Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Perk, Marie Adrlen]

PERK (Marie Adrlen), geb. te Delft 23 April 1834, overl. te Amsterdam 16 Dec. 1916, was de zoon van Adrianus en Lessina Visser. Hij studeerde theologie aan de hoogeschool te Utrecht en werd 9 Dec. 1855 predikant bij de Waalsch Hervormde gemeente te Dordrecht, waar hij tot Sept. 1868 bleef. Hij was gehuwd met Justine Georgette Caroline Clifford Cocq van Breugel, uit welk huwelijk 10 Juni 1859 te Dordrecht geboren werd Jacques Fabrice Herman Perk, de latere sonnettendichter. Ds. Perk vertrok in 1868 naar Breda, en werd in Juni 1872 te Amsterdam beroepen. In Juni 1900 werd hem eervol emeritaat verleend. Op maatschappelijk gebied was Ds. Perk ijverig werkzaam. Te Dordrecht was hij in 1866 voorzitter der cholera-commissie en daarna o.a. van de Vereeniging tot bevordering der volksgezondheid. Ook was hij bestuurslid van het departement Dordrecht der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, van het letterkundig genootschap ‘Diversa Sed Una’, van de afdeeling Dordrecht der Hollandsche Maatschappij van Fraaie Kunsten en Wetenschappen, in 1863 algemeen secretaris en in 1868 algemeen voorzitter dier Maatschappij.

Te Breda was hij mede-oprichter en president van het St. Nicolaas-comité, en in 1870 werd daar het Comité tot ondersteuning van de achtergebleven betrekkingen van gemobiliseerde militairen op zijn voorstel gesticht. Hij zelf was vice-president, en belast met de leiding der werkzaamheden. Ook stichtte hij mede het Bredasche Comité van het Roode Kruis.

In 1870 verbleef hij te Metz in dienst van het Nederlandsche Roode Kruis, ter voorziening in de godsdienstige behoeften van aldaar verpleegde protestantsche zieken en gewonden. Die tocht naar Metz, onmiddelijk na de capitulatie dier vesting, geschiedde in gezelschap van den president, admiraal Pels Rijcken, en ter geleide van een convooi levens- en verplegingsmiddelen. Later heeft Ds. Perk zijn bevindingen uitgegeven in een werkje, Een bezoek aan Metz in 1870. Ontmoetingen en indrukken, opgedragen aan H.M. Koningin Sophie der Nederlanden. Na zijn terugkomst hield hij in verschillende plaatsen voordrachten over zijn verblijf te Metz en zijn werkzaamheden aldaar, ten voordeele der slachtoffers van den oorlog ten platten lande, die van alles beroofd waren. De zuivere opbrengst dier voordrachten stortte hij in de kas der vereeniging Het witte kruis, die beoogde, de onge-

[p. 471]

lukkige landlieden weer in het bezit van het benoodigde te stellen.

De in 1871 te Breda gevierde feesten van de vereeniging ‘Het metalen kruis’, en de bij die gelegenheid plaats gehad hebbende plechtige overbrenging van het gebeente der op de citadel van Antwerpen gesneuvelde Nederlanders naar het kerkhof te Ginneken, schetste hij in een gedenkboek: Een Réunie en .. een Uitvaart, enz. terwijl later van de onthulling van het te Ginneken gestichte monument, tot welker onthulling het Hoofdcomité hem uitnoodigde, van zijn hand een Gedenkboek verscheen, waarvan de opbrengst strekte ten voordeele van de oprichting van een monument ter eere der op Atjeh gevallen militairen

Ds. Perk was te Breda, eveneens als te Dordt, bestuurslid van het depart. der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Ook te Amsterdam vervulde hij vele bestuursfunctiën. Hij was drie jaren president der Vereeniging tot veredeling van het volksvermaak, later eere-president en als zoodanig ook vele jaren werkzaam bij de door de ‘Damesvereeniging’ aldaar georganiseerde St.-Nicolaasfeesten in het Paleis voor Volksvlijt, en in de commissie voor de in gemeenschap met de Maatschappij voor den werkenden stand georganiseerde kunstavonden en voordrachten voor het volk. Voorts was hij medestichter der Vereeniging ‘Floralia’ en bewerkte door woord en geschrift de uitbreiding der Floralia-beweging in het geheele land. In 1878 ontwierp hij de eerste Tentoonstelling van voorwerpen van kunst en vlijt, door den werkman in vrijen tijd vervaardigd, werd president der commissie tot uitzending van werklieden naar de Parijsche wereld-tentoonstelling in 1878, eerst afhankelijk van het Nut, later als zelfstandig lichaam.

