Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Radewijns, Florens]

RADEWIJNS (Florens), de stichter van de Broederschap des gemeenen levens, omstr. 1350 te Leerdam geb. en overl. te Deventer 24 Maart 1400, was een zoon van welgestelde ouders. Hij had een zuster, gehuwd met zekeren Zuetelincks of Suetelyncks; hun dochter Stijne (gest. 1445) werd onder de devoten in Meester-Geertshuis te Deventer opgenomen.

In 1375 ontmoeten wij Radewijns als student aan de Hoogeschool te Praag, waar hij na driejarig verblijf den titel van meester in de vrije kunsten verwierf. Uit het buitenland teruggekeerd ging hij eerst naar Gorinchem, waarheen zijn familie inmiddels verhuisd was; en daarna naar Deventer om den beroemden prediker Gerrit de Groote te hooren. Na ernstig beraad liet hij door dezen in 1380 zich bekeeren: hij besloot de wereld te verzaken en wilde God alleen dienen. Hij werd kanunnik van Sint-Pieter te Utrecht. Doch hij voelde zich tot den vader der ‘moderne devotie’ zóó aangetrokken dat hij, ten einde voortdurend in diens tegenwoordigheid te kunnen wezen, zijn voordeelige praebende te Utrecht vaarwel zeide en, na de priesterwijding ontvangen te hebben, zich de betrekking van vicaris van het Sint-Paulusaltaar in de Sint-Lebuïnuskerk te Deventer getroostte.

Weldra sloot Radewijns, ofschoon hij een minder goede hand van schrijven had, zich aan bij de z.g. ‘kopieerende klerken’ (clerici scriptores) die ten huize van de Groote te zijnen behoeve theologische werken afschreven. Waarschijnlijk in 1381 of 1382 stelde hij voor het wekelijksch loon dat zij daarvoor ontvingen bijeen te leggen en voortaan te gaan samenwonen om een leven van godsvrucht en praktische arbeidzaamheid te leiden. Het huis in de Engestraat, tot dat doel aangewezen maar spoedig te klein geworden, werd door beschikking van Vrouwe Zwedera van Runen in Jan. 1391 geruild (de ruil is 17 Nov. 1396 bekrachtigd) tegen haar eigen veel aanzienlijker en geschikter woning in de Pontsteeg: het in de geschiedenis bekende Heer-Florenshuis, dat negentien bestuurders heeft gehad; de eerste - ‘die irste insetter ende geestelike regierre’ - was Florens Radewijns, de laatste: Godert van Huessen, in 1574 opgetreden. Zóó ongeveer is volgens traditioneele opvatting ontstaan de vrije vereeniging van vrome mannen die de Broederschap des gemeenen levens heet, waarover te gelegener tijd een studie zal verschijnen van Alb. Hijma; zóó zijn geworden de Fraterhuizen, die hier te lande en elders zulk een belangrijke rol gespeeld en in G.H.M. Delprat hun geschiedschrijver gevonden hebben.

[p. 557]

Op zijn sterfbed heeft Gerrit de Groote (gest. 20 Aug. 1384) aan zijne leerlingen bevolen een klooster te stichten en Florens Radewijns als opvolger te erkennen. Laatstgenoemde is toen het hoofd geworden van de Broederschap, ja van de gansche devote beweging; en dat bleef hij tot het einde zijns levens: op geen beteren Eliza had ooit de Elia-mantel van den meester kunnen vallen. Ingevolge de opdracht van den overledene hebben de Groote's volgelingen te Windesheim een klooster gebouwd, dat door Hendrik Klingebijl, Hendrik van Wilsem en anderen tot aanzijn is gekomen. Radewijns heeft hen met raad en daad bijgestaan en aan de inkleeding der eerste bewoners op 17 Oct. 1387 een werkzaam deel genomen. Toen ten jare 1398 de pest in Overijsel zóó hevig woedde dat de Broeders van Heer-Florenshuis genoodzaakt waren uit te wijken, gingen velen - ook Radewijns - naar Amersfoort, bleven daar geruimen tijd, deden er het hunne tot uitbreiding van de ‘devotie’ en onderhielden met de te Deventer achtergeblevenen een drukke briefwisseling. Kort na terugkomst uit Amersfoort werd Radewijns met zijn zwak gestel ernstig ziek, herstelde, doch werd wederom ziek; in het voorjaar van 1400 kwam hij te overlijden. ‘Doe men desen heiligen man te grave droech’ - deelt een der bronnen ons mede -, ‘soe was daer een guet eerbaer borgher, die sechde uyt devocien ende reverencien die hij tot hem hadde: Of sante Lebuinus een heilige is dat en weet ic niet (mer hij gelovedes); mer waerlike weet ic dat dese man een heilich confessoer Godes is’. - Enkele van Radewijns' geschriften zijn bewaard gebleven.

Zie: J.H. Gerretsen, Florentius Radewijns (Nijmegen 1891; acad. proefschr.), waar blz. 51-62 omtrent de stichting der Broederschap een van de traditie afwijkende voorstelling wordt gegeven en waar blz. 43-47 de bronnen opgegeven worden. Aan te vullen met de literatuur in de twee deelen Bibliographie (Leid. 1888 en 1910) en de twee deelen Repertorium (Leid. 1907 en 1913) van Louis D. Petit. - Voor de geschriften van Radewijns komen in aanmerking: W. Moll, Kerkgesch. v. Ned. vóór de Hervorming, II, st. 2 (Arnh. 1867), 362 volg.; Gerretsen, a.w. 93-121; D.J.M. Wüstenhoff, Florentii parvum et simplex exercitium (Arch. v. Ned. kerkgesch. V (1895), 89-105). - Met betrekking tot Heer-Florenshuis raadplege men: J.G.R. Acquoy, Het klooster te Windesheim en zijn invloed, 3 dln. (Utr. 1875-1880), passim; W.J. Kühler, Joh. Brinckerinck en zijn klooster te Diepenveen (Rotterd. 1908), passim; M. Schoengen, Jacobus Traiecti atias de Voecht, Narratio de inchoat. domus clericorum in Zwollis (Amsterd. 1908), in voce; mej. M.E. Kronenberg, De bibliotheek van het Heer- Florenshuis te Deventer [Ned. arch. v. kerkgesch., N.S., IX ('s Gravenh. 1912), 150-164, 252-300]; en t.a.p. 313-322 onder denzelfden titel een artikel van A. Hulshof. De vraag of Florentius Rodiginus, rector der (kapittel)school te Deventer, dezelfde persoon is geweest als Florens Radewijns wordt bevestigend beantwoord door Acquoy, Het klooster te Windesheim, I (Utr. 1875), 44 aant. 7; ontkennend door Gerretsen, a.w. 69 volg.

Brinkerink