen (Amsterdam 1668, 4^o). Afzonderlijk verscheen nog de Naukeurige beschryvinge der Afrikaensche eylanden (Amst. 1668, 4^o), dat zich bij het vorige nauw aansluit. Behalve allerlei gedrukte bronnen heeft Dapper voor dit boek ook ‘geschreve papieren’ gebruikt, ‘bij d'onzen zelfs van eenige dier gewesten in 't rou ontworpen’, die van zeer veel belang zijn geweest, al geeft hij ze niet met name aan. Hij had daarbij de hulp van Is. Vossius, met wien hij blijkbaar bevriend is geweest. Van de Beschrijving van Afrika verscheen een tweede druk in 1676 te Amsterdam, een fransche vertaling in 1686 aldaar naar den druk van 1676, een duitsche in 1670 en 1671, een engelsche in 1671. Blijkbaar gaf dit succes van zijn landbeschrijving Dapper de vrijmoedigheid op dezen weg voort te gaan; hij zond in het licht: Gedenkwaerdig bedryf der Nederlandsche Oost-Indische Maetschappye, op de kuste en in het keizerrijk van Taising of Sina behelzende het tweede gezandschap aen den onderkoning Singlamong en veldheer Taising Liponi door Jan van Kampen en Konstantijn Nobel. Vervolgt met een verhaal van het voorgevallene des jaers 1663 en 1664 op de kust van Sina enz. onder 't gezag van Balthasar Bort en het derde gezantschap aen Konchy, Tartarsche Keizer van Sina en Oost-Tartarye onder .... Pieter van Hoorn. Beneffens een beschrijving van geheel Sina .... (Amsterdam 1670, 4^o). Het boek is opgedragen aan den raadpensionaris de Witt. Een duitsche vertaling verscheen in 1674 te Amsterdam, een engelsche in 1671 te Londen, een tweede druk daarvan in 1673. Het volgende boek van Dapper was: Asia of naukeurige beschrijving van het rijk des Grooten Mogols en een groot gedeelte van Indië enz. Beneffens een volkome beschrijving van geheel Persië, Georgië, Mengrelië en andere gebuurgewesten .... (Amsterdam 1672, 4^o). Vijf jaar later verscheen het volgende deel van Azië: Naukeurige beschryving van gantsch Syrië en Palestyn (Amsterdam 1677), opgedragen opnieuw aan Nicolaas Witsen. Het derde deel was de Naukeurige beschryving van Asië behelsende de gewesten van Mesopotamië, Babylonië, Assyrië, Anatolië of Klein Asië. Beneffens eene volkome beschryving van gansch .... Arabië .... (Amsterdam 1680). Dit boek was opgedragen aan burgemeester Johannes Hudde. Dapper zegt in de voorrede, dat hij voor dit boek ook van vele oude en nieuwe arabische schrijvers heeft gebruik gemaakt; zij worden dikwijls woordelijk aangehaald. Van de drie deelen van Azië verscheen alleen van de beschrijving van Syrië en Palestina in 1680 te Amsterdam een tweede druk. Vertaald zijn de drie werken alleen in het Duitsch (I. Neurenberg 1687; II. Amsterdam 1681, 2e dr. Neurenberg 1608; III. Neurenberg, 1687, alles 4^o). Op de beschrijving van Mesopotamië volgde de Naukeurige beschrijving der eilanden in de archipel der Middellandsche zee .... (Amsterdam 1688, 4^o). Ook dit boek is opgedragen aan Nicolaas Witsen, evenals de Naukeurige beschrijving van Morea, eertijds Peloponnesus en de eilanden gelegen onder de kusten van Morea en binnen en buiten de Golf van Venetiën (Amsterdam 1688, 4^o). Van dit boek verschenen twee duitsche vertalingen (Augsburg 1688, 4^o; Neurenberg 1712, 4^o), en twee fransche (Amsterdam 1703, 4^o.; 's Gravenhage 1730, 4^o). Onder den titel: Dapperus exoticus curiosus verscheen te Frankfort en Leipzig in 1717/18

[p. 356]

een soort bloemlezing uit zijn werken (2 dln. 8^o).

Dapper was ongetwijfeld een kundig man, die zeer veel materiaal wist te verzamelen van zeer verschillende zijden ten behoeve van zijn landbeschrijvingen. Wij weten ook, dat hij zeer veel talen sprak en schreef. Des te meer verbaast het ons, dat een man, die zooveel landen heeft beschreven, zoo goed als nooit Amsterdam heeft verlaten. Blijkbaar gevoelde hij nimmer de behoefte de landen, die hij beschreef, ook met eigen oogen te aanschouwen. Dat die omstandigheid aan de waarde van zijn boeken niet is ten goede gekomen, spreekt wel van zelf, al blijft hun beteekenis toch nog groot genoeg. Ook werden zij blijkens de herdrukken en vertalingen in dien tijd zeer gewaardeerd. Dapper bleef waarschijnlijk ongehuwd; nergens is ten minste sprake van zijn vrouw of kinderen.

Zie: Dozy, Tijdschr. Aardr. Genootschap. Tweede serie, III, 414 vlg.; Niermeijer in hetz. tijdschr. 1908, 125 vlg.

Brugmans