Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Stanley, sir William]

STANLEY (sir William), geb. 1548, gest. te Gent 3 Mrt. 1630. Oudste zoon van sir Rowland S., geboren katholiek, diende hij 1567-70 onder Alva als vrijwilliger, daarna vijftien jaar lang onder Drury in Ierland tot Oct. 1585; hij werd in 1579 geridderd en bewees schitterende diensten. Hij kwam met Leicester's troepen Dec. 1585 naar de Nederlanden als bevelhebber van iersche benden, die zich weldra door ruwheid en wanordelijkheid berucht maakten, terwijl hijzelf verraderlijke neigingen toonde. Toch streed hij dapper voor Doesburg en Zutphen en was bij den slag bij Warnsveld (22 Sept. 1586). Hij bemachtigde het wankelende Deventer en werd er door Leicester tot gouverneur aangesteld, geheel onafhankelijk van zijn persoonlijken vijand sir John Norris.

[p. 797]

Hij gal 29 Jan. 1587 de stad verraderlijk over aan den spaanschen gouverneur van Zutphen, Tassis, en trad met bijna het geheele garnizoen leren in spaanschen dienst, zeer bewerkt door de Jezuïeten, die steeds grooten invloed op hem hadden. De Staten stelden een prijs van ƒ 3000 op zijn hoofd. Hij bereidde een spaanschen inval op Engeland voor in verband met de Armada en ging daarvoor naar Madrid, waar hij ook later herhaaldelijk verscheen om tegen Elizabeth de katholieke opvolging te steunen. Zijn persoonlijke haat tegen Elizabeth voerde hem zelfs in spaansche oogen te ver. Na 1598 streed hij tegen Maurits bij Gelder en Nieuwpoort. Ook tegen koning Jacobus trad hij vijandig op; hij werd verdacht van medeplichtigheid aan het Buskruidverraad, waarbij zijn luitenant Guy Fawkes een rol speelde. Hij bleef nog steeds tegen Engeland werken, steunde de oprichting van een Jezuietencollege te Luik (1614) en klaagde in zijn laatste jaren zeer over miskenning. Hij trachtte herhaaldelijk vergunning te verkrijgen om, hoofd zijner familie als hij was, naar Engeland terug te keeren, maar de vergunning werd hem geweigerd ook onder Karel I en hij bleef in de Spaansche Nederlanden, waar hij ten slotte met de Jezuïeter twistte. Hij werd evenals zijn vrouw begraven in de kathedraal te Mechelen.

Vgl. over hem: Nat. Biogr. i.v. en Cardinal Allen's Defence of Sir W.S. surrender of Deventer, ed. Heywood (Chatham Society), Vgl. Knuttel, Catal. 854.

Blok