Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Regout, Petrus Dominicus]

REGOUT (Petrus Dominicus), geb. te Maastricht 23 Mrt. 1801, overl. te Vaeshartelt, gemeente Meersen, 18 Febr. 1878, was het eenige kind van P.L.D. Regout en G. Nysten.

Zijn vader had een glas- en aardewerkwinkel. Hij overleed in 1814, toen zijn zoon leerling in de laagste klasse van de 2e afdeeling van het gymnasium was. Hij werd daar afgenomen ten einde zijne moeder, eene energieke vrouw, in den winkel te helpen. Doordat moeder en zoon steeds erop uit waren, de beste waar te leveren, breidde zich hunne zaak steeds uit. Hij had reeds vroeg plannen gemaakt tot oprichting eener fabriek van de voorwerpen, waarin hij handelde en hij wist langzamerhand, door bezoeken aan dergelijke fabrieken in Luik en omstreken, achter vele geheimen, noodig bij die fabricage, te komen.

Toen de omwenteling van 1830 uitbrak en daardoor Maastricht, dat geheel door opstandelingen omgeven was, doch door generaal B.C.J. baron Dibbets (III kol. 284) voor Nederland behouden hield, totaal werd uitgeput, meende men algemeen, dat al hetgeen industrie was of daarmede verband hield, aldaar onmogelijk was. Er ontstond een soort gewapende vrede, en Maastricht ging langzaam achteruit. Maar wellicht juist daardoor kon het

[p. 1166]

plan van Regout tot oprichting eener fabriek slagen, daar er zeer groote werkloosheid heerschte. In 1834, toen de algeheele afsluiting van Maastricht door de Belgen een einde genomen had, richtte hij eene kristal- en aardewerkfabriek op, en het volgende jaar werkte hij reeds met 100 arbeiders. Later kreeg deze fabriek den naam ‘Sphinx’.

In 1835 overleed Regout's moeder en kreeg hij de uitsluitende leiding der zaken. Na eenige jaren werd de fabricage van fijn aardewerk aan de fabriek toegevoegd, en verkreeg zij een uitstekenden naam in binnen- en buitenland. Reeds in 1841 had zij een zoo groot bedrijf, dat Regout van koning Willem II het landgoed Vaeshartelt onder Meersen kon koopen. Deze bezitting werd langzamerhand uitgebreid, zoodat zij in 1851 eene oppervlakte van 121 hectaren besloeg.

In 1845 werd door hem met eenige buitenlanders de Aken-Maastrichtsche spoorwegmaatschappij opgericht. Regout werd president-commissaris en ontving ten behoeve dezer maatschappij van den minister van Financiën van Hall de dominiale steenkolenmijn onder Kerkrade, wier ondergrondsch bedrijf tot vrij ver in Duitschland loopt, voor 100 jaren in huur. Hij was tot 1849 lid der centrale commissie voor dezen spoorweg, en tot 1851 lid der commissie van contrôle. In dien tijd is de zijlijn Simpelveld - Kerkrade in het belang van den afvoer der kolen o.a. naar Maastricht aangelegd; daarop werd nimmer passagiervervoer toegelaten. Wegens verschil met de overige directeuren onttrok Regout zich in laatstgenoemd jaar aan deze directie.

Omstreeks 1846 heeft Regout op persoonlijk verzoek van koning Willem II aan 23500 geweren, die van vuursteenen voorzien waren, een stelsel met percussies, dat veel minder gevaar voor weigeren aanbood, aangebracht. Ook werd in dat jaar door hem met eenige anderen de Koninklijke papierfabriek opgericht onder de firma Lhoest, Lammens en Co. Directeur was tot 1893 L.J. Lhoest. De eerste stoombootdienst op de Maas tusschen Maastricht en Rotterdam werd door hem opgericht. In 1848 bleek het aan Regout, dat hij het materiaal voor de porscleinfabricage (kaolin), dat tot dien tijd van vrij ver aangevoerd moest worden, even goed in de nabijheid zijner fabriek kon bekomen. Ook deze ontdekking was voor hem een groot voordeel.

In 1850 werd door Regout, die nu langzamerhand het een en ander betrekkelijk de groote fabrieken aan zijne zonen kon overlaten, al hield hij tot zijn overlijden het heft in handen, te Maastricht eene gasfabriek opgericht. Hij heeft in plaats van ijzeren, glazen gasbuizen ingevoerd, hetgeen in den aanvang goed voldeed, maar na jaren zeer veel herstelling door breken der buizen, ook tengevolge van boomgroei, veroorzaakte. In 1862 heeft burgemeester W.H. Pyls (IV kol. 1102) gedaan gekregen, dat de concessie niet verlengd werd, de gasbuizen waren te weinig waard om die uit den grond te nemen. Een net van ijzeren buizen werd in den grond gelegd, maar bij ontgravingen vindt men de glazen buizen nog dikwijls. In 1868, toen Regout langzamerhand begon meer aan zijn zonen over te laten, waren aan zijne gezamenlijke fabrieken 2600 arbeiders en 60 beambten. De fabrieken hadden eene oppervlakte van 8 hectaren; er waren 12 brandspuiten, de productie der fabrieken was 5 millioen kilogram 's jaars, de werklieden ontvingen aan arbeidsloon ruim 2 millioen 's jaars.

