Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[p. 685]

[Schenck, Willem]

SCHENCK (Willem), geb. te 's-Gravenhage 19 Maart 1772, overl. te Batavia 4 Febr. 1846 was de 2e zoon van Carl en C.P. van Bruinenburg (hierboven); hij was zoogbroeder van den lateren koning Willem I. Den 1en Juli 1788 trad hij in Staatschen dienst als vaandrig bij het waalsche regiment Grenier, waarbij hij 20 Nov. 1792 luitenant werd. 1 Maart 1794 tot kapitein bevorderd, werd hij geplaatst bij het korps jagers van Mathieu (later von Heydte). In die rangen maakte hij de veldtochten van 1793 en 1794 mede in Vlaanderen en Brabant. Na de omwenteling van 1795 ging hij niet over in bataafschen dienst; doch hij nam korten tijd daarna deel aan het zgn. Rassemblement van Osnabrück. Toen dit uiteenging, verkreeg hij de engelsche ‘allowance’ en vestigde hij zich te Dillenburg in Nassau. In 1799 beproefde de erfprins van Oranje (later Koning Willem I) opnieuw, om van Lingen uit eene tegenomwenteling in de Bataafsche republiek tot stand te brengen. In verband met onderhandelingen, om het Pruisische hof over te halen, zich bij de coalitie aan te sluiten, besloot de Prins eene poging te doen in 't werk stellen, om Ehrenbreitstein door eene overvalling aan de Franschen te ontrukken. Die taak werd omstreeks half Augustus aan kapitein Schenck opgedragen; hij werd naar Lingen ontboden, ontving daar eene instructie, wissels ter waarde van ƒ 6000 en een aanbevelingsbrief van den Prins aan den oostenrijkschen generaal Sztarray, waarin diens medewerking werd verzocht. Schenck zou evenwel zelf de overvalling moeten uitvoeren met voormalige officieren uit het Staatsche leger, die zich in het Nassausche hadden teruggetrokken. Hij ging alleen op verkenning uit, wist zelfs binnen de vesting te komen, doch moest 1 Sept. berichten, dat het plan hem onuitvoerbaar was gebleken.

Nadat de engelsch-russische inval in Noord-Holland in 1799 mislukt was, kreeg de Erfprins van het engelsche gouvernement vergunning, om uit de overgeloopen Bataafsche troepen een ‘Dutch brigade’ op het eiland Wight op te richten; bij dit korps werden oud-oficieren van het Staatsche leger ingedeeld, die zich bijzonder verdienstelijk hadden gemaakt voor de zaak van Oranje. Zoo vond ook Schenck eene plaatsing bij dit korps, en bleef hij in engelsch-nederlandschen dienst tot na den vrede van Amiëns, toen die brigade werd ontbonden. Hij had inmiddels den rang van majoor verworven, en ging 1 Jan. 1803 over in het regiment Nassau-Fulda, als krijgsmacht bestemd voor het nieuwe vorstendom Fulda en Corvey, hetwelk door den Eersten Consul aan den Erfprins was toegewezen.

Na den slag van Jena en de daarop gevolgde capitulatie van Erfurt (15 Oct. 1806) werd Oranje ook uit dit vorstendom verjaagd. Schenck ging toen over in franschen dienst en werd ‘chef de bataillon’ in het regiment Westphalen, welk regiment werd ingedeeld bij de krijgsmacht, die in het begin van 1808 onder het opperbevel van Murat, toen nog groothertog van Kleef en Berg, Spanje binnenrukte. In de jaren 1808-1810 maakte hij de veldtochten in Spanje en Portugal mede, en onderscheidde hij zich o.a. roemrijk bij de bestorming van Valencia (28 Juni 1808), ten gevolge waarvan hem het ridderkruis van het Legioen van eer werd toegekend.

Na in 1814 deel genomen te hebben aan den veldtocht in Frankrijk, vroeg en verkreeg hij den 19en Dec. van dat jaar zijn ontslag uit den Franschen dienst, en meldde hij zich aan, om weder bij de nederlandsche krijgsmacht geplaatst te worden. De Souvereine Vorst was hem hierin niet

[p. 686]

aanstonds ter wille, omdat hij in Franschen dienst was geweest; doch, na meermalen persoonlijk zijn belangen te hebben voorgedragen, werd hij 21 Jan. 1815 in den rang van luitenant-kolonel benoemd tot kommandant van het 23e bataljon, dat bestemd was voor Oost-Indië; 6 April werd hij bevorderd tot 2en kolonel bij de infanterie, doch bleef hij het bevel over zijn bataljon voeren.

