Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Solsbrugge, jonker Crispinus van]

SOLSBRUGGE (jonker Crispinus van), geb. in Westfalen, data van geb. en overl. onbekend. Hij komt ook voor als Krespijn van Zeltbrugge of van Saltbrugge.

Het blijkt, dat hij in 1535 te Keulen ter dood is veroordeeld, maar hij is uit de gevangenis ontsnapt. In 1561 treffen wij hem als burger van Arnhem, en eigenaar van veengrond in de geldersche en stichtsche venen in het ambt Ede. Hij blijkt iemand van twistzieken en gewelddadigen aard te zijn; telkens had hij processen over de grenzen zijner venen en wanneer hij in het ongelijk werd gesteld, verzamelde hij een bende mannen, teneinde met geweld zijn zin te krijgen. Hij behoorde tot degenen, die 5 April 1566 te Brussel het Compromis teekenden. Ten slotte maakte hij het met zijn twisten zoo bont, dat het Hof van Gelderland in 1566 aan den graaf van Megen last gaf hem gevangen te nemen, hetgeen echter mislukte. In 1566

[p. 1249]

was hij in Werth, een heerlijkheid van Floris van Pallandt, graaf van Kuilenburg, aan den Ouden IJssel in het bisdom Munster, en daar hij ijverig de Hervorming was toegedaan, zond hij van daar een predikant, Johannes genaamd, naar Harderwijk. Toen de commissarissen van Alva in deze stad 29 Juni 1567 de inwoners gingen verhooren, kwam dit uit. In 1567 teekent Solsbrugge met andere edelen een verbondacte tot bevrijding van het vaderland, en zegt 200 gulden toe. Spoedig daarna moet hij zich bij de Geuzen hebben aangesloten. In voorjaar 1568 is hij luitenant van graaf Willem van den Bergh; 12 Mei 1568 komt hij met twee vendels van Schüttorf bij graaf Lodewijk te Wedde; in de eerste dagen van Juni bezet hij het slot Ulft. Omstreeks 20 Juni 1568 is Solsbrugge met drie andere hoplieden in Grieth aan den Rijn en hoorde daar, dat de Spanjaarden het slot 's Heerenberg wilden innemen en verbranden; 26 Juni 1568 bezette hij daarom 's Heerenberg en 28 Juni ook het slot. 3 Juli 1568 schrijft hij dit aan den graaf van den Bergh, bij wien hij grooten invloed had en vraagt om versterkingen. 3 Juli 1568 beveelt hij den drost van Didam met zijn huislieden vier dagen lang aan de wallen te komen werken en teekent alle stukken met ‘Crispinus’. 5 Juli 1568 komen de huislieden onder zijn toezicht werken; door gebrek aan het noodige geld en soldaten kon hij geen voordeel hiervan trekken. 8 Juli 1568 hernemen de Spanjaarden de stad en het slot 's Heerenberg en Solsbrugge trekt op Ulft terug. 14 Aug. 1568 heroveren de Spanjaarden ook Ulft en hij vlucht naar het land van Kleef. 20 Jan. 1569 wordt hij door Alva te Brussel verbannen en zijn goederen verbeurd verklaard. Ook zijn huis in Arnhem, dat op 1400 gulden geschat werd; maar niemand wilde er een bod op doen. Verder bezat Solsbrugge nog twee kleine huizen buiten deze stad, aan de Kraan en het Edesche Veen. Hij schijnt tot de voornaamste burgers van Arnhem te hebben behoord; in alle stukken van verbeurdverklaring staat hij alleen vermeld als ‘Crispinus’.

In 1569 wordt hij in een brief als ‘uitgeweken’ aangeduid. Solsbrugge, onrustig van aard, sluit zich nu bij de Watergeuzen aan. 15 Aug. 1569 is hij in Emden en gaat met eenige andere edelen, die op de vloot der Watergeuzen dienen, een verbond aan. Hij begeleidt eenige engelsche koopvaarders van de Eems naar de engelsche kust; einde Aug. 1569 neemt hij met zijn schip te Harwich levensmiddelen in. Begin Sept. 1569 is Solsbrugge vereenigd met de vloot der Watergeuzen onder admiraal Dolhain. Hoewel hij niet veel verstand van zeezaken zal gehad hebben, benoemt Dolhain hem toch tot kapitein op een buis. Solsbrugge was al een man op leeftijd en de oudste kapitein op de vloot der Watergeuzen. Zijn beide zoons Mercurius en Hannibal zijn aan boord van zijn schip. Met de vloot der Watergeuzen verlaat hij 9 Sept. 1569 de Theems; 16 Sept. 1569 komt hij voor het Vlie voor anker en zeilt 28 Sept. 1569 naar de Eems. Zijn naam wordt later niet meer bij de Watergeuzen genoemd, zoodat hij vermoedelijk in najaar 1569 de vloot weer verliet. Begin Dec. 1570 is Solsbrugge weer bij de geldersche grenzen. Is hij dezelfde als Conraert de Gruetere, ‘ritmaistre’, die 8 Dec. 1570 te Suchtelen in het land van Gulik, op twee mijl van Venlo was, en een opdracht van Oranje had om iets tegen ‘Isis’ te ondernemen? 15 Dec. 1570 neemt Solsbrugge voor de tweede maal 's Heerenberg in, dat geen bezetting van beteekenis had, en ook het slot Ulft. 17 Jan. 1571 moet hij 's Heerenberg weer verlaten en 18 Jan. 1571 ook Ulft.

[p. 1250]

In de eerste helft van 1571 is Solsbrugge in het hertogdom Berg in hechtenis, hoe en waarom blijkt niet. De hertog stond het geldersche hof toe daar tegen hem te procedeeren. In Juni 1571 ontsnapte hij uit het slot Angermund bij Dusseldorf, waar hij gevangen zat. Door de lieden van den hertog vervolgd, werd hij op keulsch gebied achterhaald, eerst op het kasteel Linne gevangen gezet en vervolgens naar Keulen overgebracht. Op een verzoek om uitlevering werd ontkennend geantwoord. 8 Mrt. 1574 is hij uitgesloten van het generaalpardon, te Brussel afgekondigd.

Nu verliezen wij hem uit het oog tot 1577, toen hij op grond van de Gentsche Pacificatie te Arnhem was teruggekeerd. Weder vinden wij hem in processen gewikkeld. Later benoemde de Prins van Oranje hem tot controleur van de artillerie, munitie van oorlog en andere werken. In 1581 en 1582 komt hij voor als hopman. Later is zijn naam niet meer genoemd.

Zie: van Someren, Corr. de J. de Wesenbeke, 139, 184, 193, 197; Poullet, Corr. de Granvelle, III, 318, 622; van Hasselt, Stukken I, 92, 113, 114, 221, 282, 283, 295, 307; van Vloten, Nederl. Volksopst. (1858), I, 90, 144, 215, 288; Franz, Ostfriesland und die Niederl. 29, 45, 98; Altmeyer, Gueux de Mer, 6; te Water, Verbond der Edelen, IV, 60, bijlage H.H.; van Groningen, Gesch. der Watergeuzen, 309; J.S. van Veen, Het graafschap Bergh in den 80-jarigen oorlog in Gelre VIII (1905), 114-150; Tadama, Graaf Willem van den Bergh, bijlage XXIV; Bor, IV, 166; aanteekeningen uit het Rijksarchief in Gelderland, medegedeeld door Dr. J.S. van Veen.

Vogels