Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Cort, Gornelis]

CORT (Cornelis), etser en landschapteekenaar, werd geboren in 1533 te Hoorn en stierf vóór 17 Maart 1578 te Rome; hij was een leerling van Hier. Cock, voor wien hij werkte. In 1565 ging hij naar Venetië, waar Tiziaan hem in zijn huis opnam. Had Tiziaan vóór dien tijd zijn schilderijen laten graveeren in hout, thans liet hij dat uitsluitend in koper doen; dat hij Cort's werk zeer op prijs stelde, bewijst dat hij de prenten naar machtige begunstigers zond. Dat ze van zeer veel belang waren bewijst de brief van Lampsonius: deze had de reeks van zes prenten door C. naar Tiziaan bij den bisschop van Luik gezien, en wenschte afdrukken van de platen te hebben. C. ging in 1567 naar Rome, waar hij een werkplaatst stichtte, waaruit o.a. de Carraccis en Thomassius voortkwamen. In Rome werkte hij o.a. voor den romeinschen uitgever Lafrery, hij arbeidde er naar de Zuccari's naar Muziano, Mario di Siena, Clovio, Polid. d. Caravaggio, Rafael, Michel Angelo. In 1571 moet C. weer in Venetië geweest zijn: in dezen tijd (1571) maakte hij naar Tiziaan drie prenten (Verkondiging, Laurentius, Lucretia). Even vóór 1571 ontstond waarschijnlijk de vlucht naar Egypte naar Zuccari. In 1572 was C. weer in Rome, waar hij tot zijn dood toe bleef. Hij werkte bij voorkeur naar Muziano, Zuccari, Clovio etc., doch ook naar anderen, zelfs naar buitenlanders als: F. Floris, M.v. Heemskerk, B. Spranger, Et. du Perac. Zijn werken hadden veel aftrek, zoo werden in 1594 na zijn dood 100 ex. gedrukt van 12 platen; ook werd zijn werk veel met de hand gecopieerd, zoo liet bijv. C. Ketel een zijner leerlingen (volgens van Mander) een blad van de Herkulesreeks van Cort nateekenen.

De voornaamste prenten (170 nummers ongeveer) door Cort gemaakt zijn: 1-21 oud-testamentische voorstellingen, 22-92 nieuw-testamentische voorstellingen; 22-115 heilige mannen, 116-123 heilige vrouwen; 123-126 heilige voorstellingen; 127-149 heidensch-godsdienstige voorstellingen; 150 over de kunsten; 151-154 emblemen; 155-158 geschiedk. voorstellingen; 160-170 portretten, o.a. Fr. v.d. Steen, Corn. Cortes, zelfportret, H. Goltzius, D. Bouts, Joach. Patenir, Hendrik II van Frankrijk, Cath. de Medicis etc.

Een teekening van zijn hand bevindt zich in de verzameling Christ. Head en stelt een Italiaansch landschap voor.

Van zijn portret bestaan prenten door F.v.d. Steen, H. Hondius, J. Ladmiral, G.v. Veen, door hemzelf en een van een onbekend kunstenaar; een geschilderd portret door H. Specart is in het Museum te Weenen (afgebeeld in Stampart u. Prenner XXI).

[p. 335]

Zie: C. de Bie, Het Gulden Cabinet van de edele vrij-schilderkunst (Antwerpen 1662), 450; C. Immerzeel, De levens en werken der holl. en vl. kunstschilders etc. (Amsterdam 1843), II, 132; C. Kramm, De levens en werken der holl. en vl. kunstschilders etc. (Amsterdam 1857-64), I, 274; A. Andresen, Handbuch für Kupferstichsammler (Leipzig 1870); Ch. Blanc, Manuel de l'amateur d'estampes (Paris 1854-90) II, 51; G.K. Nagler, Neues allgem. Künstlerlexikon (München 1835-52), III, 126; G.K. Nagler, A. Andresen en C. Clausz., Monogrammisten (München 1871-79), I, 2382, II, 499; E.W. Moes, aant. 's Rijks Prentenkabiner, afd. prenten; A. Bredius, Künstler-inventare III, 774; A.v. Wurzbach, Niederl. Künstlerlexikon I, 341, III, 69; Thieme-Becker, Allgem. Künstlerlexikon VII, 475; A. Bertolotti, Giunti agli artisti Belgi ed olandesi in Roma nel secula XVI et XVII (Rom. 1885) p. 7; Vasari-Society VI, 18; Vasari-Milanesi, Vite VII, 451, 2, VI, 508, 1; van Mander, Schilderboeck (uitg. 1618) 103, 110 vlg., 111, 116 vlg, 128, 161, 195; J. Sandrart, Teutsche Academie (1675) I, 208, 354; Baglioni, Vite de'pittori (1733) 271, 46, 116; Boschini, Carta del Navigar (1660) 301; Ridolfi, Le maraviglie d. arte etc., 2de uitg. I, 183, 264; Malvasia, Fels. pittr. (1678) I, 362; Bertolotti, Artisti Veneti 37; Gaye, Carteggio (1840) III, 242 vlg.; Müntz, Les arch. d. arts I (1890), 68 vlg.; F. Ehrle, Roma prima di Sisto V. La Pianta di Roma Du Perac- Lafrery (Roma 1908), 4. no. 3, 16, 44, 45, 50, 51, 59; P. Kristeller, Tizian's Beziehungen zum Kupferstich in Mitt. der Gesellsch. f. vervielf. d. Kunst 1911, 23-24; Orbaan, Beschr. in Italië omtrent nederl. kunsten, Vatic. bibliotheek, 1911, 260; Hoogewerff, Nederl. schilders in Italië, 1912, 143 vlg.; Zani, Enc. 2de deel III, 200 vlg., V, 75, 76, 387; Mariette, Abicde II, 14; Renouvier, Types et manières; J. Longhi, Calcographia, 86; Bartsch, Anleitung I, 171; Jahrb. Preuss. Kunstsamml. Allerhöchst. Kaiserhauses, deel II, CXXIII; Justi, Miscell. zur span. Kunstgesch. II, 206 vlg.; Taia, Descriz. del Pal. Apost. Vat. Rom. 1750, 69; Zanetti, della pitt. venez. 1771, 538, 544; Hijmans, Une page de l'histoire de la grav. anvers du 16e siècle, 1887, 16-8; P. Kristeller, Kupferstich u. Holzschnitt in 4 Jahrh. (Berlin 1911), 270, 277, 295, 322 vlg. 420; A.M. Hind, A short History of engraving and etching (London 1908), 119, 133, 352, 361.

J.M. Blok