Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Boachi, Aquasi]

BOACHI (Aquasi), prins van Asjanti, geb. te Koemassie 24 April 1827, overl. te Buitenzorg 9 Juni 1904, was de oudste zoon van Quakoe Dua, koning van Asjanti, een rijk van eenige millioenen zielen, grenzende aan de nederlandsche bezittingen aan de kust van Guinea, in 1871 verkocht aan Groot-Brittannië.

In 1837 werd namens de nederlandsche regeering door den generaal-majoor Verveer, tijdens het bewind van den gouverneur van genoemde bezittingen, van der Eb, eene overeenkomst met den koning gesloten, waarbij deze beloofde, jaarlijks eenige duizenden soldaten voor Nederlandsch Oost-Indië te leveren. De koning ontving dadelijk een deel der overeengekomen som, en er werd bepaald, dat zijn oudste zoon, en een neef, die volgens de asjantijnsche wet troonopvolger was, Quamin Poko, als gijzelaars voor zijne goede trouw aan den gouverneur zouden worden overgegeven. Eene dergelijke overeenkomst was kort te voren door den koning met den gouverneur der engelsche bezittingen ter kust van Guinea gemaakt.

Beide jongelieden werden in gezelschap van den tolk Welsink, een mulat, naar Nederland overgebracht, en kwamen op de kostschool van S.J.M. van Moock te Delft.

De minister van Koloniën J.C. Baud (I kol. 245), wilde hen voor zendeling doen opleiden ten einde later met hunne medewerking de Asjantijnen tot het christendom te bekeeren. Zij waren daartoe echter niet genegen. Poko wilde, na een jaar te Delft aan de Koninklijke akademie gestudeerd te hebben, alwaar bleek, dat hij het onderwijs niet kon bevatten, officier worden, waarvoor hij bij de jagers te 's Gravenhage als korporaal in dienst trad, maar ook daar gelukte het hem niet aan de examens te voldoen. Het gevolg was, dat hij in 1848 als sergeant naar St. George d'Elmina gezonden werd. Hoewel hem, naar zijn neef later schreef, beloofd was, dat hij na een driemaandelijksch verblijf aldaar tot luitenant benoemd zou worden, bleef hij sergeant en leefde hij zelfs in eene halve

[p. 145]

gevangenschap. In eene vlaag van wanhoop maakte hij zich 15 Febr. 1850 van kant.

Aquasi was intelligenter en leerzamer en van een zachtere inborst dan zijn neef. Hij omhelsde met warmte de christelijke leer, waarin beiden werden opgeleid. Hij dacht later met afschuw terug aan zijne prille jeugd, toen hij somtijds in het gevolg van zijn vader naar den tempel ging over de ruggen van tal van onderdanen. De beul liep voor den koning uit met een bijl en wanneer een neger zich omkeerde om den koning aan te zien, werd hij onmiddellijk onthoofd. Hier te lande waren de jongelieden dikwijls de gasten van koning Willem II en van hertog Bernard van Saksen-Weimar. Zij werden daar als prinsen behandeld. Met de zonen dier vorsten geraakten zij zeer bevriend; met den derden zoon van Saksen-Weimar, later wurtembergsch generaal, bleef Aquasi tot diens overlijden in 1901 in geregelde briefwisseling. De portretten der jongelieden werden op levensgrootte geschilderd en de doeken naar de kust van Guinea gezonden, waar zij aan den koning van Asjanti werden aangeboden. Deze was bij de ontvangst hoogst verontwaardigd, daar hij meende (en hiervan was hij niet af te brengen), dat beiden gevild waren en hun vel (dan wel met kleederen) op het doek vastgehecht was.

Nadat een plan om Aquasi te Leiden te laten studeeren, opgegeven was, werd hij na een op 9 Juni 1843 afgelegd toelatingsexamen student aan de Koninklijke academie te Delft. Hij was onder de studenten zeer bemind en bleef met sommigen hunner ook later bevriend. Zijn beste vriend was H. Linse (IV kol. 921), met wien hij steeds in correspondentie bleef. Hij deed in 1847 met goed gevolg eindexamen voor burgerlijk ingenieur, en werd vervolgens bestemd voor mijningenieur. De bedoeling van den directeur der delftsche academie Dr. G. Simons (V kol. 742) was, dat Boachi en vier anderen, E. van der Elst, S. Schreuder, F.C.H. Liebect en O.F.U.J. Huguenin, die allen voor den nederlandsch-indischen mijnbouw bestemd waren, onder de leiding van C. de Groot van Embden (VI kol. 643), die toch ook nog slechts het diploma van burgerlijk ingenieur bezat, maar reeds een jaar onder prof. Bleekrode eenige mijnkennis had opgedaan, naar Engeland gedetacheerd zouden worden om dit vak beter te leeren dan in Nederland mogelijk was. Boachi kreeg gedaan, dat hij niet onder de leiding van de Groot, dien hij niet mocht lijden, behoefde te staan. Hij werd in afwijking van de andere studenten van Juli 1847 tot Juli 1848 student aan de mijnacademie te Freiberg in Saksen, waar hij o.a. onderwijs genoot van den beroemden Bernhard von Cotta. Weder te Delft teruggekeerd, deed hij later dan zijne ambtgenooten, maar toch nog in 1849 met goed gevolg examen voor mijningenieur. De Groot en drie der anderen (van der Elst bleef in Nederland), werden 19 Febr. 1850 ter beschikking van den gouverneur-generaal gesteld, de Groot om tot ingenieur 2e klasse, de anderen om tot aspirant-ingenieur benoemd te worden. Eerst 22 April 1850 volgde een dergelijk besluit voor Boachi, en hierin was de bijzonderheid vervat, dat hij buitengewoon aspirant-ingenieur zou worden. Een geheim stuk gaf als reden daarvoor op, dat Boachi nimmer aan het hoofd van het korps mijningenieurs zou mogen komen te staan, maar de Groot gaf er later de uitlegging aan, dat nimmer een europeesch ingenieur onder hem zou mogen dienen.

