Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Swieten, Dirk van (2)]

SWIETEN (Dirk van) (2). Op dezen naam vermelden wij nog voor ongeveer dezelfde periode:

Dirk was, ook volgens Gouthoeven, zoon van Boudewijn of Bouwen (den rentmeester van Dirk v.S., den zoon van Claes), den bastaardbroeder van Bou(de)wijn, den bekenden rentmeester-generaal van Holland. Dirk, als Raad genoemd in een schrijven van 15 Jan. 1447 bij Rammelman Elsevier I, 45, werd griffier van het Hof van Holland. Maar dit kan toch niet dezelfde Dirk Bouwens zijn, die naar de mededeeling van Gouthoeven (vgl. ook Nav. 1899, 239), nog nergens duidelijk weerlegd (terwijl ook 't leidsche ms. Geneal. v. Swieten in dezen geen licht geeft) de Dirk was, die, gehuwd met Jenne v.d. Bonkhorst, kinderloos overleden zou zijn in 1529, 93 jaar oud, hetgeen wijst op 1436 als geboortejaar.

Dan zou dus de griffier Dirk een andere moeten zijn, die al in 1445 als zoodanig optrad, griffier en registermeester, blijkbaar dezelfde, die in 1454 secretaris was van den herlog van Bourgondië en bewaarder van zijn tresorie in Holland, Dirk, dien een leidsche ms. aant. in 1450 tot procureur-generaal van Holland en in 1463 tot griffier maakt, maar hem zeker ten onrechte Janne van Naaldwijk als vrouw geeft, welke hem ook geen kinderen zou hebben geschonken; Dirk, die mede uitspraak deed in een geschil tusschen Jan van

[p. 856]

Duvenvoorde en heer Boudijn, rector van het Regularissenklooster sinte Mariënpoel en ook als de op 1456 als heemraad van Rijnland (bij v. Leeuwen) genoemde, in welk ambt hij in 1481 vervangen werd door Gijsbert v. Raaphorst. De eene der beide Dirken, vermoedelijk de griffier bij den hertogelijken Raad (te beschouwen, meen ik, als de oudste zoon van Boudewijn, de andere als diens (stief) broeder: vgl. ook Leidsche Jaarb. 1905, 143) was ook bezitter van het huis Endegeest en van land in Katwijk, Bodegraven, Koudekerk en Alphen; verder stichter in 1461 van de St. Bartholomeuskapel met een vicarij in de kerk van St. Pieter te Leiden, in 1463 en 1471 door hem nog eens rijkelijk begiftigd.

Kinderloos was de misschien ook (op 1468) als borg in verband met Hugo v.S. (kol. 860) en Lutgarde genoemde, die een neef was van Gerrit van Poelgeest, kanunnik van St. Pancras te Leiden, stichter in 1417 in genoemde kerk van een vicarij, ook in 1459 door genoemden Dirk reeds rijkelijk begiftigd (zie ook op Willem (2)).

Dirk, de zoon van Boudewijn, komt ook voor in 1434 en 1435, toen Johan, jonkgraaf van Nassau; hem in vrij eigendom gaf de vroeger in leen gehouden landen, genaamd de Mollem, tusschen den Berckmeerdijck en de Berckmeer in Opmeer in Vrieslant. Blijkbaar ook dezelfde, die zoowel in 1433 en 1438 (bij herhaling), ook in 1440 zegelde. Trouwens op 1428 vinden we al den naam van dezen Dirk, als hij, evenals zijn broeders en zusters (zie art. Gijsbrecht en Jan) belooft de testamentaire beschikkingen hunner ouders belooft te zullen eerbiedigen. Verder, blijkens ms. aant. te Leiden, op 1443, nadat op bevel des hertogen van Bourgondië, Melis v. Mynden en Dirk v.S. het slot te Muiden ingenomen en weder aan Lod. v. Montfoort te bewaren gegeven hadden (ms. handv. Chron. van v.d. Houve), 1445 in zijn kwaliteit van secretaris, 1459 toen Karel v. Charolais hem aanstelde tot bewaarder van de brieven, registers enz. van zijn heerlijkheden Arkel, Putten en Strijen, 1465. Gouthoeven (en natuurlijk ook Bat. Ill.) spreekt van 1502 als sterfjaar van den Dirk v.S., die Raad van Holland was. Dit jaartal is voor Nav. 1899, 239, uit den aard der zaak, een beletsel om aan te nemen, dat niet Dirk v.S.v.L. (kol. 853) maar deze Dirk, als wiens vader wij Willem v.S. (kol. 865) beschouwen, in 1517 het huis ‘ter Does’ overdroeg, wat anders voor de hand gelegen zou hebben, daar hij gehuwd was met Machteld v.d. Does, zuster van den bezitter van het huis ‘ter Does’; Gouthoeven voegt bij deze vrouw ook het jaar 1529 als sterfjaar met dien leeftijd van 93 jaar! Let op deze getallen boven en 't is duidelijk, dat er ergens een verkeerde opvatting moet schuilen. Die zoek ik in de bovengedane opgave, m.i. ten onrechte gedaan in Nav. 1899, 239. Voorloopig, in afwachting van de resultaten der zeer gewenschte onderzoekingen der genealogen, die, naar we hopen, de verwarring zullen verdrijven, welke hier vooral in de genealogie der v. Swietens onmiskenbaar is, zie ik, gesteund ook door het betrekkelijk gezag van 't genoemde leidsche hs., de zaak zoo, dat we, afgezien van Dirk v.S.v.L., in zijn tijd hebben een Dirk, den zoon van Boudewijn, welke zoon Dirk, levende ± 1445 te Utrecht nog vóór zijn vader vermoedelijk is overleden, de oudere broeder van

