Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Entens van mentheda, jonker Bartold]

ENTENS VAN MENTHEDA (jonker Bartold) tot Middelstum, Dorema en Engelboort, geb. in 1539, overl. voor Groningen 27 Mei 1580, zoon van jonker Bartold Entens en Emerentia van Holdinga, oudere broeder van Asinge (zie vorig art.); hij was gehuwd met Emerentia van Iwedinga.

Entens legde zich te Groningen op de studie toe, maar door zijn losbandig leven verloor hij een groot deel zijner goederen; hij was een ruw man, maar zeer dapper. In 1566 teekende hij het Compromis, moest bij de komst van Alva vluchten en is 6 Mei 1567 reeds in Emden. Hij dient in het leger van graaf Lodewijk van Nassau, overvalt 12 Mei 1568 zijn broeder Asinge bij Haren, en neemt dezen gevangen. 17 Mei 1568 is hij in Delfzijl om deze stad te verschansen, 23 Mei vecht hij bij Heiligerlee, en 21 Juli ontkomt hij aan de nederlaag bij Jemmingen. Najaar 1568 stelt hij zich ter beschikking van den Prins van Oranje en sluit zich bij de Watergeuzen aan. 15 Aug. 1569 gaat hij met andere edelen te Emden een verbond aan. 20 Aug. 1569 plundert hij het klooster Weert bij Dokkum en voegt zich later bij de vloot van admiraal Dolhain. Op 9 Sept. 1569 gaf de ambtman van Norden aan een koopman uit Groningen de goederen terug, door Entens genomen; ook liet hij het dokkumer marktschip vrij. 16 Sept. 1569 is hij bij het Vlie en 30 Sept. 1569 voor de Eems; hij biedt aan om het goed terug te nemen van een piraat, die zonder aanstelling plunderde. Vergeefs tracht hij Delfzijl te hernemen. Winter 1569 tot 70 blijft hij bij Nesserland voor anker; 10 Jan. 1570 wordt hij door Alva verbannen en worden zijn goederen verbeurd verklaard. In Jan. 1570 doet hij een vergeefschen aanslag op Dokkum, in Febr. 1570 plundert hij op de Eems een schip, dat naar Amsterdam onderweg was. Hij blijft tot 2 Mrt. 1570 bij Borkum liggen en plundert dan bij de Eems en de Wadden-eilanden. Begin Juli 1570 is hij te Emden om met den drost Nanninga besprekingen te houden. 6 Sept. 1570 doet hij een landing op Ameland en neemt het slot Cammingha in. 12 Sept. 1570 neemt hij bij Norden den spaanschen spion Philips Abue gevangen. Midden Sept. 1570 plundert hij op de Ooster-Eems; hij woonde toen in Norden. 18 Sept. 1570 onderhandelt hij daar met de Oost-Friezen en is einde Sept. 1570 nog in Oost-Friesland met een schip en twee boeiers; hij plundert dagelijks. Hij teekent het Verzoekschrift, dat op 17 Oct. 1570 door de opgestane Nederlanders bij den Rijksdag te Spiers wordt ingediend. Einde Sept. 1570 had Entens groote oneenigheid met Brederode en Menninck, en zeilde naar het Vlie, om een aanslag op Enkhuizen te doen. De Allerheiligenvloed op 1 Nov. 1570 sloeg de vloot der Watergeuzen uit elkaar. 24 Nov. 1570 is de twist nog niet bijgelegd; Oranje geeft nu aan Sonoy instructie om de zaak te regelen. 26 Nov. 1570 plundert Entens Workum; in Dec. 1570 ligt hij in de haven van Emden, waar zijn schip wordt vastgehouden; het beslag wordt weldra weer opgeheven en Entens zeilt naar Ameland. In Febr. 1571 is hij weer in Norden, gaat

[p. 485]

18 Febr. 1571 onder zeil en is 20 Febr. 1571 bij het Vlie, waar hij veel schade doet. 22 Febr. 1571 scheept hij zich in naar Ameland, maar wordt daar 23 Febr. 1571 door de schepen van Boshuyzen verslagen. Ter nauwernood ontkomt hij; hij zeilt naar Norden terug, maar moet begin Mrt. 1571 de haven weer verlaten, en is 7 Mrt. 1571 bij het Norder Wad. 14 Juni 1571 is hij tegenwoordig bij het accoord tusschen Brederode en Menninck. Begin Aug. 1571 is hij voor Dover, als tijdelijk kapitein op het schip van Focke Abels; hij zeilt spoedig weg. 26 Jan. 1572 wordt zijn schip te Dover in beslag genomen, weldra wordt het weer vrij gegeven; einde Mrt. 1572 ligt Entens in de haven van Dover en is vice-admiraal van de vloot der Watergeuzen. Op 1 April 1572 is hij bij de inneming van den Briel; 25 Juni 1572 verovert hij Dordrecht, in Sept. en Oct. 1572 is hij bij het mislukte beleg der Geuzen van Goes en einde Oct. 1572 bij den mislukten aanslag op Arnemuiden. Zijn gedrag gaf aanleiding tot verschillende klachten en in 1573 werd hij door den Prins van Oranje naar Delft geroepen en gevangen gezet. Later kwam Entens vrij; hij deed in 1576 een inval in Friesland. Met de Groningers lag hij voortdurend overhoop en in 1578 werd hij door dezen bij Koevorden gevangen genomen, maar op voorspraak van de Staten kwam hij weer vrij. Hij bleef steeds in Groningen en Drente waakzaam, toen er geruchten liepen, dat de graaf van Rennenberg verraad wilde plegen; 3 Mrt. 1580 koos Rennenberg de spaansche zijde en leverde Groningen aan de Spanjaarden over; dadelijk sloegen de Staatschen het beleg voor de stad en hierbij sneuvelde Entens, dronken met een vatdeksel op de wallen aanstormend, op 27 Mei 1580.

Van zijn portret bestaan een steendruk en een schilderij, waarvan ook een copie voorkomt; van alle zijn de kunstenaars onbekend.

Zie: Konst- en Letterbode, 1840, II, 187; Kervijn, Relations Politiques, VI, 296; papieren van Nicolaas Ruychaver, in het Rijksarchief in Haarlem, in afschrift in het Archief van den Generalen Staf; Franz, Ostfriesland und die Niederl., 25, 98 tot 108, 133 tot 227; Rengers, Kroniek, 343, 344, 346; van Vloten, Nederl. Volksopst. (1858) I, 64, 144, 170, 215, 306, 313; Altmeyer, Gueux de Mer, 6, 18, 37, 54, 56, 78, 80, 81, 114; te Water, Verbond der Edelen, II, 381, IV. bijlage HH; Eppens, Kroniek, 194, 195, 211; van Groningen, Gesch. der Watergeuzen, 63, 127, 257; van Someren, Corr. de J. de Wesenbeke, 156; Marcus, Sententiën, 224; de Haan Hettema, Stamboek Friesche Adel II, nalezing 12; Gron. Volks Almanak 1846, 219; Defensionales 70, 71; Hagedorn, Ostfrieslands Handet, 264, 279, 289; Haukenroth, Oostfr. Oorspronk I, 369.

Vogels