Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Auletius, Alardus]

AULETIUS (Alardus), geb. te Leeuwarden in 1544, overl. te Franeker 21 Jan. 1606, uit onbemiddelde ouders, bracht 12 jaren door op de scholen van zijn woonplaats gedeeltelijk in het ambt van claviger, werd toen goeverneur bij dezen of genen edelman ten plattelande, vergezelde hunne zoons op buitenlandsche reizen om hen bij hunne studiën te helpen. Zelf werd hij 15 Oct. 1569 te Heidelberg ingeschreven en te Genève den 27en Dec. 1580. In de laatste plaats als med. stud. Waarschijnlijk zijn door hem ook nog andere buitenlandsche universiteiten bezocht; althans hij promoveerde tot med. doctor in het buitenland, zonder dat bekend is aan welke hoogeschool. In het vaderland teruggekeerd, vestigde hij zich als geneesheer te Dokkum, waar hij tevens tot rector der latijnsche school werd aangesteld. Vandaar vertrok hij naar Amsterdam, zoowel ter uitoefening van de geneeskundige praktijk als om het rectoraat der scholen waar te nemen. De later beroemd geworden Pieter Paaw ontving aldaar van hem onderwijs in de klassieke talen.

In het jaar 1589 werd hij vóór Mei als eenige hoogleeraar in de geneeskunde te Franeker benoemd. Daar hij geen botanischen tuin had voor zijn onderwijs, kweekte hij allerlei planten aan op een onaangelegd stuk grond, dat bij de academie behoorde. Als geneesheer verwierf hij een grooten naam. In het tijdvak 1589-1603, gedurende welken tijd hij de eenige hoogleeraar voor geneeskunde bleef,

[p. 50]

werden er in het geheel slechts 38 studenten in de medicijnen ingeschreven. De eerste promotie onder hem had plaats in 1596.

Den treurigen toestand der genees- en heelkundige praktijk in zijn gewest schetste hij in eene Monitio ad ordines Frisiae de reformanda praxi medica (Franequerae 1603). Tal van onkundigen en kwakzalvers oefenden die vakken uit, lieten zich duur betalen en vonden meer vertrouwen dan wetenschappelijke artsen. Deze laatsten konden daardoor geene gevestigde praktijk met een behoorlijk inkomen verwerven, en zagen zich wel gedwongen er eene andere kostwinning bij te zoeken. Met één woord, de geneeskunst was in minachting. Hoe dit kwaad te genezen? Volgens Auletius moesten de Staten de toelating als heelmeester en apotheker wettelijk regelen, hunne bevoegdheid omschrijven en een tarief van salarissen vaststellen. De medische studiën aan de academie dienden aangemoedigd te worden door het verleenen van stipendia aan minvermogende studenten in dit vak. Aldus was de strekking van datgene wat Auletius met grooten ernst aan de Staten in bovengenoemd werkje aanbeval. Bij bunne Resolutie van 24 Febr. 1604 werden de Gedeputeerden gemachtigd om in dit opzicht te handelen ‘soo sij tot minste quetsinge ende costen der goede ingesetenen, ende meesten dienste der menschen gesontheit oirbaerlyext vinden sullen’. Later, wanneer is niet bekend, gaf men ook stipendia aan toekomstige medici. Overigens bleven de aangeprezen hervormingen achterwege.

Auletius was gehuwd met Engel Cremers of Cramers; omtrent kinderen wordt niets gemeld. In een Epicedium dialogicum wordt zijn dood 1606 ten zeerste betreurd.

Zijn geschilderd portret door een onbekend kunstenaar is in het stadhuis te Franeker.

Men zie omtrent hem: E.L. Vriemoet, Athenarum Frisiacarum libri duo (1758) blz. 70-72; J. Banga, Geschiedenis van de geneeskunde en van hare beoefenaren in Nederland enz. dl. I blz. 190; W.B.S. Boeles, Frieslands Hoogeschool en het Rijks Athenaeum te Franeker, dl. II. blz. 56-59; J.W. Napjes in Ned. Tijdschr. v. Geneesk. 1925 II, blz. 2559.

Kroon