Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Hackius, Petrus]

HACKIUS (Petrus), Hack, Hakkius, Hak of Ackyus, stierf tusschen 9 Mei en 8 Aug. 1596. Vóór hij predikant werd heeft hij ‘onder de musicyns in de capelle ende int hof des keysers’ geleefd. In 1577 vinden wij hem als veldprediker bij het vendel van Gerrit de Jonge van Haarlem, destijds te Wachtendonk in het geldersche in garnizoen. Juni 1578 verhuisde hij naar Leiden, aangesteld tot ‘regent van der pedagogie’, het ‘collegium voor de schamele studenten’ aldaar. In verband daarmee vinden we sub den 28en dier maand zijn naam in het album academicum der Universiteit van die stad. Reeds het volgend jaar legde hij dien post neer. Trouwens kon zijn regentschap hem ook moeilijk voldoening geven: hij had noch bursalen, noch geschikte woning. Logisch gevolg van dat woninggebrek zou geweest zijn, dat hij toen de stad had verlaten. Intusschen schijnt hij dat toch niet te hebben gedaan. Integendeel heeft hij levendig aandeel genomen in de twisten, die destijds den magistraat en den kerkeraad der stad in botsing brachten en haar geheele leven beroerden: de twisten omtrent Caspar Coolhaes (I kol. 632) en zijn inzichten omtrent de kerkelijke tucht. Hackius stond in die twisten zóózeer aan de zijde van Caspar Coolhaes, dat hij zich zelfs aan het vertalen van een boekje, een ‘copulaet uut Gualtero’, zette, om voor dezen in de bres te springen. Geen wonder dat een poging om hem tot predikant van Leiden beroepen te krijgen, bij de tegenstanders van Coolhaes op sterken weerstand stuitte. Toch is hij dit geworden. 29 Oct. 1581 was het reeds zóóver, dat hij vier weken op proef zou komen, om dan, had men geen bezwaren, aan de gemeente verbonden te worden; wat zeker wel gebeuren zou, want de groep kerkeraadsleden, die zou aftreden als deze zaak doorging, naar Jan Cabelliau ons vertelt, was maar klein, terwijl èn de magistraat èn de meerderheid in het consistorie hem wenschten. Het was anders wel het paard van Troje binnengehaald, want Hackius heeft den leidschen burgerlijken en kerkelijken voormannen veel moeite veroorzaakt. Zoo bijv. in 1584, door van den kansel scherpe critiek te oefenen op prins Willem van Oranje en de door het hof bij gelegenheid van den doop van Frederik Hendrik ten toon gespreide weelde. Kort nadat deze moeilijkheid weer zoowat uit den weg geruimd was, vroeg men van Medemblik uit Hackius' leendienst aan. Niettegenstaande daar toen vrij wat bezwaren tegen in werden gebracht, heeft hij de genoemde stad in het jaar 1585 toch eenigen tijd geholpen. Veel goeds heeft zijn komst voor haar echter wel niet afgeworpen. Want het is een tijd van voortdurenden

[p. 662]

twist geweest; tusschen den magistraat, die hem wilde handhaven, en Sonoy, die hem het betreden der stad verbood. Ten slotte kwam prins Maurits er aan te pas en moest hij op bevel van dezen naar Leiden terug. Het pleit niet voor Hackius, dat toen daar weer moeilijkheden met hem rezen en dat bovendien nu ook de overheid, wier partijgenoot hij toch was, hem aan de tuchtsoefening van den kerkeraad overgaf; 14 Nov. 1586 werd hij geschorst. Pogingen tot verzoening in de dan volgende jaren maakten echter, dat hij Aug. 1589 voorloopig, en 15 Mrt. 1590 voorgoed weer in zijn ambt werd hersteld. Het was slechts uitstel van executie, want zijn onhandelbaarheid bezorgde hem 24 Oct. 1595 zijn afzetting.

In 1587 woonde hij op de Steenschuur. Na zijn dood kreeg zijn weduwe, Barbera Adriaensdr., gratis een huisje op het Bagijnhof ter bewoning, benevens 50 gld. jaarlijks voor de opvoeding van haar zoontje, dat ook predikant moest worden. Tijdens zijn schorsing, 23 Dec. 1586, heeft hij zich nog laten inschrijven als student in de medicijnen. Dat hij een bekwaam man was, blijkt uit zijn schriftelijke nalatenschap, die, behalve uit de reeds genoemde bewerking van Gualtherus' boekje, uit drie werken bestaat, n.l.: Brutum fulmen, dat is: crachteloose blixem; daer mede wordt bewesen, dat de verclaringhe des bans, uytghesproken van .... paus Sixto quinto tegen .... Henrick van Bourbon .... is te achten voor ijdel .... (Leyden 1588); Biblia .... trouwelijk verduijtschet, met seer schoone Annotatien na den Geneeffschen exemplaar (en van Aug. Marloratus) nu eerst uyt de Francoysche Taale in de Nederduytsche spraek overgeset door P.H. (Leyden 1581); en een 2e druk van deze uitgave in 1591, vermeerderd met een Chronyke ofte Tijdtreekening over de geheele Bijbel.

Zie: Wagenaar, Vaderlandsche Historie, VIII, 27, 259; Mededeelingen van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde Jrg. 1897-98, blz. 27-30; G. Brandt, Historie der Reformatie I (Amst. 1671) 622; Werken der Marnixvereeniging, S. III, dl. II, blz. 231; Is. le Long, Boek-zaal der Nederduytsche Bijbels (Amst. 1732) 740-45; G.D.J. Schotel, Een studentenoproer in 1594 (Leiden 1867) 8 vv., 98; F. Reitsma, Geschiedenis van de Hervorming en de Hervormde Kerk (Utr. 1916) register in voce; Het Protestantsche Vaderland in voce; J.H. Hessels, Ecclesiae Londino-Batavae Archivum III (Cantabr. 1897) no. 752; P.C. Molhuysen, Bronnen tot de geschiedenis der leidsche Universiteit I ('s Grav. 1913) register in voce; P.J. Blok, Geschiedenis eener Hollandsche Stad III ('s Grav. 1916), register in voce; Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde Ve R. dl. VIII, blz. 268 vv.

van Schelven