Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[p. 501]

F.

[Faber, Engelbert]

FABER (Engelbert) of Fabritius, geb. omstr. 1520, stierf 8 Sept. 1580 te Venlo aan de pest. In 1559 leefde hij te Gustorf, niet ver van Keulen. Het volgend jaar moest hij echter zijn geboortestreek verlaten. Naar Frankfort aan de Main vertrokken, werd hij daar lid van de nederduitsche vluchtelingenkerk. Kort daarop werd hij predikant te Wolfsheim in de Rijnpalts. 1565 bracht hij, met goedvinden van keurvorst Frederik III, een bezoek aan zijn vaderland, bij welke gelegenheid hij zelfs openlijk te Roermond schijnt te hebben gepreekt. Weer naar Wolfsheim teruggekeerd, heeft hij het daaropvolgend jaar het bezoek aan deze streken hervat. 7 Sept. 1566 toch was hij, tesamen met Petrus Dathenus (zie II, kol. 367 vv.) op een vergadering te Keulen, waar - waarschijnlijk althans - eenige voorloopige besprekingen gehouden zijn over het bijeenroepen van een dergelijk convent als in 1568 te Wezel gehouden is. En niet lang daarna vinden wij hem opnieuw te Venlo en te Roermond: en evenzoo opnieuw in laatstgenoemde stad als prediker optredend, eerst op de markt en later zelfs in een kerkgebouw. Daarna keert hij ten tweeden male naar Wolfsheim terug. Voorzomer 1571 nam hij deel aan het toen te Frankenthal gehouden bekende godsdienstgesprek tusschen Doopsgezinden en Gereformeerden. Najaar 1572 wordt hij, als opvolger van Gerardus Verstege, superintendent van het Ambt Alzei, in verband waarmee hij toen te Gau-Odernheim is gaan wonen. Na den dood van keurvorst Frederik III van de Palts (1576) moest hij, in verband met de politiek van diens zoon Lodewijk VI, uitwijken. Eerst gaat hij dan naar Keulen om daar een poosje dienst te doen als predikant. Vervolgens, in 1577, naar Berleburg. Een verzoek, daar tot hem gekomen, om predikant te worden in het vroegere Cistercienserklooster Gnadenthal bij Oestrich in de buurt van Wiesbaden zal hij wel niet hebben aangenomen. Want 't volgend jaar treffen wij hem, naast Johannes Fontanus (zie I, kol. 873), als veldprediker bij de troepen van Johann Casimir van de Palts aan, gedurende diens tocht naar Vlaanderen. Na als afgevaardigde van de zgn. Overlandsche d.i. Paltsische classis, aan de synode te Dordrecht (1578) te hebben deelgenomen, duikt hij te Arnhem op. Als hij - zooals Bockmühl verondersteld heeft - werkelijk identiek is geweest met den overigens onbekenden predikant daar ter stede, die ‘de hoefsmid’ wordt genoemd, heeft hij daar 7 Sept. 1578 in de Broerenkerk gepreekt. In allen gevalle is hij er echter hofprediker geweest van Jan van Nassau, met wien hij nauw verbonden was. Eind 1578 ging hij naar Venlo en is daar toen tot zijn dood gebleven. 1586, bij de inneming der stad door de troepen van Parma, ontzag men zich niet zijn graf in de Nicolaïkerk te schenden.

In 1562, tijdens zijn verblijf te Wolfsheim, gaf Faber een duitsche vertaling van het in dialoog-vorm geschreven tractaat Een vriendelicke tsamensprekinghe van der Doope der jongher onmondigher kinderen van Bernard Buno of Bouwa, predikant te Eilsum en vader van den bekenden oostfrieschen theoloog Daniël Bernardsz. Eilshemius (zie IV, kol. 560): Dialogus Das ist ein gespräch zweyer Personen von dem Tauff der jungen

[p. 502]

kinder ... (ex. van een editie van 1563 in de Preussische Staatsbibliothek te Berlijn). 23 Apr. 1562 zond Faber een exemplaar er van ter kennismaking aan Bullinger toe.

