Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Ruychaver, Nicolaas]

RUYCHAVER (Nicolaas), geb. te Haarlem, overl. bij Amsterdam 1 nov. 1577, zoon van Mr. Willem Ruychaver en Geertruid van Oudschooten Paulusdr., was gehuwd met Catharina Reiniers, geb. te Amsterdam.

Omtrent den vroegeren levensloop van R. is niets bekend. Wij ontmoeten hem voor het eerst in het voorjaar 1569 als een der eerste Watergeuzen, die van den Prins van Oranje een kaperbrief ontvingen; hij staat bekend als een der edelste en rechtschapenste Watergeuzen. Begin Juli 1569 is hij in Engeland met een opdracht van Oranje; hij is hier nog in Aug. 1569, komt met admiraal Dolhain 16 Sept. 1569 voor het Vlie, en zeilt later met de vloot naar de Eems, waar hij 30 Sept. 1569 aankomt. Begin Juni 1570 huurt hij het schip van Willem voor de Windt te Emden, 10 Juni ontving hij een commissie van Basius om de schepen van Alva bij het Vlie te bestrijden, 13 Juni 1570 gaat hij bij Borkum een verbond aan met Troyen en Menninck en neemt volk aan boord, 14 Juni 1570 is Ruychaver bij het Vlie, en 15 Juni tegenwoordig bij het gevangen nemen van Jan van Troyen door de Spanjaarden. 21 Juli 1570 rekent hij met Basius de buitgelden af en wordt zijn

[p. 1211]

commissie vernieuwd. Begin Sept. 1570 rantsoeneert hij schepen op de Eems, plundert bij Ameland vele haringbuizen en gaat bij Greetsiel voor anker. 7 Sept. 1570 woonde hij in Emden en nam daar de rantsoengelden in ontvangst. Einde Sept. 1570 verlaat Ruychaver met een schip Oostfriesland en zeilt naar het Vlie, want de Watergeuzen willen een aanslag op Enkbuizen doen; de Allerheiligenvloed sloeg de vloot uit elkaar. 15 Nov. 1570 krijgt R. een aanstelling tot kapitein, en een nieuwe instructie; in Nov. plundert hij in de zeeuwsche stroomen het marktschip van 's Hertogenbosch en vindt grooten buit; in Dec. 1570 wordt zijn schip tegelijk met de geheele vloot in Emden vastgehouden, maar einde Dec. 1570 is hij weer vrij. Hij verlaat de Eems en 23 Jan. 1571 rantsoeneert hij een schip op de Maas en bewijst zijn makker Jan van Troyen nog niet vergeten te zijn; hij keert naar Norden terug, gaat 18 Febr. 1571 weer onder zeil en veroorzaakt veel schade in het Vlie. 20 Febr. 1571 behandelt de Geheime Raad te Londen ook de zaak van een schip, dat door Ruychaver genomen was. 22 Febr. 1571 scheept hij zich in naar Ameland; de Watergeuzen worden 23 Febr. door de Spanjaarden verslagen, maar Ruychaver ontkomt; hij keert naar Norden terug, moet 7 Mrt. 1571 die stad verlaten, waarop Basius hem vraagt ook eenige goederen van Landsmeer in ontvangst te nemen. Hij zeilt naar het Norder Wad en zijn naam komt voor onder de kapiteins op de schepen op de Eems; in voorjaar 1571 neemt hij bij Emden het schip van Claes Jansse; 18 Apr. 1571 draagt Lancelot van Brederode hem op, tijdens zijn afwezigheid hem als vice-admiraal op de Eems te vervangen, 14 Juni 1571 ligt hij te Leystaf en heeft het bevel op het schip van Brederode. Begin Aug. 1571 ligt hij met zijn schip voor la Rochelle. Sept. 1571 is Ruychaver weer in de oostfriesche wateren terug. Hij is einde Mrt. 1572 in Dover, rust in la Rochelle een schip uit. Op 1 April 1572 is Ruychaver bij de inneming van den Briel. Hij wordt 5 Mei 1572 door Alva ingedaagd, 3 Juni 1572 wordt hij verbannen. Ruychaver gaat nu naar de landmacht van den Prins over, neemt 12 Juni 1572 Medemblik in; 20 Juli 1572 is hij een tijdlang te Haarlem in bezetting, en 16 Nov. 1572 in Hoorn, waar hij een oproer stilt. Toen de Spanjaarden het beleg voor Haarlem sloegen, was Ruychaver niet meer in de stad, want in Jan. 1573 ligt hij met zijn vendel in de abdij van Egmond, in Aug. 1573 zorgde hij er voor, dat er tijdig hollandsche bezetting in Alkmaar kwam, want de Spanjaarden wilden deze stad ook belegeren. Hij hielp Alkmaar verdedigen. 11 Oct. 1573 neemt Ruychaver deel aan den zeeslag op de Zuiderzee, waar Bossu gevangen genomen werd. Tot najaar 1573 is Ruychaver voor den Prins in Noord-Holland werkzaam. Hij ligt in Oct. 1573 in den Haag in bezetting; toen de Spanjaarden het beleg voor Leiden wilden slaan moest hij 30 Oct. 1573 den Haag verlaten en hield den vijand nog zoo lang mogelijk bij de Geestbrug te Rijswijk tegen. In 1574 werd hij door den Prins naar Antwerpen gezonden, om deze stad aan de staatsche zijde te krijgen; de Spanjaarden ontdekten het plan, en ter nauwernood kon Ruychaver zijn leven redden. In 1575 is hij weer ijverig voor den Prins werkzaam om Noord-Holland te bevrijden. 30 Sept. 1575 wordt hij genoemd als bevelhebber van Zierikzee; toen de Spanjaarden de stad 2 Juli 1576 innamen, mocht de bezetting vrij uittrekken en Ruychaver keerde naar Noord-Holland terug. 22 Jan. 1577 lag hij in Haarlem in bezetting, toen de stad weerstaatsch werd. Hij nam deel aan de mislukte poging van 1 Nov.

[p. 1212]

1577 om Amsterdam te vermeesteren; op den terugtocht werd hij door een persoonlijken vijand lafhartig vermoord.

Zijn portret is in prent gebracht door J. Houbraken, C.W. Faurel en een onbekend kunstenaar.

Zie: Wagenaar, VI, 323; Franz, Ostfriesland und die Niederl., 162-227; van Vloten, Nederl. Volksopst. (1858) I, 160-191, 223, 303-342; ter Gouw, Gesch. van Amsterdam VI, 320, 330, 332, 369; Altmeyer, Gueux de Mer, 39, 78, 81; Bor, I, 289; Blok, De Waterg. in Engeland, 241; Marcus, Sententiën, 242, 245; van Groningen, Gesch. der Watergeuzen, 63, 129, 287; Hagedorn, Ostfriesl. Handel, 273; Snellebrand, Kerkhervorming in Hoorn, 219; Scheltema, Invent. archief van Noord-Holland, 140 v.; Smit, Den Haag in den Geuzentijd, 152; Konst- en Letterbode, 1840, II, 185, 187; Calender of State Papers, Acts of the Privy Council, VIII, 69; in het bijzonder: de papieren van Nicolaas Ruychaver, berustend in het Provinciaal Archief van Noord-Holland te Haarlem, en in afschrift in het Krijgskundig Archief van den Generalen Staf te den Haag.

Vogels