Regout was zeer eerzuchtig, maar heeft het onder het oude régime nooit gedaan kunnen krijgen, lid der Provinciale Staten van Limburg te worden.

[p. 1167]

Wel is hij in dien tijd eenige jaren lid van den Raad van Maastricht geweest, en jaren lang lid der Kamer van koophandel aldaar. Toen de grondwet herzien was, en als overgangsmaatregel bepaald was, dat de leden der Eerste Kamer door den Koning benoemd zouden worden uit kandidaten, waarvan er in elk Tweede-Kamer-kiesdistrict twee gekozen zouden worden, zoodat voor Limburg de keuze van 3 leden uit 10 kandidaten moest plaats hebben, koos het district Maastricht Regout bij eerste stemming op 30 Nov. 1848 tot kandidaat, en koning Willem II, die zeer met Regout ingenomen was, benoemde hem 11 Jan. 1849 tot lid. In Sept. 1850 werd hij door de Provinciale Staten van Limburg herkozen. Hij trad hier met kracht, dikwijls met hartstocht voor de belangen zijner provincie op. Hij was een voorstander van protectie; hij was van oordeel, dat als alle natiën de tollen afschaften, dit zonder twijfel het beste ware, maar dat, waar bijna alle landen de tollen opvoeren, Nederland hierin niet mag achterblijven, wil het zijne industrie niet zien verloopen.

Zeer bezorgd maakte Regout zich over de aftappingen van de Maas door België. De Belgische regeering had even ten noorden van de grens eene prise d'eau aangelegd om de Zuid-Willemsvaart van uit de Maas te voeden, maar ook om een groot aantal hectaren heidevelden in de Kempen (provincie Antwerpen) met het zoo vruchtbaarmakende Maaswater te bevloeien. Daar deze bevloeiingen steeds werden uitgebreid en België bovendien een kanaal van het Kempensch kanaal naar Antwerpen aanlegde, dat van uit de Maas gevoed werd, werd steeds meer water aan die rivier onttrokken, de stroomsnelheid op de Zuid-Willemsvaart werd steeds grooter, en eindelijk kwam het van de bevloeiingen afkomstige water op het gebied van de Dommel, waardoor deze landstreek van tijd tot tijd overstroomde. Tevens werd door een en ander juist in droge tijden de vaardiepte op de Maas veel geringer. Reeds in 1850 waren de ministers van binnenlandsche zaken Thorbecke (waterstaat behoorde toen onder zijn departement) en van buitenlandsche zaken Mr. L.A. Lightenvelt, gewaarschuwd, dat België op deze wijze de nederlandsche belangen benadeelde. Er werd toen niets aan gedaan, maar toen Thorbecke kamerlid voor Maastricht was, heeft hij er herhaaldelijk over gesproken, o.a. interpelleerde hij het ministerie daarover op 13 Mei 1856. De volgende minister van buitenlandsche zaken jhr. Mr. D.T. Gevers van Endegeest (III kol. 464), gesteund door de adviezen van den hoofdingenieur W. Badon Ghyben (I kol. 215), verklaarde de nadeelen op verre na niet zoo groot als Regout in de Eerste Kamer en in verschillende brochures, en anderen o.a. in dagbladartikelen voorgaven. Bij de behandeling der Staats-begrooting voor 1858 diende het Tweede-Kamerlid Mr. P.F.E. van Wintershoven eene motie in, waarin de regeering dringend uitgenoodigd werd, de belangen van Nederland bij de regeling der aftappingen uit de Maas met kracht te handhaven. In de Eerste Kamer diende Regout dezelfde motie in. Terwijl die in de Tweede Kamer op 19 Nov. 1857 zonder hoofdelijke stemming aangenomen werd, werd die in het Hoogerhuis, hoewel het woord dringend er uitgenomen was, slechts met 17 tegen 12 stemmen aangenomen.