In hetzelfde jaar deed hij ook nog verschijnen een vertaling van Micronius' werk over het nut van de Christelijke samenkomsten: Kurtzer und Christticher Bericht Martini Micronii, von dem Nutz, Wirdigkeit und Nothwendigkeit der Christlichen Versamlung (Heidelb. 1563) (ex. in de Preussische Staatsbibliothek te Berlijn).

Uit zijn huwelijk met Agnes Quadt von Kinckelbach (wier zuster met Johannes Wieradius getrouwd is geweest) werd Tobias Faber of Fabritius geboren. 1559 werd deze, vermoedelijk door Hermes Backerel (zie II, kol. 57) op 't landgoed eener familie van Galen, die onder Grevenbroich woonde, gedoopt. Pinksteren 1583 aanvaardde hij tijdelijk, tot de komst van Dr. Paulus Crocius, een predikantspositie te Laasphe. Daarna stond hij te Heidelberg. 20 Juni 1594 verhuisde hij naar Mosbach en 1 Mei 1612 naar Schriesheim. Van zijn hand verschenen de volgende vertalingen: van Beza's Responsio ad quaestionem et responsionem Danielis Hoffmanni in gravissima de Coena Domini Controversia; altera pars (Genev. 1585), waarin een opdracht aan graaf Lodewijk van Sayn-Wittgenstein (1590); voorts van Daniel Tossanus, Theses et antitheses brevissimae: Das ist kurtze und richtige Articul (Heidelb. 1593) (ex. in de Staatsbibliotheek te Breslau); en Die römische Exempelmarck, d.i. Summarische Erzehlung der fürnembsten menschlichen Aufsätze der römischen Kirche, aan 't eind waarvan: Kurtz Bedencken weylandt Herrn Johann Johannis a Lasco ob den Christen .... erlaubt sey, sich in und bey dem Pabstischen Gottesdienst .... finden zu lassen (Neustadt a/d Hardt 1608) (ex. in de Preussische Staatsbibliotheek te Berlijn) met opdracht aan de gebroeders George, Wilhelm en Ludwig von Sayn, graven van Wittgenstein; tenslotte Kirchenfriedt (Mannheim 1609).

Engelbert Faber heeft ook nog een tweeden zoon gehad, die echter vóór Nov. 1578 gestorven is; is deze misschien identiek geweest met den 14 Mei 1574 aan de academie te Heidelberg ingeschreven Jacobus Faber Gostorfiensis? Een zoon van Tobias was weer Johannes Tobias Fabricius, die vanaf 6 Nov. 1617 te Heidelberg heeft gestudeerd en daarna predikant te Schlierbach bij Lindenfels en - 1631 en later - te Sonsbeck is geweest.

Dat Engelbert Faber een man is geweest, die achting genoot, blijkt zoowel uit 't feit dat zijn weduwe te Keulen door de duitsch-Gereformeerde kerk daar meermalen financieel gesteund werd, als uit 't getuigenis dat Tossanus over hem heeft gegeven.

Zie: Monatshefte für rheinische kirchengeschichte, Jrg. VI (1912) S. 340-351, 362-364; A. Kuyper, Joa. a Lasco Opera 1 (Amst. 1866) LXIX, LXX; A.A. van Schelven, Werken v. Marten Micron in Het Boek, Jrg. 1921, blz. 329, 330; dez., Zeldzame Nederlandsche Theologica in Het Boek, Jrg. 1921, blz. 118, 119; Ed. Simons, Kölnische Konsistorialbeschlüsse (Bonn 1905) 127, 151; Ed. Meiners, Oostvrieschlants kerkelijke

[p. 503]

Geschiedenisse II (Gron. 1739), 430, 432; Catalogus v.d. Bibliotheek der Vereenigde Doopsgezinde Gemeente te Amsterdam II (Amst. 1888), 124.

van Schelven