Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Berse, Gaspar]

BERSE (Gaspar), ook Barzaeus of Berzeus, C. Zelandus of C. Belga geheeten, werd geboren te Goes in 1515 als zoon van Franciscus Berse en diens vrouw Agnes, overl. 1553. Hij studeerde aan de Universiteit te Leuven en behaalde er in 1536 den graad van Meester in de wijsbegeerte. Nog in hetzelfde jaar nam hij dienst in het leger van Karel V tijdens den oorlog tegen Frans I, maar verliet dit in 1538. Eenigen tijd later vinden wij hem terug als kluizenaar in een der grotten van den berg Montserrat in Catalonië. Hoe lang hij daar verbleef, is onzeker. Hij begaf zich vervolgens naar Lissabon, waar hij op aanbeveling van diens echtgenoote, een Hollandsche van geboorte, werd opgenomen door Sebastiaan Morales, den Groot-Schatbewaarder van koning Johan III. Eerst 20 April 1546 trad hij te Coïmbra in de Societeit van Jezus, werd nog in hetzelfde jaar priester gewijd en vertrok 1 Maart 1548 naar Indië. In Goa aangekomen, 8 October, gaf hij korten tijd lessen in de wijsbegeerte en de H. Schrift en werd dan in 1549 door Franciscus Xaverius, vòòr deze zelf naar Japan vertrok, aangewezen voor de moeilijke missie op het eiland Ormoes, het groote handelscentrum dier dagen in de Perzische Golf. Op reis daarheen - de vaart zou gaan via Socotora - noodzaakte storm en gebrek aan levensmiddelen tot een landing op de kust van Hadramaut, waarschijnlijk in het landschap Ka'aiti's. Hij predikte ook eenige dagen te Maskate en bereikte ten slotte zijn standplaats, twee maanden na zijn vertrek uit Goa. Welke toestanden daar heerschten en hoeveel hij er bereikt heeft,

[p. 108]

leeren ons eenigszins zijn brieven van 1549 en 1551, vandaar uit geschreven aan zijn ordebroeders in Coïmbra. Zijn naam werd tot in Constantinopel bekend, vanwaar hem een bode werd gezonden. In 1551 naar Goa teruggeroepen, deed hij nogmaals Maskate aan. Hij hoopte nu naar Japan of China te kunnen vertrekken, maar Xaverius benoemde hem tot rector van het St. Paul's College te Goa en tot Provinciaal van de Missie in Indië.

Gaspar Berse moet ook beschouwd worden als een der grondleggers van de Missie in Aethiopië. Reeds in 1551 zond hij aan de hand van inlichtingen hem door ooggetuigen verstrekt een uitvoerig verslag over dit rijk naar Europa. In het volgend jaar schrijft hij 9 October een brief uit Goa aan keizer Claudius van Aethiopië om diens toestemming te vragen in zijn land te komen werken. Portugeezen vandaar naar Goa terugkeerend, brachten hem nog in de laatste dagen van datzelfde jaar de tijding, dat de keizer zijn verzoek toestond en zelfs een geleide zou zenden, dat hem in de nabijheid van Massaoea zou opwachten. Berse schreef daarop 4 Jan. 1553 naar Ignatius in Rome om diens goedkeuring te vragen. Deze antwoordde 24 Dec. 1553, niet vermoedend, dat de dood reeds 18 Oct. een einde had gemaakt aan zijn leven.

Van Berse's brieven, alle in 't portugeesch, is er één - uit Goa 10 Dec. 1548 - opgenomen in Selectae Indiarum epistolae ineditae (Florentiae 1887); vijf anderen - uit Ormoes 1549, 1550, 1551, uit Goa twee van 1553 - in A. Franco, Imagem da Virtude em o Noviciado da Companhia de Jesus .... de Coimbra. (Coimbra 1719) II p. 328-352. Voor de vertalingen in 't Spaansch, Italiaansch, Latijn, Duitsch, Cf. Sommervogel, Bibliothèque de la Comp. de Jésus I, col. 996-997. De brieven op Aethiopië betrekking hebbend, zijn gepubliceerd door C. Beccari in zijn Rerum Aethiopicarum Scriptores Occidentales inediti (Romae 1903-1917) Dl. X, p. 23-39.

Zijn leven werd beschreven o.a. door Nic. Trigault, Vita Gasparis Barzaei (Antverpiae 1610) en W.v. N (ieuwenhof), Gaspar Berse of de Nederlandsche Franciscus Xaverius (Rotterdam 1870).

Wessels