Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Ekama, Cornelis]

EKAMA (Cornelis), geb. te Paesens in Friesland 31 Maart 1773, overl. 24 Febr. 1826, was een zoon van Joh. Corn. Ekama, toen predikant te Paesens, en Hendrikje Lieuwes Postma. Zijn vader Joh. Corn. overleed 31 Mei 1780 op 40-jarigen leeftijd te Morrha en liet zijn vrouw, zoon en dochtertje in bekrompen omstandigheden achter. Cornelis bezocht in 1781 de latijnsche school te Dokkum, waarvan de Crane rector was, en toen deze achtereenvolgens als rector naar Enkhuizen en als hoogleeraar naar Franeker vertrok, volgde Ekama hem. In 1790 werd Cornelis ingeschreven als student aan de hoogeschool te Franeker en volgde, daar hij bestemd was voor het predikambt, de colleges van Wassenbergh, de Crane e.a. Zijn liefde voor de wis- en natuurkunde echter deed hem ook de

[p. 473]

colleges van Chaudoir volgen en zich met ijver op die vakken toeleggen.

Tot proponent bevorderd werd bij 9 Oct. 1796 beroepen te Elkerzee. Naast zijn herderlijke werkzaamheid bleef hij de wis- en natuurkundige wetenschappen beoefenen en hield in den winter voorlezingen in het Natuurk. Genootschap te Zierikzee. Op zijn verzoek werd hem 17 Mei 1800 te Franeker hon. causa het doctoraat verleend als A.L.M. et Philos. Doct. 23 Januari 1803 werd hij aangesteld tot lector honorarius in de natuur- en zeevaartkunde te Zierikzee, welke betrekking 30 Maart van dat jaar door hem werd aanvaard met een rede: Over het nut van de wetenschap der zeevaartkunde voor een welingerigten staat, terwijl hij 16 Mei 1804 den titel verkreeg van lector in de wis,- natuuren zeevaartkunde. Daar het samengaan van het waarnemen van zijn herderlijk ambt en het lectoraat op den duur niet ging, bedankte hij als predikant en werd Febr. 1805 te Zierikzee aangesteld als lector in de mathesis, physica, astronomie, zeevaartkunde, anatomie en physiologie op een traktement van ƒ 1500 en bleef daar werkzaam, totdat hij in 1809 als opvolger van Chaudoir te Franeker werd benoemd tot hoogleeraar in de rede-, bovennatuur-, natuur- en sterrekunde, welk ambt hij aanvaardde met een: Oratio de Frisia ingeniorum mathematicorum inprimis fertili (Leovardiae 1809). Hier bleef hij werkzaam tot 1811 en werd nà opheffing der hoogeschool van Franeker benoemd tot hoogleeraar te Leiden in de wis- en sterrekunde. De verbintenis van Ekama aan de leidsche hoogeschool strekte tot verlevendiging van de studie der sterrekunde. Tijdens zijn hoogleraarschap werd een nieuwe sterrentoren gebouwd; men wilde toen nog niet overgaan tot het bouwen van een afzonderlijke sterrenwacht. Behalve zijn meegebrachte astronomische werktuigen uit Franeker, kreeg hij als geschenk van koning Willem I een zeer kostbaren en grooten spiegelteleskoop, voor welks plaatsing de nieuwe sterrentoren weer omgebouwd moest worden, hetgeen eind 1823 gereed was.

Begin 1824 schreef Ekama een kort artikel over dezen teleskoop, vervaardigd door Roelofs en Rienks, maar hij toonde door geen enkele proefneming de voortreffelijkheid van dit instrument aan. De minister van binnenlandsche zaken was hier niet mee tevreden, maar wilde, dat Ekama ook de goede resultaten zou publiceeren van waarnemingen gedaan met dien teleskoop, wat deze echter onmogelijk kon doen. Daar het hem niet ontgaan was, dat de teleskoop niet presteerde, wat men van hem verwachtte en daar hij geen ongunstig oordeel over het geschenk van den koning wilde uitspreken, heeft hij zich daarover niet meer geuit. Dit had een briefwisseling tusschen hem en de regeering ten gevolge, die voor Ekama zeer onaangenaam was.

Van 1822-23 was hij rector der leidsche hoogeschool en hield bij de overdracht een Oratio de insignium, qui in scientia astronomica facti sunt, progressuum fundamentis ... XVI, XVII seculo ... (Lugd. Bat. 1823; ook opgenomen in Annales Acad. Lugd. Bat. 1822-23).

Ekama overleed 24 Febr. 1826. Hij was lid van nagenoeg alle wetenschappelijke genootschappen van dien tijd.

Van hem verscheen nog: Waarnemingen omtrent den duim en langen vinger aan de hand der vogelen in Alg. Konst- en Letterbode (1803), Dl. II, 4-6; Nieuwe antwoorden op de rekenkundige vraagen van H. Aeneae. (Leyden, Deventer en Groningen

[p. 474]

1804); Berigt omtrent het Observatorium in Alg. Konst- en Letterbode (1824), Dl. II, 7-10; Verhandeling over Gemma Frisius in Verhandelingen der Eerste klasse v.h. Kon.- Nederl. Instituut Dl. VII, 215-260; Redevoering over de aantrekkende kracht, den band die het Heelal te zamenhoudt in Verslag van de 5de openb. vergadering der 1ste kl. v.h. Kon.- Nederl. Instituut (1825), 52-70. In 1824 gaf hij uit: J.H.v. Swinden, Verhandeling over het bepalen der lengte op zee .... nieuwe of 7de uitg. en J.H.v. Swinden, Verzameling van tafels ten dienste der zeelieden .... nieuwe of 7de uitg.

In 1818 was hij gehuwd met Susanne Cornelia le Poole; hij had drie kinderen, één van deze was Cornelius Ekama, die volgt.

Zie over hem: Album studios. Acad. Lugd. Bat. LI, LIV; Alg. Konst- en Letterbode (1826) Dl. I, 129; S. Speyert v d. Eijk in Alg. Konst- en Letterb. (1826) Dl. I, 170 (gedicht); Siegenbeek, Geschied. der Leidsche Hoogeschool, Dl. I, 391, II, 120, Toevoegsels en bijl. 251, 252; Biogr. Univ. T. VII, 43; Aanhangsel op het Algemeen Woordenboek van G. Nieuwenhuis Dl. II, 522, 523; L. Suringa, Oratio in Annales Acad. Lugd. Batav. (1826-1827) blz. 18-22, 34; J.C. Poggendorf, Biogr.-Lit. Handwörterbuch (1863) Bd. I, 655; W.B.S. Boeles, Frieslands Hoogeschool Dl. I, 423-424, II, 2e helft 723-726; F. Kaiser, Geschichle u. Beschreibung der Sternwarte in Leiden (Haarlem 1868) XVII-XX (overdr. uit Annalen der Sternwarte in Leiden Bd. I); F. Nagtglas, Levensberichten van Zeeuwen, Dl. I, 181; D. Bierens de Haan, Bibl. Neerl. (Rome 1883), 82.

van Loen