Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Zevecote, Jacob van]

ZEVECOTE (Jacob van), geb. te Gent 16 Jan. 1590, overl. te Harderwijk, 17 Mrt. 1642, zoon van Franciscus en Maria Uteneechont. Hij studeerde te Leuven in de rechten, begaf zich (om verschillend opgegeven redenen) in een Augustijner klooster, waar hij echter geen rust vond, kwam naar Rome en keerde vandaar naar zijn vaderland terug. Men benoemde hem daar tot hoogleeraar in de rhetorica te Gent, maar in 1623 vinden wij hem al weder te Leiden op bezoek bij Daniël Heinsius, zijn verwant en immers ook te Gent geboren. Hij ging te Leiden tot de hervormde kerk over en verzocht aan Curatoren ‘eenighe publycke lessen in de poesie exercitii gratia te mogen doen’. 14 Nov. 1625 besloten zij de aanvrage in bedenking te houden, maar schonken hem ‘om seeckere goede insichten’ honderd gulden. Het jaar daarna benoemde men hem te Harderwijk als lector in de welsprekendheid, 17 Juni 1627 tot gewoon hoogleeraar in dat vak en in de geschiedenis op eene wedde van ƒ 550 en vermoedelijk vrije woning en vrijdom van de gewone stedelijke lasten. Petrus Cunaeus had hem aanbevolen, die ook reeds vroeger bij brief van 19 October 1624 zijne belangen bij Heinsius bepleit had. Zestien jaren heeft hij zijn ambt bekleed. Bij den inval der Spanjaarden onder Montecuculi in de Veluwe, 1629, en de belegering van Harderwijk streed hij dapper met de burgerij (en met de van Amsterdam uit gezonden compagnieën) op de wallen, zoodat op hemzelven zijne woorden in zijn zang op die belegering toepasselijk zijn:

‘Tune primum didicit nil se vicisse Maranus,
Et primos nostra sensit in urbe viros’.

19 April 1635 verleende de senaat der leidsche hoogeschool hem, met Nic. Dedel als promotor, het doctoraat in de rechten, waarop Cunaeus hem bij de harderwijksche curatoren als hoogleeraar ook in dat vak aanprees. Daarvan is niet gekomen. Zevecotius heeft naam gemaakt minder door zijne rechtsgeleerde studiën dan wel door zijne gedichten. Willems zeide van hem dat ‘weinige Nederlanders de lier met meer kracht en genie bespeeld hebben’; Peerlkamp roemde zijne latijnsche poëzie. En in deze laatste is hij het best: Zevecotius gaat boven Zevecote (Kalff). Ontroerend is zijn lijkdicht op zijn ‘suavissima filiola Maria’ (Marijtje, ged. 20 Oct. 1630, overl. 1635), dat nu hare poppen niet meer in de rij zal zetten, niet meer hare moeder hare kleine verhaaltjes zal doen,

‘Nec, quod nos toties memini risisse, coaevis
Praescribes leges imperiosa tuis;
Nec fessum studiis, prout, o mea vita, solebas,
Mulcebis blanda garrulitate patrem..’

Hier doet Zevecotius niet onder voor Vondels Uitvaart van mijn dochterken, en nog eens hooren wij hem, een poos later, als hij den uitwendigen rouw heeft afgelegd:

‘Atratus, mea vita, brevi te tempore luxi:
Luctus at inclusus corde perennis erit’.

Hier is het diep menschelijke, dat van alle tijden is. Collot d'Escury roemt ergens het zachte en naïeve, het behaaglijke van Z's ‘erotische’ poezie en geeft als voorbeeld het vers over het inrichten der landhoeve. Maar ik kan mij niet losmaken van de gedachte dat daarin ‘mijn son, mijn licht,

[p. 1173]

mijn lief, mijn hartjens soete dief’ hetzelfde dochtertje is.

Volgeling van Douza en Heinsius, welken laatsten hij reeds 1612 dankt dat hij hem heeft

‘.. belooft en voorgeseyt,

Dat mij oock eenen krans van Phoebus wiert bereyt’,

dichtte hij liever in het Latijn dan in het Nederlandsch. In deze taal zette hij Heinsius' De contemptu mortis over (De verachtinge des Doots, 1625) en schreef (behalve natuurlijk minne- en bruiloftsverzen) het treurspel Belech van Leyden en het ‘blij-eindich spel’ Ontzet van Leyden (daarover Bodel Nijenhuis in Mnemos. 3e reeks I 229), misschien echter niet voor het tooneel bestemd. Bouman juicht: ‘Nog gaat mijn hart op, als ik mij herinner, in welk eene verrukking mij zijne heerlijke verzen uit het beleg van Leyden bragten, toen ik ze voor meer dan dertig jaren eerstmaal las....’ Latere letterkundigen zijn kalmer in hun lof, Kalff roemt den ‘Rey van gevluchte uyt Vlaenderen’ in het Belech (onder invloed van Heinsius ‘Chorus senum flandrorum profugorum’ in den Auriacus) als zoetvloeiend en trillend van ware aandoening, licht verklaarbaar in den vroegeren balling.

Hij was getrouwd met Maria Wouters, die hem een zoon Daniel (die voorgaat) schonk en het Marytje dat wij reeds herdachten. Na het daar gezegde verbaast het ons niet, dat dit verlies zijne krachten heeft gesloopt.

Behalve het reeds genoemde hebben wij van hem Poëmata, Gandavi 1622, Antv. 1623³, waar de dichter nog heet ‘ord. erem. S. Augustini’; Poematum editio ultima Amst. 1640; Observata politica ad C. Suetonii Julium Caesarem’, Amst. 1630; Lucii Annaei Flori rerum romanarum libri IV, accedunt J.Z. observationes maxime politicae, Hardervici 1633, Amst. 1638; Gedichten, verzameld door Blommaert, Gent 1840 2 dln.

Zie: Molhuysen, Bronnen t.d. gesch. d. leidsche hoog., II 124, 192; Bouman, Gesch. Geld. hoog. I 59-64, 110 vlg., 125, II, 604, 622, 644; J.F. Willems, Verh. Ned. T. en Letterk. II, 18-35; Peerlkamp, De poëtis latinis neerl.² 315; Kalff, Gesch. Letterk. IV, 48-51; Blok, Gesch. Ned. Volk II 558 vlg. en dez. Gesch. Holl. stad, 1916, III 275; Collot d'Escury, Holland's Roem, IV, 2, 486 vlg.; Louis D. Petit, Repertorium I, 1605.

L. Knappert