Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Odé, Jacobus]

ODÉ (Jacobus), geb. 11 Dec. 1698 te Zutphen, overl. te Utrecht 28 Nov. 1751. Hij studeerde te Harderwijk theologie en werd 1723 buitengewoon hoogleeraar in de filosofie te Utrecht, 1727 ook in de godgeleerdheid. Hij onderwees de kerkelijke geschiedenis, niet zonder vrucht, volgens getuigenis van den bekenden vlissingschen predikant G. Vrolikhert. Kort na zijne komst te Utrecht was hij onder Ens theol. doctor geworden (15 Mei 1724) op eene Disputatio de decreto Dei, een scholastiek, antispinozistisch geschrift. Zijn extraordinariaat aanvaardde hij met eene rede De sole Christo, aantoonende dat overal, waar in het O.T. van de zon gesproken wordt, daarmede Christus bedoeld wordt, rede, zegt Sepp, die ons niet begeerig maakt naar die andere, de rectorale van 1730, De Jobi amicorumque ejus et ipsius Dei philosophia. Toch was hij ingenomen met de cartesiaansche wijsbegeerte. Heeft dit aan zijn succes in den weg gestaan? Of de ‘vermoeiende omslachtigheid’ van zijn onderwijs? Maar dit laatste was nagenoeg algemeen. Hoe dit zij, Jan van den Honert en Voget gingen hem vóór als ordinarii; hij bleef extraordinarius. Aldus ‘viderit spem evanuisse’ zegt Reitz, zijn lijkredenaar (20 Jan. 1752) en daardoor mag het gekomen zijn, dat Odé in 1736 tot eene andere faculteit overging en nu voortaan astronomie, wis- en natuurkunde doceerde. Zeker geen man van eenzijdige ontwikkeling! Van Engelen die 3 Mrt. 1745 promoveerde De natura et causa coloris zegt veel aan zijn onderwijs te danken gehad te hebben. Toch moet hij ook op dezen katheder niet hebben voldaan, want in 1743 legde hij zijn ambt neder, al of niet vrijwillig.

Aan de felle dogmatische twisten van zijn tijd heeft ook Odé deelgenomen. Wesselius van Leiden had in 1721 het gevoelen van Röell, over de eeuwige generatie des Zoons bestreden. In 1724 ging toen B.S. Cremer van Harderwijk (IV 469) hem te lijf, die aan de zijde van Lampe stond en dus ook röellist was. Slechts onderscheidde hij tusschen de natuurlijke en de huishoudelijke generatie (g. oeconomica), uit hoofde der eerste is Christus de Eengeboren, der tweede de Eerstgeboren. Ook Ant. Driessen (IV 525) stortte zich met lust in dezen strijd om wel zeer subtiele onderscheidingen, 1732, bewerende dat Lampe stellig een röellist geweest was, wat in datzelfde jaar ook de befaamde Holtius van Koudekerk deed, nog bovendien Lampe van socinianisme beschuldigend. Lampe zelf kon zich niet meer verdedigen, aangezien hij einde 1729 overleden was. Odé, vertoornd ‘over de onbeschaamdheid van zo veele lasterzuchtige geleerden welken het gemaklijk viel eenen dooden leeuw te trappen’, schreef zijne Epistola ad Driessenium, in qua ... Lampii sententia ... exponitur, brief ook in het Nederlandsch vertaald. Driessen antwoordde in het voorbericht van zijne toen juist verschijnende Verklaring van het Hooglied, toen Odé wederom achter genoemde ver-

[p. 383]

taling van zijne Epistola, en nog eens weer Driessen in de voorrede van een werk, dat tegen Herman Venema (II 1485) gericht was. Van beide zijden schreef men naar de wijze des tijds met felle en grove woorden, zonder natuurlijk de oplossing van het onoplosbare iets verder te brengen. Dat voor- en tegenstanders ‘van het punt waarover de twist was verwarde begrippen hadden’, geven wij Ypey en Dermout gaarne toe. Hunne schriften noemt Ypey elders ‘treurige gedenktekens van de donkerheid der tijden, waarin men zelfs het flauwe licht van Lampe niet verdragen kon’, waartegenover hij zijn eigen tijd prijst om zuiverder uitlegkunde.

Van Odé hebben wij nog een Commentarius de angelis, 1739, in-4^o van 1000 bladzijden, waarin hij de magia daemoniaca verdedigt en betoogt, dat wij der daemonen handelingen niet kunnen begrijpen ‘quod non fiant secundum consuetas naturae leges’ (619).

Odé was 22 Juli 1748 nog getrouwd met Jacoba Adolphina Frisvogel, geb. 22 April 1686, eene bruid dus van 62 en een bruigom van 50 jaren, als wij geloof mogen slaan aan Schotel, die eene ‘familieaanteekening’ daarvan zag en noodig vindt er nog bij te voegen, dat dit huwelijk kinderloos bleef. Maar ook hier blijkt, dat wij van Odé's eigenlijk leven zeer onkundig zijn.

Zie: Ypey, Gesch. Kr. Kerk 18de eeuw VII, 275-279, X, 637 vlg.; Ypey en Dermout, Gesch. Ned. Herv. Kerk III, 207 vlg.; Schotel, Kerkelijk Dordrecht II, 299; Sepp, Johannes Stinstra I, 111 vlg.. II, 150; L. Knappert, Gesch. N.H.K. II, 23 vlg., 148; Bouman, Geld. Hoog. II, 197 vlg.

L. Knappert