Boachi kwam 9 Sept. 1850 te Batavia aan. Hoe hij op raad van de Groot geen gevolg gaf aan de uitnoodiging van den hertog van Saksen-Weimar

[p. 146]

(die juist op eene verre dienstreis was), is bij het artikel de Groot van Embden vermeld. Misschien omdat hij niet zoo bekwaam was als zijne ambtgenooten, of wel om hem te vernederen, gebruikte de Groot hem slechts als bureau-ambtenaar, terwijl hij hem op zijne vele en verre dienstreizen medenam. In 1852 op Madoera werd hij door de Groot gedwongen, achteruit te rijden, terwijl een pangeran (inlandsch hoofd) vooruit reed. Toen de assistent-resident dit bemerkte, gelastte hij, dat Boachi naast zijn chef vooruit zou rijden. In 1853 waren zij te Banjermassin en logeerde de Groot bij den resident, Boachi bij den pakhuismeester. Bij een feest, dat de resident gaf, werd Boachi aan het souper niet aan de hoofdtafel maar tusschen inlanders van lagen rang en chineezen geplaatst. Dit ziende, verwijderde hij zich. Den volgenden dag bezocht de resident hem, om hem zijne verontschuldiging aan te bieden. Over dergelijke steeds weder door de Groot geprovoceerde onaangenaamheden, ontving deze wel afkeurende brieven van hoogerhand, maar zijne houding bleef dezelfde.

Bij besluit van 30 Dec. 1853 werd Boachi tegelijk met zijne ambtgenooten benoemd tot ingenieur 3e klasse, maar weder (in overeenstemming met eene geheime aanschrijving uit Nederland) met de toevoeging ‘buitengewoon’. Zijne klachten over de Groot werden tegelijk in zoover verhoord, dat hij jaarlijks van April tot October zelfstandig werkzaam zou zijn. Dientengevolge heeft hij in die maanden van 1854 een onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van steenkolen bij de Meeuwenbaai in de residentie Bantam, in die van 1855 een dergelijk onderzoek in het Zuiden van de Preanger Regentschappen. De overige maanden was hij bureauchef van de Groot. Toen hij zich in den aanvang van 1856 bij den gouverneur-generaal Duymaer van Twist over zijn titel ‘buitengewoon’ en den daaraan door de Groot gegeven uitleg, dat geen Europeaan onder hem mocht dienen, beklaagde, zeide deze, dat hij in dien titel, als uit Europa afkomstig, geen verandering kon brengen, maar raadde hij hem, zich hierover in Europa te beklagen. Aan dien raad gevolg gevende, verzocht en verkreeg Boachi verlof en reisde hij 28 Maart 1856 naar Europa. Bij een bezoek aan Simons bleek hem, dat de Groot den titel ‘buitengewoon’ bedacht had, en dit deed hem, daar hij als mijningenieur toch steeds met de Groot te maken zou hebben, besluiten, ontslag uit 's Rijks dienst te verzoeken. Tevens verzocht hij den minister van Koloniën Mr. P. Mijer (III kol. 895) om door huur van landerijen op Java schadeloos gesteld te worden voor de niet vervulling van vroeger aan hem gedane beloften. Deze wees zijn verzoek af, maar nu wist hij van koning Willem III gedaan te krijgen, dat tot eene schadeloosstelling besloten werd. Na langdurige onderhandelingen werd in 1857 bepaald, dat hij eene maandelijksche toelage van ƒ 500 zou bekomen, terwijl hem, ofschoon het nog een beginsel der regeering was, dat koffieaanplant, die een monopolie der regeering was, niet op hare gronden mocht geschieden, bij uitzondering 1000 bouws (710 hectaren) woeste grond in de residentie Madioen voor dit doel in erfpacht werd gegeven. Hij vestigde zich toen te Soeka Radja. Daar hij een slecht administrateur was, werkte hij met verlies en verzocht hij, nadat zijne onderneming geliquideerd was, om een ander terrein, en toen werd hem, eveneens in erfpacht, het land Soekasarie in de toenmalige assistent-residentie Buitenzorg verpacht. Ook dit leverde geen voordeel op, zoodat het in 1898 geliquideerd werd. Hij vestigde zich toen te Bantar Peteh even bezuiden

[p. 147]

Buitenzorg en bleef daar tot zijn overlijden wonen, doch bracht wegens eene slepende ziekte zijne laatste levensmaanden in het hospitaal te Buitenzorg door. In 1898 werd op voordracht van den gouverneur-generaal jhr. C.H.A. van der Wijck zijne toelage tot ƒ 600 's maands verhoogd.