Bij de behandeling van een wetsvoorstel van den minister van Financiën Mr. P.P. van Bosse tot het belangrijk verlagen van de in-, uit- en doorvoerrechten werd dit sterk door Regout bestreden. Het werd in de vergadering der Eerste Kamer van 12 Mei 1859 met 19 tegen 16 stemmen

[p. 1168]

verworpen. Hierover was men in Limburg ontstemd, en vooral door den invloed van het lid der Staten, tevens wethouder van Maastricht, Pyls werd Regout bij zijne periodieke aftreding als Eerste Kamerlid op 12 Juli 1859 door den volbloed liberaal jhr. Mr. F.B.H. Michiels van Kessenich vervangen. Zijn ambtgenoot L.F.H. Beerenbroek, die evenals Regout gestemd had, trad eerst zes jaren later af, en werd toen en later steeds herkozen.

Sedert dezen tijd heeft Regout getracht, de belangen van Limburg op andere wijze te behartigen, en daarmede is hij nog jaren lang met kracht voortgegaan. Omtrent zijn streven krijgt men vooral een goed denkbeeld bij lezing eener in 1864 uitgegeven brochure, waarin de vraag behandeld wordt, wat Thorbecke voor Limburg gedaan heeft. Waar inmiddels onder diens tweede ministerie op 12 Mrt. 1863 het Maastractaat tot stand gekomen was, schijnt het dat de grieven omtrent de Maasaftappingen toen niet meer op hunne plaats waren.

Een ander door Regout breed uitgemeten bezwaar was de spoorweg tusschen Elsloo en Bunde, die een eindweegs over de helling van een vrij steilen berg loopt. Hij achtte den toestand hier zoo gevaarlijk, dat hij zich, als hij van Maastricht of van een zijner buitenverblijven naar het noorden wilde reizen, per rijtuig naar het station Beek liet brengen. Op 25 Sept. 1892 is hier werkelijk eene vrij belangrijke verzakking geweest, waarbij het terrein tot een grootsten afstand van 60 meter is vooruitgeschoven, gevolg van het afdammen van eene waterleiding ten behoeve van herstel van een duiker onder dien spoorweg. Ook over het ophoogen van een weg onder Heer, waardoor de heugemsche overlaat sterker werkte, beklaagt hij zich.

De minister van Financiën, G.H. Betz, had gedreigd, aan de bevoorrechte positie van Limburg sedert 1839 op het stuk van belastingen een einde te maken. Ook dit is een groote grief van Regout; kort daarna (in 1865) is werkelijk aan deze onregelmatigheid een einde gemaakt, hetgeen hem natuurlijk geenszins beviel.

Van 1861 tot 1865 was Regout voorzitter der Vereeniging van nederlandsche industrieelen.

Regout heeft in de nabijheid van Maastricht, behalve het door hem zelf bewoonde Groot Vaeshastelt, nog vier buitenverblijven gesticht of gekocht en uitgebreid. Zijne bedoeling, waaraan na het overlijden zijner weduwe gevolg gegeven is, was dat elk zijner vijf zonen een buitenverblijf zou hebben.

Regout was een man van bijzonder helder inzicht in zaken. Het geluk heeft hem bovendien steeds gediend. Kort voor zijn overlijden schonk hij aan een aantal gemeenten zeer fraai bewerkte inktkokers met zijn levensgroot portret als kamerheer van den Paus.

Hij huwde 17 Juni 1825 met Maria Aldegonda Hoeberechts, geb. 19 Sept. 1798, overl. 14 Nov. 1878. Hij had bij haar vijf zonen, die allen in zijne zaken geëmployeerd waren en deze later hebben voortgezet (zie de voorg. art.).

Hij schreef: La navigation sur la Meuse et le canal de Maestricht à Bois le Duc (Maastr. 1849 en 1858, 2e uitgaaf 1860, 2 dln.); De Maas, de Zuid-Willemsvaart en de wateraftappingen in België (den Haag 1859); Beschouwingen over de Maaskwestie, naar aanleiding van het rapport der commissie van enquête over den toestand van de Maas en de Zuid-Willemsvaart (den Haag 1861); Adres aan den minister van financiën, houdende verzoek om: a. vooralsnog tot geene tariefherziening over te gaan,

[p. 1169]

dan nadat de tractaten met onze naburen bekend en gesloten zullen zijn, b. in dat geval, bij doelmatig geachte verlaging van regten, niet het verderfelijk beginsel van tarifering naar de waarde tot grondslag te nemen, maar wel naar het gewigt (Maastricht 1861); De bezwaren van handel en nijverheid tegen het wetsontwerp tot herziening van het tarief van in, uit- en doorvoer ('s Gravenhage 1861 en 1862, 3 dln.); Considérations sur la revision du tarif des douanes des Pays- Bas, en rapport avec les traités de commerce conclus entre la France, l' Angleterre, la Belgique et l' Allemagne (la Haye 1862); Wat heeft Limburg voor den heer Thorbecke, en de heer Thorbecke voor Limburg gedaan? Beantwoord (Maastricht 1864); Peut-on se servir en toute securité de la ligne du chemin de fer de l'état de Maestricht à Sittard? (Maastricht 1865).

Ramaer