Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Niermeyer, Antonie]

NIERMEYER (Antonie), geb. 2 Sept. 1814 te Vlaardingen, overl. 10 Apr. 1855, zoon van Johan Hendrik en Petronella Figée. Febr. 1829 kwam hij naar de latijnsche school van Schiedam onder rector G.C. Brillenburg, een zwakke jongen naar het lichaam, maar met voortreffelijke geestelijke vermogens. Bij het verlaten der school oreerde hij De mythologia scandinavica, in overeenstemming met de ontwaakte belangstelling voor de geschiedenis van eigen volk en ras, waarvan ook hijzelf later nog getuigen zou. In het leidsche album staat hij ingeschreven op 11 Febr. 1833, begin van een tijd van veel studeeren en geen student zijn, zoowel om zijn beschroomden aard als zwakke gezondheid. Hij vond hier, behalve zijne leermeesters in de theologie Clarisse, van Hengel en Kist, ook C.J.C. Reuvens, den beroemden archaeoloog (IV 1144) en H.A. Hamaker, den oriëntalist (III 533), maar die ook voor Indogermaansche talen den studielust wekte. Nog in den Studentenalmanak van 1835, 102 wordt hem hartelijk dank gebracht voor zijn nieuw college over de onderlinge verwantschap der Indogermaansche talen, ‘tak van geleerdheid, waarin onze landgenooten bij vele uitheemsche geleerden aanmerkelijk ten achteren waren’. Deze studiën moesten Niermeyer wel sterk trekken, gelijk ook Hamakers, op 27 Aug. 1834 bij het Zeeuwsch Genootschap aanhangig gemaakte, prijsvraag naar De godsdienstleer der aloude Zeelanders vergeleken met die van het Deensche Seeland. Helaas! Reuvens overleed 26 Juli 1835, Hamaker 7 Oct. deszelfden jaars (acht dagen na zijne echtgenoot). Wel mocht de Studentenalmanak van 1836, 107 schrijven: ‘zwaarder slagen kon de dood der leidsche hoogeschool nauwelijks toebrengen’. Maar reeds den 9den Febr. 1835 had de theol. faculteit, blijkbaar onder invloed van Hamakers prijsvraag, een antwoord gevraagd op deze: Qualis fuit inter populos, in patria nostra sedem habentes, religionis et sacrorum conditio, antequam christiani erant? Quis ei cum mythologia sive septentrionali seu Graeca Latinave nexus intercessisse videtur? Quae postea ejus superfuerunt reliqutae et vestigia? Men ziet: niet minder dan eene vergelijkende westgermaansche mytholologie, besloten met een onderzoek naar haar voortleven tot heden. Er kwamen drie antwoorden, één was zóó onleesbaar, dat men het terzijde leggen moest; het tweede bleek van Egbert Roelants te Groningen, helaas reeds 29 Maart 1837 overleden (welke studie, door prof. de Wal, uit het Latijn vertaald, in 1839 het licht zag); het derde van Niermeyer. Hij verkreeg geen eerepenning, maar een ‘vereerend getuigschrift’. Het stuk bleef onuitgegeven. Doch hij zette zijn studiën op dit terrein voort. Hij moest, 9 Nov. 1837 candidaat t.d.H.D. geworden, wachten op een beroep en schreef in dien tijd zijne Verhandeling over het Booze wezen in het bijgeloof onzer natie. Eene bijdrage tot de kennis onzer voorvaderlijke mythologie, Mei 1840. In deze 115 blz. tellende verhandeling heeft hij oog voor het feit dat wij slechts spreken kunnen van ‘fragmenten’ van den godsdienst onzer voorvaderen; dat wij voor onze volkssagen en sprookjes nog niet op een Grimm of Thiele kunnen bogen, maar, met name, van den ‘verbazend geleerden taal- en oudheidkenner’ Jacob Grimm

[p. 373]

nog veel moeten leeren. Hij beschouwt zijne verhandeling als eene ‘inleiding tot de studie van ons bijgeloof’ en hoopt, dat geleerde mannen zich zullen vereenigen om, wat er van het voorvaderlijk heidendom overbleef, te bewaren voor den ondergang. Het boek vraagt eene beoordeeling naar den tijd waarin het werd geschreven, het is vol van gewaagde verklaringen, maar Grimm's voorbeeld oefent vaak gelukkigen invloed, de dierengedaanten des duivels zijn verdienstelijk behandeld, ook wordt de Edda naar het oorspr. (Arn. Mag. uitg.) aangehaald 61, 66. 5 Juli 1840 werd Niermeyer predikant te 's Heer-Arendskerke, waar hij twaalf jaren van hard werken heeft doorgebracht en in Dr. J. ab Utrecht Dresselhuis te Wolfaartsdijk een vriend vond, die, gelijk hij, mythologie en folklore beoefende. Toen hij een paar jaar later genezing voor een oogkwaal zocht bij den bekenden Ds. Kramer te Heeze (1798-1867), die, dilettantisch maar met zeldzame bekwaamheid, oogziekten behandelde, door talloozen bezocht, vond hij daar, met dezelfde begeerte uit Oostfriesland daarheen gekomen, Jantina Diddens, met wie hij 2 Sept. 1842 in het huwelijk trad. Hier heeft hij gedeelten uit de Hecuba en de Electra dichterlijk bewerkt, hier ook het Hooglied vertaald, hier een antwoord gegeven op een prijsvraag van het Haagsch Genootschap over den Brief aan de Efesièrs, Sept. 1846 met goud bekroond en op een andere van hetzelfde genootschap over de Johanneïsche geschriften, insgelijks met den eerepenning begiftigd, Sept. 1850. Om te zwijgen van tal van tijdschriftartikelen, die meermalen vooraf in de ringvergadering waren voorgedragen. Want de samenkomsten der ringbroeders waren in afgelegen streken vaak kweekplaatsen van ernstige studie. Het was na de bekroning dier tweede prijsvraag, dat de Senaat te Leiden hem, 14 Oct. 1850, het doctoraat honoris causa verleende. Reeds was hij lid van onderscheidene geleerde genootschappen. 7 Nov. 1852 kwam hij op zijne tweede standplaats Wemeldingen, op het einde deszelfden jaars volgde zijn benoeming tot hoogleeraar te Leiden. 28 Mei 1853 inaugureerde hij De theologiae practicae studio, futuro Evangelii ministro prorsus necessario. Nog geen twee jaren later nam de dood hem weg en droegen veertien zijner leerlingen hem ten grave. H.W. Terpstra, de praeses der faculteit, sprak namens hen. Prof. Kist herdacht hem in eene sinds uitgegeven leerrede naar Chron. 25, 29^b. Prof. Scholten plaatste het gedachteniswoord, dat hij tot de studenten had gesproken, in De Morgenster van 9 Mei 1855, 215-222. Een ongenoemde wijdde hem enkele regelen in den Studentenalmanak. Men vindt eene lijst zijner geschriften achter het te noemen levensbericht. Zes Nagelaten leerredenen (alle te Leiden uitgesproken) heeft Kuenen uitgegeven, 1855; zij prijken met een door van Nieuwenburg gesteendrukt portret des auteurs.

Zie, behalve het reeds genoemde: Dr. J. ab Utrecht Dresselhuis in Levensber. Letterk., 1855, 147-160; L. Stud. Alm. 1856, 117 vlg., 149 vlg.

L. Knappert