[p. 857]

Gijsbrecht, Jan enz.; Dirk, die het veer gekregen had tusschen Dordrecht en Zwijndrecht, de begunstiger van Mariënpoel, die in Boudewijns testamentaire beschikkingen niet bedacht was, denkelijk als rijk genoeg beschouwd in onroerend goed wegens zijn huwelijk met de erfdochter Johanna, dochter van den heer v. Arckel v. Lyenburg (en bij haar dan vader van Arend, vader van Dirk, zie de betr. art.) en in 1452 overleden op de terugreis van Jeruzalem tien dagen nadat hij ridder ten Heiligen Grave geworden was.

Verder Dirk, den zoon van Willem (kol. 865), door dezen Dirk v. Sw. en Amerongen en (sinds ± 1472) de echtgenoot van de bovengenoemde Machteld, blijkens het leidsche hs., dochter van Simon Frederik, baljuw van Brielle, eerst (1444) schout van Leiden en vurig Kabeljauw en als zoodanig bijna doodgeslagen bij de leidsche woelingen van 1445 (Blok, Bourg. Oost. stad 75-76), opvolger van den afgezetten Hoekschen schout Floris v. Boschuysen (IV, 242), later drost van Gorinchem (of Arkel) en overl. 1477, na op herhaalde jaren vermeld te zijn, zegelend zoowel als anderszins, dochter dus van Simon Frederik (bij diens gelijknamige vrouw Machteld, soms Maria genoemd, dochter van Dirk v.d. Does, welke Machteld de jonge in 1462 beleend was voor Willem v. Boschuysen. De dochter van Dirk en Machteld, Anna, huwt met François v. Leeuwen, Raad van Holland, en de dochter Aechte (Agatha), met Pieter Schaert Kerstiaensz. (1496) (over welken aanzienlijken, dordtschen poorter, meermalen Raad en Schepen in Dordrecht, wimpeldrager in de slag bij Jutphaas, waar hij met vele andere Hollanders gevangen werd genomen, behalve Gouthoeven (527), v. Balen, v. Asch v. Wijck, v. Ts. v.d. Monde 1840, 127). Genoemde Machteld, geb. dus uit 't huwelijk van Dirk v.d. Does en diens (1ste) vrouw Machteld (misschien overl. 1439) heeft blijkbaar nog een gelijknamige zuster gehad, in 1507 kinderloos overleden, vrouw van Adriaan v. Poelgeest, burgemeester van Leiden (zoon van Jan en van Margaretha v. Swieten. Jaarb. v.d. Ned. Adel 5e Jrg. 86). Laatstgenoemde is dan niet te verwarren met Margaretha, echtgenoote van Floris Oem v. Wijngaarden, oudere zuster van Dirk en dochter dus van Willem v. Sw. en v. Amerongen. Elders wordt echter deze laatste Margaretha wel Maria genoemd, die haar man verscheidene kinderen schonk.

Zie: Over Boudewijn's zoon Dirk, griffier v.d. Raad van Holland; v. Riemsdijk, De oorsprong van het Hof v. Holland in: Gesch. Opst. aan Fruin 205. Vgl. een schrijven op 't leidsche Archief v.H.O. (Obreen?), waarin de schrijver mede zegt nog enkele aant. te hebben over dien Dirk en over andere leden van zijn geslacht eodem tempore. Zie overigens lit. beneden.

Kooperberg