Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Coudenberghe, Jan de]

COUDENBERGHE (Jan de), of van Couwenberghe, teekent zelf Decouwenberghe, overl. 1521, komt voor in de kapittelakten van Brugge, waar hij kanunnik was, als Fromomt (voor Froidmont), of in het Latijn de Frigidomonte. Hij was de zoon van Arnold en van jkv. Margareta, dochter van Simon Macfer, en behoorde volgens zijn wapen tot een der zeven geslachten van Brussel, waaruit de bestuurders der stad gekozen werden. Hij was priester en komt 14 Mei 1487 voor als secretaris van Philips den Schoone. Bij zijn aanstelling als pastoor van Reimerswaal, 1486/87, wordt hij ook ‘secretarius regius’ getiteld. Door bijzondere gunst van den aartsdiaken, betaalde hij slechts een gedeelte der verschuldigde zegelrechten. Reeds te voren 1484/85 had dominus Joh. de Couwenberghe, clericus, het pastoraat (een gedeelte) verkregen van Haamstede, in het dekenaat Schouwen, doch het bezit werd hem betwist. Het volgend jaar deed hij, koninklijk secretaris, afstand van zijn beneficie, dat gegeven werd aan Ono (lees domino) Paulus de Couwenberg, zijn broeder (die volgt), welke het behield tot 1525.

Jan van C. komt nog voor als koninklijk secretaris in een brief van Margaretha van Oostenrijk 20 Mrt 1518 (n.s.).

12 Aug. 1486 nam Joh. van C. bezit als pastoor der gouden portie van St. Salvator te Brugge; bij zijn dood was hij ook persona, tweede waardigheid, van het collegiaal kapittel dezer kerk. Als pastoor van Reimerswaal had hij moeite met de cellezusters aldaar, wier klooster ten zuiden van de kerk stond. Een oorkonde 11 Februari 1490 getuigt dat zij zich hadden onderworpen door tusschenkomst van de schepenen der stad aan Jan van Couwenberge, deken van Abbenbroek en pastoor van Reimerswaal. Abbenbroek op het eiland Putten had een kapittel, gesticht 1483 voor acht kanunniken, waaronder een deken, die een dubbele prove had. De datum zijner benoeming aldaar is niet bekend. Hij stelde in deze plaatsen een vicaris

[p. 334]

aan. Sinds 1498 verbleef hij het meest te Brugge in een huis, de Reefter genaamd. J.v.C. was een vroom man en groot vereerder der H. Maagd. Bijzonder ijverde hij om de vereering der zeven smarten van O. Lieve Vrouw meer te verbreiden. Hij liet om de geloovigen op te wekken drie schilderijen vervaardigen naar de afbeelding van O.L. Vrouw te Rome bewaard en bekend als geschilderd door den H. Lucas. Deze plaatste hij in zijne drie kerken te Abbenbroek, Reimerswaal en Brugge vóór 1494. Eerst stichtte hij eene broederschap der Zeven Smarten van Maria in de kerk te Reimerswaal, waar deze grooten opgang maakte. Vooral zijn vicepastoor te Reimerswaal, Mr. Jacobus Rogiers, aan wien hij het bestuur der broederschap had opgedragen, stelde alles in het werk om deze te verdedigen tegen haar tegenstanders. J.v. Couwenberghe gunde zich geen rust, totdat de broederschap ook bloeide in zijne kerken te Abbenbroek en Brugge. De vorsten Maximiliaan, Philips de Schoone, Margaretha van Oostenrijk, Karel V en de bisschoppen van Utrecht telde hij onder de leden en beschermers, die hem steunden om de broederschap over heel het land uit te breiden en gunsten voor haar te verkrijgen van den Paus. Ofschoon zwak en ziekelijk, stelde hij op verzoek van Karel V de geschiedenis der broederschap op en gaf deze in druk uit 1519. Reeds te voren had hij in een werkje de buitengewone gunsten bekend gemaakt op voorspraak van O.L. Vrouw te Reimerswaal en Abbenbroek verkregen. Dit anonieme werkje is toch wel van hem (Analecta Bolland. XII, 343) en is getiteld: Miracula confraternitatis septem dolorum beatissime Virginis Marie (Antw., Hend. Lettersnider 1496). Het tweede werkje is: Ortus progressus et impedimenta fraternitatis Beatissime Virginis Marie de Passione, que dicitur de Septem Doloribus (Antw., Mich. Hillenius 1519).

Over deze werkjes en de broederschappen van de Zeven Smarten zie: Analecta Bolland. XII, 333-352; H. Delehaye, La Vierge au Sept Glaives; de Ridder, De devotie tot O.L. Vrouw van VII Weeën, haar ontstaan in Handelingen van het Vlaamsch Maria-congres (1921) II, 87-104; Ad. Duclos, De eerste eeuw van het broederschap der Zeven Weedommen van Maria in St. Salvators te Brugge (Brugge 1922). Een der voornaamste vrienden en medehelpers van J. van Coudenberghe, was de deken van Brielle, Petrus Verhoeven, de Manso. J. van Coudenberghe, vroeger steeds op reis met het Hof als geheimschrijver, was de laatste jaren van zijn leven zwak en lijdend; 1512 klaagt hij in een brief aan Theodoricus Adam van Delft, ook een groot ijveraar voor de devotie van O.L.Vr. van Zeven Smarten. Hij overleed te Brugge vóór 25 Juli 1521 en werd aldaar begraven in de St. Salvatorskerk in de kapel van O.L. Vrouw der VII smarten bij de medestichters der broederschap van Brugge, waaronder ook zijn broeder Paulus. Deze grafzerk met koperen ingelegde platen, rijk versierd, in de vorige eeuw gerestaureerd, vermeldt hunne namen.

Zie: Grijpink, Register op de parochiën I, Zuid-Beveland 122; Scald. 38; Bijdragen bisdom Haarlem XXIV, 187; R. Fruin, Het archief der stad Reimerswaal, 42; Hist. Ep. Ultraj. 349.

Fruytier