Van 1880-81 was hij algemeen voorzitter der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, voorzitter der Holl. Maatsch. van Fraaie Kunsten en Wetenschappen (afd. Amsterdam), president der afd. Amsterdam en algemeen secretaris van het ‘Tooneelverbond’. De Vereeniging tot verbetering van het lot der blinden in Nederland hielp hij in 1876 mede oprichten, en was vele jaren haar voorzitter. Van 1853 af was hij pen-ningmeester der Noordhollandsche vereeniging ‘Het witte kruis’, en als gedelegeerde, met Mr. J Wertheim en Dr. A. Kuyper van het Comité voor de Transvaalsche zaken, legde hij met de gedelegeerden van het Utrechtsche Comité de grondslagen van de Nederlandsch-Zuid-Afrikaansche Vereeniging.

Bij de te Amsterdam gevierde citadelfeesten in 1882, was Ds. Perk vice-president der feest-commissie en feestredenaar. Bij die gelegenheid gaf hij uit: Het laatste bedrijf. De citadelfeesten te Amsterdam. De uitgave geschiedde op kosten van het Departement van Oorlog.

Hij bekleedde sedert 1887 het voorzitterschap van de Algemeene Synode der Nederl. Hervormde Kerk en voorts nog bestuursfuncties in de afdeeling Amsterdam der Maatschappij van Weldadigheid, der Gustaaf-Adolfvereeniging, van den Anti-dienstvervangingsbond enz. Bovendien schreef hij een aantal werken o.a. over zijn reizen, over geschiedenis, literatuur, enz. o.a. Beknopte Geschiedenis van het Protestantisme. een huis- en handboek, met voorrede van prof. B. ter Haar (1860); Uit Opper-Italië, schetsen, ontmoetingen, indrukken. Met pl. (1864); Een Réunie en een uitvaart. Gedenkboek der te Breda gehouden vijftigjarige Samenkomst van de Vereeniging Het Metalen Kruis enz. (Breda 1871); Strijders, toe-

[p. 472]

spraak, gehouden in het kamp van Millingen in Sept. 1874; De Kerk en het Tooneel; Zes jaar te Tripoli in Barbarije; Uit de Gedenkschriften eener Nederlandsche vrouw; Schetsen uit Luxemburg (ook in het Fransch vertaald); In de Belgische Ardennen; Une visite à Mondorf les Bains; Luxembourg, guide au Baigneur et au Touriste 1885 en 1892; La révocation de l'Edit de Nantes et les conséquences pour les Eglises Wallonnes; Discours pour l'ouverture de la Réunion des Députés des Eglises Wallonnes à la Haye le 15 Juin 1885 (ook in het Nederl. vertaald); De Tooneelarbeid eener non uit de tiende eeuw (1886); De Troubadours (1887); Uit vervlogen eeuwen in Oost en West (1888); Der Waldenzen glorierijke terugkeer in hunne valleien na 2 eeuwen herdacht (1888); Luxemburgiana (1892) enz.

Behalve deze talrijke werken verschenen tal van opstellen van zijn hand in de Gids, Tijdspiegel, Nederland, Leeskabinet, Tijdstroom, Europa, Elseviers Maandschrift, Nederl. Spectator, Eigen Haard, De Portefeuille, Nieuw en Oud, Gustaaf Adolf, Het Tijdschrift van het Aardrijkskundig genootschap, het Bulletin de la Commission de l'Histoire des Eglises Wallonnes, de Nutsalmanak, dag- en weekbladen enz. Ook was hij lid van vele geleerde genootschappen. Dat hij wegens zijn groote verdiensten met ridderorden als die van den Nederlandschen Leeuw e.a. werd vereerd, benevens met tal van fransche en nederlandsche herinneringsmedailles, behoeft geen verdere vermelding. Bij zijn jubileum 1895 ontving hij van talrijke zijden bewijzen van sympathie en waardeering, en werd hem o.a. door gemeentenaren uit zijn drie standplaatsen Dordrecht, Breda en Amsterdam, een album aangeboden. Een afbeelding van Ds. Perk met bijschrift vindt men in Eigen Haard 1895, 805.

Zie: Eigen Haard 1895, 805 v.v.; Dordr. Cour. 16 Dec. 1916.

van Dalen