Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Houbraken, Judocus]

HOUBRAKEN (Judocus), geb. te Geldrop, omstreeks 1619, waarschijnlijk een bloedverwant van Henricus, die voorafgaat, apostolisch vicaris van 's Hertogenbosch, overleed te Antwerpen 20 Mei 1681. Hij behaalde 1639, bij de promotie der filosofie aan de universiteit te Leuven, als student van het Verken, de tweede plaats van 157. Daarna volgde hij de theologische studiën, werd 1634 benoemd tot subregent en 1645 tot professor in het Verken. Intusschen behaalde hij den graad van baccalaureus en licentiaat in de theologie. 20 Februari 1649 verkreeg hij op aanvraag het professoraat in de rhetorica, in plaats van den overleden Nicolaas Vernulaeus, en een kanunnikdij in St. Pieter te Leuven. Ook te Mechelen kwam hij in het bezit van een kanunnikdij van Zellaer in de Sint Romboutskerk. Krachtens de privilegiën der universiteit werd hij 1650 gegradueerd kanunnik in de kathedraal te Antwerpen, waar hij zich vestigde en tot scholaster van het kapittel werd gekozen, 1670. 2 Aug. 1657 of 58 hadden de vijf nog in leven zijnde, bejaarde kanunniken van het kapittel van het bisdom van 's Hertogenbosch hem tot vicaris-capitulaar benoemd. De H. Stoel kende hem alleen gezag toe over het gedeelte van het bisdom gelegen onder de spaansche Nederlanden, tot 1662, toen het besluit werd genomen, dat de aangestelde apostolischvicaris geheel het voormalige bisdom zou besturen. J. Houbraken wendde lang alle pogingen aan om deze maatregelen te voorkomen of te doen intrekken. Het besluit werd niet terug genomen. Houbraken wist zich te handhaven op de een of andere wijze en oefende herhaalde malen jurisdictie uit, hetzij als plaatsvervangend vicaris, hetzij omdat de hangende zaak over de jurisdictie van het kapittel nog niet geheel beslist was. Het geschil, waarvan het verloop nog in 't duister ligt, werd tot een volledige oplossing gebracht door zijn benoeming als apostolisch vicaris in 1677. Volgens v.d. Velde, Synopsis monum. archiep. Mechlin. III, 850, herhaald door Coppensen Schutjes, Gesch. bisdom 's Hertogenbosch, werd Houbraken na den dood van den antwerpschen bisschop Capello tot vicaris gekozen om sede vacante dat

[p. 812]

bisdom te besturen. De Ram, Synodicon Belg. III blz. XLVII, verzekert, dat Houbraken niet nà den dood van bisschop Cappello, maar van bisschop Aub. v.d. Eede, overl. 6 Nov. 1678, onder de vicarii sede vacante werd gekozen.

Zoodra hij benoemd was door Paus Clemens IX tot apostolisch vicaris, zond hij een verslag op naar Rome over het bisdom 's Hertogenbosch. Dit verslag bewijst, dat hij goed op de hoogte was van de toestanden en de spreuk van zijn wapen ‘cordate’ eer aan deed. Het verslag is gedrukt in Taxandria XXIII (1916), 10-14, 79-87. 217-224.

Met Balth. Sweerts, kanunnik van het antwerpsch kapittel van O.L. Vrouw, was Jud. Houbraken curator in den boedel van den overleden deken Franc. Dingkens. 2 Mei 1659 verkochten zij de heerlijkheid van Westdorpe.

Bij de plechtige uitvaart van koning Philips IV in de kathedraal te Antwerpen hield Jud. van Houbraken de lijkrede, welke het volgend jaar in druk werd uitgegeven bij Plantijn onder den titel: Oratio funebris in exequiis Philippi IV Hispaniarum ac Indiarum regis Catholici, Belgarum et Burgundionum principis, etc. Habita a Judoco Houbraken ecclesiae cathedralis Antverpiensis canonico et episcopatus Sylvae ducensis vacantis vicario generali, dum eidem honorifica et lugubri pompa moestissimus civitatis Antverpiensis clerus, senatus et populus in aede cathedrali parentabat die 18 Dec. 1665. Accedunt icones tumuli, in eadem aede et exequiis extructi cum monumento sepulchrali eidem tumulo inscripto a Casperio Gevartio caesareo regioque consiliario et historiographo (Antv. ex off. Plant. Balth. Moreti, 1666 41 blz. in fol., waarvan 3-25 oratio fun.). Foppens, Hist. ep. Silv. 118-121, nageschreven door v.d. Velde, Coppens en Schutjes, vermeldt nog twee werken van J. Houbraken: Dissertatio de Iride inversa en De Sanctitate Sacerdotii. Hij zegt niet of en waar ze gedrukt zijn, doch dit vermeldt hij ook niet van de aangehaalde ‘oratio funebris’. In het werkje Oeconomia moralis clericorum auctore Gum. Cranio, reeds 1652 goedgekeurd, doch eerst Antv. 1710 gedrukt, komt een latijnsch vers van 6 regels voor ter eere van den schrijver door ‘I. Houbraken, S.T.L. philosophiae prof. in paedag. Porci’. Noch Foppens, Bibl. Belg, noch Paquot of Biogr. Nat. enz. maken eenige vermelding van J. Houbraken. De neef van Houbraken Justus Sannen of Synnen, kanunnik van de kathedraal te Antwerpen richtte aldaar in de St. Ursula-kapel een marmeren gedenkteeken met afbeelding op bij het graf van zijn oom met een opschrift, waaruit blijkt dat J. Houbraken nog den titel voerde van pro-notarius apostolicus en dat zijne halve zuster Joan. Maria Santvoort, overl. 1 Mrt. 1682, in zijn graf bijgezet werd. Het gedenkteeken verdween 1799, toen men de kathedraal begon af te breken.

Zie: Analectes hist. eccl. Belg. XX, 1886, 226, 255; Bijdr. gesch. Zeeuwsch Vlaanderen I, 304-306.

Fruytier