Boachi was in zijn latere levensjaren in Indië zeer geacht en de inlanders hadden voor hem als prins groote vereering.

Hij bleef veel voelen voor zijne delftsche vrienden. In 1854 toegetreden tot de vereeniging van burgerlijke ingenieurs, later genoemd vereeniging van delftsche ingenieurs, bedankte hij in 1859 voor het lidmaatschap, maar werd in 1871 weder lid en tevens correspondent voor Nederlandsch-Indië.

Hij liet verscheidene kinderen na, buiten huwelijk geboren, uit inlandsche vrouwen.

In de Bijdragen tot de geologische en mineralogische kennis van Nederlandsch- Indië, 11e deel (1856), blz. 418, komt een artikel van hem voor, getiteld: Onderzoek naar het aanwezen van steenkolen in het terrein aan de Tjilaloekbaai, Preanger Regentschappen.

In het maandblad de Mijningenieur van Juli 1923 (dus bijna 20 jaren na het overlijden van Boachi), komt een hem zeer afbrekend entrefilet voor, ‘ontleend aan een oud dagboek’. Dit dagboek vertelt eenige onjuistheden; toch kan het moeilijk van een ander dan van de Groot afkomstig zijn, en dan werpt het op dezen een ongunstig licht. Er staat in het entrefilet, dat Boachi bij de oprichting der academie student werd, hij werd dit eerst 19 Aug. 1843, ruim een half jaar na die oprichting. Verder wordt gezegd, dat hij in het tweede jaar de studie moest opgeven; uit eene opgaaf van J.A. Keurenaer (III kol. 688) in de Notulen Kon. Inst. v. ingenieurs van 12 April 1870 blijkt, dat hij in 1847 met goed gevolg examen voor burgerlijk ingenieur gedaan heeft. Het was zijn neef Poko, die 10 Aug. 1844 op de academie is toegelaten, doch in het tweede jaar wegens te weinig vermogens de studie heeft moeten opgeven. Dat Aquasi wiskunde, physica en chemie niet kon volgen, is althans wat chemie betreft, onjuist, want dat vak werd toen te Delft niet onderwezen. Eerst in het begin van 1847 kwam bij Simons het denkbeeld op om Boachi mijningenieur te doen worden. Toen hij te Freiberg was, stelde Simons hem voor, als zoodanig naar zijn vaderland te gaan, ten einde aldaar met behulp van saksische mijnwerkers goud te graven. Daaraan koppelde Baud het denkbeeld, dat vroeger ook reeds door hem was voorgestaan, dat hij dan tevens zendeling zou worden om geheel Asjanti voor het christendom te winnen. Boachi achtte deze combinatie onmogelijk en beschouwde ook het goudgraven als gevaarlijk voor zijn leven. Door bemiddeling van den kroonprins, later Willem III, werd bepaald, dat hij het mijnvak in Nederlandsch-Indië zou uitoefenen.

In eene der aanvullingen op de Encyclopedie voor Nederlandsch Indië komt eene door R.A. van Sandick opgestelde levensschets van Boachi voor. Deze is naar aanleiding van het opstel in de Mijningenieur overgenomen in het Koloniaal weekblad van 16 Aug. 1923, en van Sandick protesteerde in de Ingenieur van 3 Nov. d.a.v. op warme wijze tegen de diffamatie in de Mijningenieur. Nog komen opstellen over Boachi voor in de nummers van de Ingenieur van 20 Oct. en 24 Nov. 1900, het laatste met portret. In het Bataviaasch Nieuwsblad van 11 Juli 1904 komt eveneens een opstel over hem voor. Het daarin gezegde: ‘Pijn-

[p. 148]

lijk, zeer pijnlijk trof hem de slag van een voorbijgang voor den rang van hoofdingenieur’ is geheel onjuist. Zelfs de Groot werd eerst in 1861, dus 4 jaren na de uittreding van Boachi uit den dienst, hoofdingenieur; Boachi is nimmer bij promotie voorbijgegaan. In Eigen Haard van 10 Nov. 1900 heeft Linse een artikel aan hem gewijd, terwijl een zeer uitvoerig stuk van denzelfde is opgenomen als bijlage V achter het verslag der Vereeniging van Delftsche ingenieurs over 1904.

Ramaer