De Oost-Indische brigade werd gedurende den veldtocht in België ingedeeld bij de divisie van prins Frederik, wiens hoofdkwartier te Halle was, zoodat Schenck, die te Aalst in kantonnement was, geen deel kon nemen aan den slag van Waterloo; doch toen na dien slag die divisie Frankrijk binnentrok, woonde hij de insluiting, beschieting en overgave (27 Juni 1815) van le Quesnoy bij. Naar Valenciennes voortgerukt, overviel hem, nadat hij tegen die vesting zijne voorposten had uitgezet, eene zenuwkoorts, ten gevolge waarvan hij naar Holland werd teruggezonden. In het laatst van Augustus keerde ook de Indische brigade naar het vaderland terug, en werd aan Schenck, die inmiddels hersteld was, en haar te Utrecht opwachtte, het bevel over het daartoe behoorende 5e regiment opgedragen. Hij marcheerde met het regiment naar Haarlem, bleef aldaar tot den 11en October, toen het in kleine vaartuigen te Spaarndam werd ingescheept, om overgebracht te worden naar den Helder, van waar 29 Oct. de flottille met de voor Oost-Indië bestemde krijgsmacht uitzeilde. 11 Mei 1816 kwam zij voor anker op de reede van Batavia.

19 Aug. van dit jaar had de overgave van de koloniën aan het Nederlandsch bestuur plaats. De regeling van het militair gezag was toen reeds voorbereid. Door het besluit van C.C.G.G. van 5 Juli t.v. was Java in drie groote militaire afdeelingen verdeeld, aan het hoofd waarvan - met het oog op de groote afstanden - officieren ‘van bekende trouw en talenten’ zouden geplaatst worden, van wie te verwachten was, dat zij bij zich voordoende moeilijke omstandigheden zelfstandig de noodige maatregelen zouden kunnen treffen. Kolonel Schenck werd, 15 Juli, tot commandant van de 1e Groote Militaire Afdeeling benoemd met standplaats Batavia.

In die betrekking werd hij 19 Maart 1830 bevorderd tot generaal-majoor en 4 Dec. 1836 gepensionneerd, waarna hem 10 Jan. 1838 het ridderkruis van den Nederlandschen Leeuw werd toegekend. Na dien tijd werd hem, 8 Juli 1840, nog den post van inspecteur over de schutterijen, Djajang Secars en Pradjoerits opgedragen.

18 Nov. 1798 was hij te Dillenburg in het huwelijk getreden met Augusta Philippine Wilhelmina Frensdorff (geb. 3 Juni 1779, overl. te Batavia 21 Sept. 1861), dochter van den geheimraad Frensdorff te Dillenburg. Behalve zijn hiervoren genoemden zoon Karel had hij nog een zoon Willem Ernst (geb. te Fulda 19 Oct. 1806, overl. te Soerabaya 10 Oct. 1883), die lid is geweest van de Rekenkamer te Batavia, en in die stad, 29 Juli 1835, in den echt trad met Frederika Augusta Penning-Nieuwland (geb. 15 Dec. 1817, overl. te Tjiseroa bij Buitenzorg 18 Jan. 1866), dochter van den indischen generaal-majoor J. Penning Nieuwland. Van hem zijn nog afstammelingen in leven.

Zie over hem mijn opstel: De erfprins van Oranje te Lingen in Bijdr. voor Vad. Gesch. en Oudh. 1907, 197-201, en P.H. van der Kemp, Oost- Indië's herstel in 1816 ('s Grav. 1911), 179. Verder samengesteld met behulp van eene geslachtslijst en eene autobiographie (in 1840

[p. 687]

opgesteld), mij indertijd te 's Gravenhage welwillend door zijn kleinzoon, wijlen den majoor der artillerie W.F. Schenck van het Indisch leger, ter raadpleging afgestaan.

Koolemans Beijnen